Ushbu mavzuda “Standartlashtirish to‘g‘risida” gi qonun va undagi normalar yoritilgan bo’lib, qisqacha quyidagi masalalar ko’riladi: Asosiy tushunchalar milliy standart — O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligining O‘zbekiston standartlar instituti tomonidan qabul qilingan hamda keng jamoatchilik uchun ochiq bo‘lgan standart; standart — faoliyatning har xil turlariga yoki ularning natijalariga taalluqli bo‘lgan, umumiy va ko‘p marta foydalanish uchun qoidalarni, umumiy prinsiplarni yoki tavsiflarni belgilaydigan hamda muayyan sohada tartibga solishning eng maqbul darajasiga erishishga qaratilgan hujjat; standartlashtirish — muayyan sohada tartibga solishning eng maqbul darajasiga erishishga qaratilgan, haqiqatda mavjud bo‘lgan yoki kutilayotgan vazifalarga nisbatan umumiy va ko‘p marta foydalanish uchun qoidalarni belgilaydigan faoliyat; Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ — O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligining O‘zbekiston standartlar instituti; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita — faoliyatning yo‘nalishlari bo‘yicha standartlashtirish tizimini rivojlantirishni amalga oshirishda ishtirok etuvchi maslahat-kengash organi; standartlashtirish obyekti — mahsulot, tovarlar, xizmatlar (bundan buyon matnda mahsulot deb yuritiladi), jarayonlar, menejment tizimlari, atamalar, shartli belgilar, tadqiqotlar (sinash), o‘lchash (shu jumladan namunalarni tanlash) hamda sinash usullari, tamg‘alash, muvofiqlikni baholash tartib-taomillari va boshqa obyektlar; xalqaro (mintaqaviy) standart — standartlashtirish bo‘yicha xalqaro yoki mintaqaviy tashkilot tomonidan qabul qilingan va keng jamoatchilik doirasi uchun ochiq bo‘lgan standart; xorijiy mamlakatning standarti — xorijiy mamlakatning standartlashtirish bo‘yicha vakolatli organi (tashkiloti) tomonidan qabul qilingan standart; o‘zaro kelishuv — ko‘pchilik manfaatdor taraflarning mavjud masalalar bo‘yicha e’tirozlari mavjud emasligi bilan tavsiflanadigan hamda barcha taraflarning fikrlarini inobatga olishga va mos kelmayotgan nuqtai nazarlarni yaqinlashtirishga qaratiladigan jarayon natijasida erishiladigan umumiy kelishuv. O‘zbekiston Respublikasining milliy standartlashtirish tizimi O‘zbekiston Respublikasining milliy standartlashtirish tizimini quyidagilar tashkil etadi: O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi (bundan buyon matnda O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi deb yuritiladi); Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ; davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar. Standartlashtirishning asosiy prinsiplari Standartlashtirishning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat: qonuniylik; milliy standartlarni ishlab chiqishda manfaatdor taraflarning o‘zaro kelishuvi; xolislik; standartlardagi takrorlanishlarning va ziddiyatlarning oldini olishga qaratilgan hamjihatlik; mahsulot kelib chiqqan mamlakatdan va (yoki) joydan, shuningdek ishlab chiqaruvchining mulk shaklidan qat’i nazar, mahsulotga nisbatan kamsituvchi munosabatga yo‘l qo‘ymaslik; ochiqlik va shaffoflik. Standartlashtirishning asosiy vazifalari Standartlashtirishning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: fuqarolarning hayotini, sog‘lig‘ini va mol-mulkini muhofaza qilish; atrof-muhitni muhofaza qilish; mahsulotning sifati masalalarida iste’molchilarning huquqlarini va qonun bilan muhofaza qilinadigan manfaatlarini himoya qilish; mahsulotning o‘zaro almashuvchanligini va moslashuvchanligini ta’minlash; aholining va iqtisodiyot tarmoqlarining ehtiyojlarini qanoatlantirish uchun mahsulotning sifatini hamda raqobatbardoshliligini ilm-fan va texnologiyalarning rivojlanish darajasiga qarab oshirish; barcha turdagi resurslarni tejashga ko‘maklashish, ishlab chiqarishning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilash; ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnik dasturlarni hamda loyihalarni ro‘yobga chiqarish chog‘ida amaliy jihatdan ko‘maklashish; O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiyotini rivojlantirishga va ilmiy-texnik taraqqiyotiga ko‘maklashish; ishlab chiqariladigan mahsulotning nomenklaturasi va sifati to‘g‘risidagi axborotning ochiqligini hamda ishonchliligini ta’minlash; mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotning xorijiy bozorlarga olib chiqilishiga ko‘maklashish; o‘lchash birligini ta’minlash. Standartlashtirish sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari Standartlashtirish sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat: standartlashtirish tizimining huquqiy va tashkiliy asoslarini takomillashtirish; davlat dasturlarini va boshqa dasturlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirish; standartlashtirish tizimi infratuzilmasini takomillashtirish; ilg‘or innovatsion va zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish; kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini takomillashtirish; xalqaro hamkorlikni rivojlantirish va milliy standartlashtirish tizimini xalqaro tizim bilan uyg‘unlashtirish. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining standartlashtirish sohasidagi vakolatlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi: standartlashtirish sohasida yagona davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlaydi; davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarining, mahalliy davlat hokimiyati organlarining standartlashtirish sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtiradi; milliy standartlashtirish tizimini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilaydi, davlat dasturlarining ishlab chiqilishini va amalga oshirilishini tashkil etadi; talablariga rioya etilishi majburiy bo‘lgan standartlarni belgilaydi; standartlashtirish sohasidagi ilmiy-texnikaviy faoliyatni tashkil etadi; standartlashtirish sohasidagi xo‘jalik faoliyati subyektlarini iqtisodiy jihatdan qo‘llab-quvvatlashni va rag‘batlantirishni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qonunchilikka muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligining standartlashtirish sohasidagi vakolatlari O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi: standartlashtirish sohasidagi davlat siyosatini amalga oshiradi; standartlashtirish rejasining bajarilishi monitoringini amalga oshiradi; standartlar talablariga, shuningdek standartlashtirish to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshiradi; zamonaviy boshqaruv uslublariga asoslangan yagona integratsiyalashgan standartlashtirish tizimining yaratilishini amalga oshiradi; Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ huzurida Apellyatsiya komissiyasini tuzadi va uning faoliyatini tashkil etadi; standartlashtirish sohasida xalqaro hamkorlikni amalga oshiradi. O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi qonunchilikka muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning vakolatlari Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ: standartlashtirish sohasidagi davlat dasturlarini va boshqa dasturlarni, konsepsiyalarni, shuningdek strategiyalarni ishlab chiqadi hamda amalga oshiradi; standartlashtirish tizimini raqamlashtirishni zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini va innovatsion texnologiyalarni joriy etish yo‘li bilan amalga oshiradi; standartlashtirish rejasini amalga oshiradi; standartlashtirish bo‘yicha tarmoq texnik qo‘mitalarini tashkil etish, ularning faoliyatini to‘xtatib turish va tugatish haqida manfaatdor taraflarning murojaatlariga binoan, shuningdek o‘z tashabbusiga ko‘ra qarorlar qabul qiladi, ushbu qo‘mitalar to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlaydi, ularning faoliyatini muvofiqlashtiradi va xalqaro amaliyot asosida ularni rivojlantirishga ko‘maklashadi; standartlashtirish bo‘yicha xalqaro va mintaqaviy tashkilotlarda O‘zbekiston Respublikasining milliy manfaatlarini ifodalaydi; xorijiy mamlakatlarning standartlashtirish bo‘yicha milliy organlari bilan bitimlar tuzadi va ular bilan hamkorlikni amalga oshiradi; milliy standartlarni tasdiqlaydi va ro‘yxatdan o‘tkazadi, ularni bekor qilish haqida, shuningdek ularga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida qarorlar qabul qiladi; xalqaro (mintaqaviy) standartlarni, xorijiy mamlakatlarning standartlarini, shuningdek ularga kiritilgan o‘zgartishlarni O‘zbekiston Respublikasi hududida amalga kiritish va ularning amal qilishini bekor qilish to‘g‘risida qarorlar qabul qiladi; manfaatdor taraflarning yangi standartlarni ishlab chiqishga, amaldagi standartlarni qayta ko‘rib chiqishga doir ishlarini muvofiqlashtiradi; milliy standartlarni xalqaro (mintaqaviy) standartlarni va xorijiy mamlakatlarning standartlarini hisobga olgan holda uyg‘unlashtirish yuzasidan manfaatdor taraflarga tavsiyalar beradi; standartlashtirish bo‘yicha tegishli texnik qo‘mitalar mavjud bo‘lmagan taqdirda standartlarni ishlab chiqadi; Standartlarning yagona axborot bazasini shakllantiradi va yuritadi; texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, sertifikatlashtirish hamda metrologiya sohasida kadrlarni qayta tayyorlashni va ularning malakasini oshirishni amalga oshiradi, shuningdek ularning malakasini oshirish tizimini tashkil etadi. Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ qonunchilikka muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarining standartlashtirish sohasidagi vakolatlari Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari o‘z vakolatlari doirasida: yangi standartlarni ishlab chiqishga, amaldagi standartlarga o‘zgartishlar kiritishga, ularni qayta ko‘rib chiqishga va bekor qilishga doir takliflarni tayyorlaydi hamda ularni standartlashtirish rejasiga kiritish uchun Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga taqdim etadi; standartlashtirish rejasida nazarda tutilgan vazifalarni bajaradi; standartlar loyihalarini ishlab chiqish tashabbusi bilan chiqadi va ularni ishlab chiqishda ishtirok etadi; standartlashtirish bo‘yicha xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar faoliyatida Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ bilan birgalikda ishtirok etadi; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalarni tashkil etish, shuningdek rivojlantirish bo‘yicha takliflar tayyorlaydi va ularni Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga kiritadi. Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari qonunchilikka muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita standartlarning qabul qilinishidan hamda qo‘llanilishidan manfaatdor bo‘lgan davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarining hamda boshqa tashkilotlarning ixtiyoriy ishtiroki asosida, Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning qaroriga muvofiq tashkil etiladi. Standartlashtirish sohasidagi tegishli tarmoqning manfaatdor subyektlari standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitani tashkil etish to‘g‘risidagi tashabbus bilan chiqishi mumkin. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tarkibiga manfaatdor taraflarning vakillari kiritiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita huzurida uning faoliyatini ta’minlash uchun kotibiyat tashkil etiladi. Tashkil etilayotgan standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita to‘g‘risidagi axborot barcha manfaatdor taraflar uchun ochiqdir. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita: milliy standartlar loyihalarini ishlab chiqadi; faoliyat sohasiga muvofiq milliy standartlar loyihalarining muhokamasini tashkil etadi; yangi milliy standartlarni ishlab chiqishga, amaldagi milliy standartlarni qayta ko‘rib chiqishga doir standartlashtirish rejasiga kiritish uchun takliflar tayyorlaydi; standartlashtirish rejasiga kiritilgan standartlarni ishlab chiqishni amalga oshiradi; o‘z vakolatlariga kiradigan masalalar bo‘yicha davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlariga murojaatlar yuboradi; faoliyat sohasiga muvofiq standartlarning axborot bazasini shakllantiradi va yuritadi; standartlashtirish sohasidagi ilmiy tadqiqotlarda ishtirok etadi; standartlashtirish bo‘yicha xalqaro, mintaqaviy tashkilotlarning standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalari ishida Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ bilan birgalikda ishtirok etadi hamda mazkur qo‘mitalarning majlislarida O‘zbekiston Respublikasining milliy manfaatlarini himoya qiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning faoliyati bilan bog‘liq xarajatlar uni tashkil etish to‘g‘risidagi tashabbus bilan chiqqan subyektlarning, shuningdek standartlarning qabul qilinishidan va qo‘llanilishidan manfaatdor bo‘lgan boshqa tashkilotlarning mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning faoliyati uning majlisi bayonnomasi asosida Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning qarori bilan to‘xtatib turiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning faoliyati quyidagi hollardan birida Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning qarori bilan tugatiladi: standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning tashkil etilishi maqsadlariga erishilganda va uning keyingi faoliyatiga ehtiyoj mavjud bo‘lmaganda; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan o‘n ikki oy davomida faoliyat olib borilmaganda; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning faoliyati samaradorligini baholashning salbiy natijalari tasdiqlanganda; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning tegishli qarori qabul qilinganda. Davlat inspektorlari, ularning huquqlari va majburiyatlari Standartlar talablariga, shuningdek standartlashtirish to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazorati davlat boshqaruvi organlarining vakillari bo‘lgan davlat inspektorlari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat inspektori quyidagi huquqlarga ega: xo‘jalik faoliyati subyektining xizmat va ishlab chiqarish binolariga belgilangan tartibda kirish; davlat nazoratini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni va ma’lumotlarni xo‘jalik faoliyati subyektidan olish; davlat nazoratini o‘tkazishda xo‘jalik faoliyati subyektining texnika vositalaridan foydalanish va mutaxassislarini jalb etish; mahsulot namunalarini va nusxalarini ularning standartlarning majburiy talablariga muvofiqligini nazorat qilish uchun olishni standartlashtirishga doir normativ hujjatlarga muvofiq amalga oshirish, bunda sarflangan namunalarning qiymati hamda sinashni (tahlillarni, o‘lchashni) o‘tkazish xarajatlari tekshirilayotgan xo‘jalik faoliyati subyektlarining ishlab chiqarish chiqimlari jumlasiga kiritiladi; mahsulotni ishlab chiqarish, ishlab chiqarishga tayyorlash, realizatsiya qilish (yetkazib berish, sotish), undan foydalanish (uni ishlatish), uni saqlash, transportda tashish va utilizatsiya qilish bosqichlarida standartlar majburiy talablarining aniqlangan buzilishlarini bartaraf etish to‘g‘risida ko‘rsatmalar berish; xo‘jalik faoliyati subyekti tekshirishdan bo‘yin tovlagan taqdirda, mahsulotni realizatsiya qilishni taqiqlash. Texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, muvofiqlikni baholash hamda metrologiya sohasidagi qonunchilik talablariga rioya etilishini ta’minlash bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Bosh davlat inspektori va uning o‘rinbosarlari ushbu moddaning ikkinchi qismida ko‘rsatilgan huquqlardan tashqari quyidagi mutlaq huquqlarga ega: standartlarning majburiy talablarini buzganlikda aybdor bo‘lgan xo‘jalik faoliyati subyektlarining mansabdor shaxslariga va yakka tartibdagi tadbirkorlarga nisbatan ma’muriy jazo choralarini qo‘llash; standartlarning majburiy talablarini buzganlikda aybdor bo‘lgan yuridik shaxslarga jarima solish to‘g‘risida qaror qabul qilish va mazkur yuridik shaxslar tomonidan jarima bir oy muddatda ixtiyoriy ravishda to‘lanmagan taqdirda, jarimani undirish haqida sudga murojaat qilish; tekshirilgan mahsulot standartlarning majburiy talablariga muvofiq bo‘lmagan hollarda, uni ishlab chiqarishni taqiqlash yoki uni realizatsiya qilishni (yetkazib berishni, sotishni), undan foydalanishni (uni ishlatishni) to‘xtatib turish to‘g‘risida ko‘rsatmalar berish; standartlar talablariga muvofiq bo‘lmagan va davlat ro‘yxatidan o‘tkazilmagan import mahsulotni sotishni taqiqlash. Tekshirilgan mahsulot standartlarning majburiy talablariga muvofiq bo‘lmagan hollarda, davlat inspektorlarining mahsulotni ishlab chiqarishni taqiqlash yoki uni realizatsiya qilishni (yetkazib berishni, sotishni), undan foydalanishni (uni ishlatishni) to‘xtatib turish haqidagi ko‘rsatmalarini bajarmaganlik uchun xo‘jalik faoliyati subyektlarining mansabdor shaxslari va yakka tartibdagi tadbirkorlar ma’muriy javobgarlikka tortiladi. Davlat inspektorlari qonunchilik bilan o‘z zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik, davlat yoki tijorat sirini oshkor etganlik uchun belgilangan tartibda javobgar bo‘ladi. Standartlashtirishga doir ishlarni rejalashtirish Standartlashtirishga doir ishlar standartlashtirish rejasiga asosan amalga oshiriladi. Standartlashtirish rejasi standartlashtirish sohasining maqsadlari va uni rivojlantirish yo‘nalishlari hisobga olingan holda, qisqa (bir yilgacha), o‘rta (bir yildan besh yilgacha) va uzoq (besh yildan o‘n yilgacha) muddatli istiqbol uchun qabul qilinishi mumkin. Standartlashtirish ishlarini rejalashtirish O‘zbekiston Respublikasini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlariga muvofiq bo‘lishi, ilmiy tadqiqotlar natijalarini va zamonaviy texnologiyalarni inobatga olishi kerak. Standartlashtirish rejasining amal qilish davrida unga manfaatdor taraflarning takliflariga ko‘ra o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilishiga yo‘l qo‘yiladi. Standartlashtirish rejasi quyidagilar asosida shakllantiriladi: standartlashtirish bo‘yicha manfaatdor taraflarning, texnik qo‘mitalarning takliflari va xalqaro tajriba; standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalarning ish rejalari; standartlashtirish sohasidagi monitoring natijalari; O‘zbekiston Respublikasini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning holatini tahlil qilish. Standartlashtirish rejasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi: standartlarning xalqaro tasniflagichi kodini; xalqaro (mintaqaviy) yoki milliy standart loyihasining nomini; standartlarni ishlab chiqish (qayta ko‘rib chiqish) asosini; standartlashtirishga doir ishlarni amalga oshirish muddatlarini; moliyalashtirish manbaini; taklif-buyurtmani taqdim etgan buyurtmachi tashkilotni; iqtisodiy faoliyat turlari bo‘yicha mahsulot tasnifining kodini. Standartlarning yagona axborot bazasi Standartlarning yagona axborot bazasi Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan shakllantiriladi va yuritiladi. Standartlarning yagona axborot bazasi milliy standartlarni, xalqaro (mintaqaviy) standartlarni, xorijiy mamlakatlarning standartlarini o‘z ichiga oladi. Standartlarning toifalari Standartlarning toifalari jumlasiga quyidagilar kiradi: milliy standartlar; xalqaro (mintaqaviy) standartlar; xorijiy mamlakatlarning standartlari. Milliy standartlar Milliy standartlar ushbu Qonunda nazarda tutilgan vazifalarni amalga oshirish uchun standartlashtirish rejasi asosida ishlab chiqiladi va O‘zMSt (O‘zbekiston Milliy Standarti) belgisiga ega bo‘ladi. Milliy standartlarning mazmuni va belgisi bo‘yicha rasmiylashtirilishini, tuzilishini belgilash qabul qilingan milliy standartlar talablariga ko‘ra amalga oshiriladi. Milliy standartlar quyidagilar inobatga olingan holda ishlab chiqiladi: ilmiy tadqiqotlarning (sinashning) va o‘lchashning natijalari; ilm-fan va texnika yutuqlari; mahsulotning yangi turlarini, jarayonlarni va xizmatlarni qo‘llash orqali orttirilgan amaliy tajriba; xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari hamda standartlashtirish obyektiga doir talablarni belgilaydigan boshqa hujjatlar. Milliy standartlarni ishlab chiqishning boshlanishi va yakunlanishi to‘g‘risidagi axborot, shuningdek milliy standartlar loyihalari Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning rasmiy veb-saytiga va elektron portaliga joylashtiriladi. O‘zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlarida milliy standart loyihasini kelishish majburiyligi nazarda tutilgan hollarda, ushbu loyiha tasdiqlanguniga qadar manfaatdor taraflar bilan kelishilishi lozim. Jamoatchilik muhokamasi davrida milliy standartlar loyihalari standartlashtirish bo‘yicha sohaga daxldor texnik qo‘mitada, u mavjud bo‘lmagan taqdirda esa Standartlashtirish bo‘yicha milliy organda texnik muhokamadan o‘tadi. Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning rasmiy veb-saytiga va elektron portaliga joylashtirilgan milliy standartlar loyihalarining jamoatchilik muhokamasi oltmish kalendar kun ichida amalga oshiriladi. Ishlab chiquvchi milliy standart tasdiqlanishidan oldin standart loyihasini o‘n kalendar kundan oshmagan muddatda ekspertizaga yuboradi. Milliy standart davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganidan keyin, biroq ushbu standart davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi axborot Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning rasmiy veb-saytiga joylashtirilgan kundan e’tiboran ko‘pi bilan oltmish kundan keyin amalga kiritiladi. Milliy standartlar mamlakatimiz ilm-fani va xorijiy ilm-fan yutuqlariga asoslanishi hamda ushbu Qonunning, boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi ishtirokidagi xalqaro shartnomalarning talablariga zid bo‘lmasligi kerak. Milliy standartlar xalqaro savdo uchun ortiqcha to‘siqlarni yuzaga keltirmasligi kerak. Milliy standartlarda mahsulotga va uning tasnifiga, atamalarga, shartli belgilarga, sinash (o‘lchash), namunalar tanlash, tamg‘alash usullariga, muvofiqlikni baholash tartib-taomillariga, boshqarish tizimlariga doir talablar belgilanishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasining manfaatlari himoya qilinishini va ishlab chiqarilayotgan mahsulotning raqobatbardoshliligini ta’minlash uchun asoslantirilgan hollarda, milliy standartlarda an’anaviy texnologiyalarning imkoniyatlaridan o‘zib ketuvchi istiqboldagi dastlabki talablar belgilanadi. Milliy standartni qabul qilishning majburiy sharti o‘zaro kelishuvga erishishdan iboratdir. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada milliy standart loyihasi ko‘rib chiqilayotganda, agar standart loyihasida keltirilgan talablar, ilmiy ishlanmalar, tadqiqotlarni davom ettirish qo‘mita a’zolari tomonidan maqsadga muvofiq deb topilsa, mazkur standart loyihasi muayyan muddatga dastlabki standart tarzida qabul qilinadi va unga DS (Dastlabki Standart) belgisi beriladi. Mahsulot sifatini oshirishga qaratilgan, ishlab chiqarishdagi texnik reglamentlarga va standartlarga zid bo‘lmagan, mamlakat miqyosida qo‘llashga tavsiya etilayotgan loyihalar texnik shartlarda nou-xau sifatida foydalanilgan yutuqlar asosida manfaatdor taraflarning tashabbusiga ko‘ra, standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalarga ko‘rib chiqish va muhokama qilish uchun yuborilishi mumkin. Davlat sirini va qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan standartlar qonunchilikda belgilangan tartibda ishlab chiqiladi hamda qabul qilinadi. Xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari O‘zbekiston Respublikasida xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari qo‘llanilishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi hududida xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning ularni amalga kiritish to‘g‘risidagi qarori asosida milliy standartlar bilan teng ravishda qo‘llaniladi. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish va ularni bekor qilish Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish, milliy standartlarni almashtirish, alohida talablarga qo‘shimchalar kiritish yoki ularni chiqarib tashlash, milliy standartlarning amal qilish muddatlarini uzaytirish yoki tiklash, ularga yangi talablar kiritish va ularni xalqaro (mintaqaviy) standartlar bilan uyg‘unlashtirish amaldagi qonunchilikning buzilishiga olib kelmaydigan hollarda amalga oshiriladi. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish mazkur standartni ishlab chiquvchi yoki Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan amalga oshiriladi. Milliy standartlarni bekor qilish uchun quyidagilar asos bo‘ladi: mazkur standartlarning O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi talablariga zid ekanligi; mazkur standartlar o‘rniga yangi milliy, xalqaro (mintaqaviy) standart amalga kiritilganligi; mazkur standartni qo‘llashning dolzarbligi yo‘qolganligi. Milliy standartni bekor qilish tashabbusi bilan chiqqan shaxslar uni bekor qilish uchun Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga standartni bekor qilish maqsadga muvofiq ekanligini asoslantirgan holda o‘z takliflarini yuboradi. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish va ularni bekor qilish to‘g‘risidagi axborot Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning rasmiy veb-saytiga hamda elektron portaliga joylashtiriladi, shuningdek jamoatchilik muhokamasini o‘tkazish oltmish kalendar kuni ichida amalga oshiriladi. Standartlashtirish masalalari bo‘yicha uzil-kesil qaror qabul qilish. Apellyatsiya komissiyasining faoliyati Standartlarni ishlab chiqish, kelishish, tasdiqlash, ro‘yxatdan o‘tkazish, amalga kiritish, ularga o‘zgartishlar kiritish, ularni qayta ko‘rib chiqish, to‘xtatib turish yoki bekor qilish chog‘ida kelishmovchiliklar mavjud bo‘lgan taqdirda, shuningdek standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan hollarda O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi standartlashtirish masalalari bo‘yicha uzil-kesil qaror qabul qiladi. Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ huzurida Apellyatsiya komissiyasi tuziladi. Apellyatsiya komissiyasi to‘g‘risidagi nizom va Apellyatsiya komissiyasining tarkibi O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi tomonidan tasdiqlanadi. Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan qabul qilingan qarordan norozi bo‘lgan manfaatdor taraflarning yoki standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning murojaatlarini (apellyatsiyalarini) ko‘rib chiqish Apellyatsiya komissiyasining vakolatlariga kiradi. Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ xodimlari Apellyatsiya komissiyasi tarkibiga kirishi mumkin emas. Agar Apellyatsiya komissiyasining a’zosi apellyatsiyaning taraflari bo‘lgan shaxslarga xizmat yuzasidan yoki boshqa jihatdan tobe bo‘lgan bo‘lsa yoxud tobe bo‘lsa yoki bunday a’zoning xolisligiga shubha tug‘diruvchi boshqa holatlar mavjud bo‘lganda ushbu a’zoning apellyatsiyani ko‘rib chiqishda ishtirok etishi mumkin emas. Manfaatdor taraf yoki standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning qaroridan norozi bo‘lgan taqdirda, shuningdek, agar standartlashtirish sohasidagi tartib-taomillar Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning qarori yoki harakatlari (harakatsizligi) tufayli buzilgan deb hisoblasa, Apellyatsiya komissiyasiga apellyatsiya berish huquqiga ega. Apellyatsiyani ko‘rib chiqish muddati o‘ttiz kundan oshmasligi kerak. Milliy standartning yoki uning loyihasining mazmuni apellyatsiya predmeti bo‘lishi mumkin emas. Agar Apellyatsiya komissiyasi Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning qarori yoki harakatlari (harakatsizligi) standartlashtirish sohasidagi tartib-taomillarni buzadi deb topsa, ushbu komissiya tartib-taomilning buzilishlari Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan bartaraf etilishini nazarda tutuvchi qaror qabul qiladi. Apellyatsiya komissiyasining qarori majlis bayonnomasi bilan rasmiylashtiriladi va nizoning taraflariga taqdim etiladi. Standartlarni qo‘llash Standartlar ixtiyoriy ravishda qo‘llaniladi, bundan O‘zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlaridagi standart talablariga majburiy ravishda rioya etilishiga oid havolalar ko‘rsatilgan hollar mustasno (standartning majburiy talabi). Standartlar mahsulotni ishlab chiqish, loyihalashtirish, ishlab chiqarish, saqlash, sinash, tekshirish va o‘lchash, mahsulotning namunalarini olish bosqichlarida, atamalarga, ramzlarga, o‘rovlarga, tamg‘alashga yoki etiketkalarga hamda ularni tushirishga, mahsulotning ishlashiga (uni qo‘llashga, undan foydalanishga), uni tashishga, realizatsiya va utilizatsiya qilishga (qayta ishlashga) nisbatan, boshqa standartlashtirish obyektlariga nisbatan ishlarni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish chog‘ida qo‘llanilishi mumkin. Xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari quyidagi hollarda qo‘llaniladi: O‘zbekiston Respublikasining standartlashtirish bo‘yicha xalqaro va mintaqaviy tashkilotlarga a’zoligida; standartlashtirish sohasidagi hamkorlik to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari mavjud bo‘lganda; Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ va xalqaro, mintaqaviy, chet el tashkiloti o‘rtasida standartlashtirish sohasidagi hamkorlik to‘g‘risida bitim mavjud bo‘lganda; xalqaro (mintaqaviy) standartlarni va xorijiy mamlakatlarning standartlarini qo‘llash chog‘ida standartlashtirish organlari bilan tuzilgan shartnomalarga rioya etilganda. Standartlardan O‘zbekiston Respublikasining texnik reglamentlarini ishlab chiqish uchun asos sifatida foydalanilishi mumkin. Texnik reglamentlarning talablarini bajarish va mahsulotning texnik reglamentlar talablariga muvofiqligini tanlovga oid qism bo‘yicha ixtiyoriy ravishda baholash uchun o‘zaro aloqador bo‘lgan standartlar qo‘llaniladi. Ishlab chiqaruvchi va (yoki) ijrochi uchun u mahsulotning mazkur standartga muvofiqligini e’lon qilganda standart talablari bajarilishi shart, shu jumladan mahsulot belgisi tamg‘alashda, foydalanishga oid hujjatlarda yoki boshqa hujjatlarda, shartnomalarda, reklamada, axborot resurslarida va axborot taqdim etishning boshqa shakllarida qo‘llanilgan taqdirda ushbu talablar bajarilishi shart. Standartlarda mahsulotga oid takrorlanuvchi talablarni qo‘llashga yo‘l qo‘yilmaydi. Quyidagi standartlarni qabul qilishga yo‘l qo‘yilmaydi: umummajburiy xususiyatga ega bo‘lgan normalarni o‘z ichiga olgan, fuqarolarning huquqlariga, erkinliklariga va qonuniy manfaatlariga daxldor bo‘lgan standartlarni; O‘zbekiston Respublikasining amaldagi normativ-huquqiy hujjatlariga va texnik reglamentlarga zid bo‘lgan standartlarni; mahsulotning erkin muomalada bo‘lishiga to‘siqlar yaratadigan, bozor raqobatini bartaraf etishga va cheklashga qaratilgan standartlarni. Standartlashtirishga doir hujjatlarni jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan qo‘llash mualliflik huquqlariga rioya etilgan holda amalga oshiriladi. Eksportga yuborilayotgan mahsulotga oid talablar mahsulotni yetkazib berishga doir shartnoma qoidalariga muvofiq belgilanadi. Standartlarni e’lon qilish, tarqatish va nashr etish Milliy standartlarni e’lon qilish va shartnoma asosida tarqatish Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan amalga oshiriladi. Milliy standartlar davlat tilida e’lon qilinishi kerak. Standartlashtirish bo‘yicha xalqaro va mintaqaviy tashkilotlarning, shuningdek xorijiy mamlakatlarning standartlari va boshqa nashrlari keyinchalik davlat tiliga rasmiy tarjima qilingan holda, ushbu tashkilotlarning rasmiy tillaridan birida qabul qilinishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi a’zo bo‘lgan standartlashtirish bo‘yicha xalqaro va mintaqaviy tashkilotlarning standartlarini nashr etish hamda tarqatish standartlashtirish bo‘yicha xalqaro yoki mintaqaviy tashkilot belgilagan tartibda va shartlar asosida Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan amalga oshiriladi. Xorijiy mamlakatlarning standartlarini nashr etish va tarqatish mazkur davlatlarning standartlashtirish bo‘yicha milliy organlari bilan tuzilgan shartnomalarga muvofiq Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tomonidan amalga oshiriladi. Chet el huquq egalari bilan tuzilgan litsenziyaga oid shartnomalarda, shuningdek xalqaro shartnomalarda va boshqa xalqaro huquq normalarida xalqaro (mintaqaviy) standartlardan, xorijiy mamlakatlarning standartlaridan pulli asosda erkin foydalanish nazarda tutilgan va (yoki) ushbu standartlardan erkin foydalanishga yo‘l qo‘yilmasligi nazarda tutilgan hollarda, Standartlashtirish bo‘yicha milliy organ tegishli hujjatlarni taqdim etganlik uchun to‘lov miqdori hamda ularni tarqatish tartibi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z rasmiy veb-saytiga joylashtiradi. Standartlashtirish sohasidagi axborot ta’minoti Standartlashtirish sohasidagi axborot ta’minoti quyidagilar vositasida amalga oshiriladi: standartlar to‘g‘risidagi axborotni veb-saytlarga joylashtirish; standartlarni, rasmiy nashrlarni va ularning ko‘chirma nusxalarini tarqatish. Standartlar to‘g‘risidagi axborotni joylashtirish ularni Standartlashtirish bo‘yicha milliy organning rasmiy veb-saytlarida va standartlarning yillik axborot ko‘rsatkichlarida rasmiy e’lon qilish vositasida amalga oshiriladi. Standartlar to‘g‘risidagi axborot jumlasiga quyidagilar kiradi: raqami va nomi; qo‘llanilish sohasi; tasdiqlanganligi, o‘zgartishlar kiritilganligi hamda bekor qilinganligi to‘g‘risidagi qarorning sanasi va raqami; ishlab chiquvchi haqidagi ma’lumotlar. Standartlashtirish sohasidagi ishlarni moliyalashtirish Standartlashtirish sohasidagi ishlarni moliyalashtirish quyidagilar hisobidan amalga oshiriladi: O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjeti mablag‘lari; manfaatdor tashkilotlarning mablag‘lari; ixtiyoriy badallar; qonunchilikka zid bo‘lmagan boshqa manbalar. Standartlashtirishga doir quyidagi ishlar davlat tomonidan moliyalashtirilishi lozim: xalqaro (mintaqaviy) standartlarni ishlab chiqish yoki ularni ishlab chiqishda ishtirok etish; O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari ijrosi bo‘yicha standartlarni ishlab chiqish; standartlashtirish rejasida nazarda tutilgan milliy standartlarni ishlab chiqish; standartlashtirish bo‘yicha umumdavlat ahamiyatiga molik ilmiy-tadqiqot ishlarini va boshqa ishlarni amalga oshirish; Standartlarning yagona axborot bazasini shakllantirish va yuritish; standartlashtirish sohasida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan boshqa faoliyat. Standartlashtirish to‘g‘risidagi qonunchilikni buzganlik uchun javobgarlik Belgilangan tartibda ogohlantirish olganidan keyin standartlashtirish sohasidagi huquqbuzarlikni davom ettirganlik yoki bartaraf etmaganlik uchun jismoniy shaxslar qonunchilikka muvofiq ma’muriy javobgarlikka tortiladi. Belgilangan tartibda ogohlantirish olganidan keyin standartlashtirish sohasidagi huquqbuzarlikni davom ettirganlik yoki bartaraf etmaganlik uchun yuridik shaxslarga nisbatan ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq jarima tarzidagi moliyaviy sanksiyalar qo‘llaniladi. Standartning standartlashtirish to‘g‘risidagi qonunchilikda nazarda tutilgan majburiy talablariga mahsulotni ishlab chiqaruvchi yoki import qiluvchi tomonidan rioya etilmagan taqdirda, ularga nisbatan: huquqbuzarlik birinchi marta sodir etilganda — standartlarning majburiy talablariga mos bo‘lmagan, realizatsiya qilingan mahsulot qiymatining ellik foizigacha miqdorda jarima tarzidagi moliyaviy sanksiyalar qo‘llaniladi; xuddi shunday huquqbuzarlik ushbu modda ikkinchi qismining ikkinchi xatboshisida nazarda tutilgan jarima tarzidagi moliyaviy sanksiya qo‘llanilgan kundan e’tiboran bir yil ichida takroran sodir etilganda — standartlarning majburiy talablariga mos bo‘lmagan, realizatsiya qilingan mahsulot qiymatining yuz foizigacha miqdorda jarima tarzidagi moliyaviy sanksiyalar qo‘llaniladi. Ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan jarima tarzidagi moliyaviy sanksiyalar sud tartibida qo‘llaniladi, bundan mahsulotni ishlab chiqaruvchi yoki import qiluvchi sodir etilgan huquqbuzarlikdagi aybini tan olgan va jarimani ixtiyoriy ravishda to‘lagan hollar mustasno. Undirilgan jarima summasining ellik foizi O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligining budjetdan tashqari jamg‘armasiga, qolgan qismi esa O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjetiga yo‘naltiriladi.

Ushbu mavzu bo'yicha ma'lumotlar O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024 yil 30 martdagi 177-son qarori 1-ilovasi asosida shakllanitirlgan. Milliy standartlarni ishlab chiqish, tasdiqlash, ro‘yxatdan o‘tkazish, bekor qilish hamda ularga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish Asosiy tushunchalar: dastlabki standart — standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan yoki ushbu texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan taqdirda, Standartlar instituti tomonidan standart loyihasida keltirilgan talablar, ilmiy ishlanmalar, tadqiqotlarni davom ettirish maqsadga muvofiq deb topilgan uch yil muddatgacha qabul qilingan standart; milliy standart — Standartlar instituti tomonidan qabul qilingan hamda keng jamoatchilik uchun ochiq bo‘lgan standart; Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita — faoliyatning yo‘nalishlari bo‘yicha standartlashtirish tizimini rivojlantirishni amalga oshirishda ishtirok etuvchi maslahat-kengash organi; standartlashtirish obyekti — mahsulot, tovarlar, xizmatlar (keyingi o‘rinlarda — mahsulot), jarayonlar, menejment tizimlari, atamalar, shartli belgilar, tadqiqotlar (sinash), o‘lchash (shu jumladan, namunalarni tanlash) hamda sinash usullari, tamg‘alash, muvofiqlikni baholash tartib-taomillari va boshqa obyektlar; tashabbuskor — milliy standartni ishlab chiqish bo‘yicha tashabbus ko‘rsatgan, jumladan, respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik birlashmalari hamda boshqa tashkilotlar va fuqarolar; o‘zaro kelishuv — ko‘pchilik manfaatdor taraflarning mavjud masalalar bo‘yicha e’tirozlari yo‘qligi bilan tavsiflanadigan hamda barcha taraflarning fikrlarini inobatga olishga va mos kelmayotgan nuqtai nazarlarni yaqinlashtirishga qaratiladigan jarayon natijasida erishiladigan umumiy kelishuv. 3. O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo‘yicha quyidagi toifadagi normativ hujjatlar qo‘llaniladi: milliy standartlar; xalqaro (mintaqaviy) standartlar; xorijiy mamlakatlarning standartlari. 4. Milliy standartlarni ishlab chiqish qonuniylik, manfaatdor taraflarning o‘zaro kelishuvi, xolislik, standartlardagi takrorlanishlar va ziddiyatlarning oldini olish tamoyillariga asoslanadi. Milliy standartlarni o‘zaro kelishuv asosida qabul qilish, ekspertizadan o‘tkazish, bekor qilish hamda ularga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritishda, davlat organlari va boshqa tashkilotlarning Standartlar instituti faoliyatiga har qanday shaklda aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi. Milliy standartlarning tuzilishi va ularga qo‘yiladigan talablar 5. Milliy standartlarni bayon etish, rasmiylashtirish va mazmuniga qo‘yiladigan talablar asos bo‘luvchi milliy standartlarda belgilanadi. Ushbu asos bo‘luvchi standartlarning qo‘llanishi majburiy hisoblanadi. 6. Milliy standart uning mazmuniga muvofiq bo‘lgan hamda standartlashtirish obyektini aks ettiruvchi qisqa nomga ega bo‘lishi lozim. Hujjat nomi aniq va ravon bo‘lishi kerak. 7. Milliy standartda uning boshqa bandlariga, shuningdek, boshqa standartlarga havola qilish ularning o‘zaro aloqasini ko‘rsatish yoki takrorlanishlarning oldini olish uchungina yo‘l qo‘yiladi. 8. Milliy standartning matni lo‘nda, oddiy va ravon tilda bayon etilishi kerak. Bunda hujjatning har bir bandi to‘liq va tugallangan ma’no hamda mazmunga ega bo‘lishi lozim. Milliy standartda foydalaniladigan tushunchalar va atamalar turlicha izohlash imkoniyatini istisno etadigan, agar mavjud bo‘lsa, ularning qonunchilik hujjatlarida qabul qilingan ma’nosiga muvofiq yagona shaklda qo‘llaniladi. 9. Milliy standartda quyidagilarning qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yilmaydi: og‘zaki nutq shakllari; davlat tilida teng ma’noli so‘zlar va tushunchalar bo‘lgan taqdirda, xorijiy tillarning atamalari; eskirgan hamda ko‘p ma’noni anglatadigan so‘zlar va iboralar, majoziy taqqoslashlar, sifatlashlar, kinoyalar. 10. Milliy standartning matni umume’tirof etilgan grammatik, orfografik va punktuatsiya qoidalari asosida tuziladi. 11. Milliy standartda qo‘llaniladigan atamalarning ta’riflari ushbu standartda keltiriladi. 12. Milliy standartda umumiy qabul qilingan qisqartmalar qo‘llanilishi va boshqa qisqartmalarga tushunchalar berilishi mumkin. 13. Milliy standartning matni quyidagi tuzilish elementlariga bo‘linishi mumkin: bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlar, kichik bandlar. Bo‘limlar bandlarga yoki tegishli bandlar bilan kichik bo‘limlarga bo‘linishi mumkin. Bandlar kichik bandlarga bo‘linishi mumkin. Har bitta band yoki kichik band standartni alohida qoidalarini o‘z ichiga olishi hamda to‘liq va tamomlangan matnga ega bo‘lishi kerak. 14. Bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlar va kichik bandlar arab raqamlari bilan raqamlanadi. Bo‘limlar standartning butun matnida ketma-ket raqamlangan bo‘lishi kerak. Bo‘lim raqamiga bo‘lim va kichik bo‘lim raqamlari, band raqamiga esa nuqtalar (nuqta) bilan ajratilgan bo‘lim, kichik bo‘lim va band raqamlari (yoki bo‘lim va band raqamlari) kiradi. 15. Milliy standartlarning bo‘limlari va kichik bo‘limlari sarlavhalarga ega. Sarlavhalar tegishli bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlarning mazmunini aniq va qisqa aks ettirishi kerak. 16. Milliy standartni rasmiylashtirishda loyihaning matni A4 formatidagi qog‘oz varag‘ining bir tomonida uning matnini kamaytirmasdan joylashtirilishi kerak. Sahifaning tartib raqami sahifaning pastki o‘ng burchagida joylashtirilishi kerak, 1 raqamidan boshlab raqamlanadi. Milliy standart, qoida tariqasida, Misrosoft Word redaktoridan va quyidagi parametrlardan foydalangan holda tayyorlanadi: “Times New Roman” 12 o‘lchamli shrift; sahifaning chap hoshiyasi 3 sm, o‘ng hoshiyasi 1,5 sm, past va yuqori hoshiyalari 2 sm; birinchi qatorning satr boshisi 1,27 sm; xatboshi besh-olti belgiga teng va bir xilda bo‘lishi lozim. 17. Milliy standart loyihasi matnini tayyorlashda grek yoki boshqa alifbolarning harflarini, formulalarni, alohida shartli belgilar Microsoft Word redaktoridan foydalangan holda belgilanishi kerak. Bunda yozilgan matnning zichligi, qolgan matn zichligiga yaqinlashtirilgan bo‘lishi kerak. 18. Milliy standart davlat tilida qabul qilinadi va chop etiladi. Milliy standartlar Standartlar instituti yoki tarjimonlik xizmatini ko‘rsatuvchi tadbirkorlik subyektlari tomonidan shartnoma asosida boshqa tillarga tarjima qilinishi mumkin. 19. Milliy standartlar matn tilidan qat’i nazar, hujjat nomining davlat tilidagi quyidagi qisqartirishlari bilan belgilanadi: O‘zbekiston milliy standarti — O‘zMSt (O‘zbekiston Milliy Standarti); tartib raqami; ikki nuqta bilan ajratilgan tasdiqlash yili; Dastlabki standart — DS (Dastlabki Standart). 20. Milliy standart bo‘limlarining sarlavhasi, tarkibi va tuzilishi standartlashtirilayotgan mahsulotning xususiyatlari va unga qo‘yiladigan talablarni inobatga olgan holda belgilanadi. Mahsulotlarga texnik talablarni belgilashni nazarda tutuvchi milliy standartlar quyidagi bo‘limlardan iborat bo‘lishi mumkin: tasnif, asosiy parametrlar va (yoki) o‘lchamlar; umumiy texnik talablar; qabul qilish qoidalari; tamg‘alash, qadoqlash, tashish va saqlash. Standartlashtirish obyektiga qarab, bo‘limlar Standartlar instituti bilan kelishilgan holda o‘zgartirilishi mumkin. Foydalanilishi aholi salomatligi va (yoki) mulkiga, shuningdek, atrof-muhitga zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan mahsulotlar uchun standartlarga “Xavfsizlik talablari” va “Atrof-muhitni muhofaza qilish talablari” bo‘limlar kiritiladi. Ushbu bo‘limlarda faqat standartlashtirish obyektining o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, xavfsizlik, atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologiya talablari kiritilishi lozim. Bunda konstruktiv va boshqa texnik talablarni o‘rnatish va ularga rioya qilish bilan ta’minlanadigan talablar “Umumiy texnik talablar” bo‘limida o‘rnatiladi. Milliy standartlarda mahsulotga va uning tasnifiga, atamalarga, shartli belgilarga, sinash (o‘lchash), namunalar tanlash, tamg‘alash usullariga, muvofiqlikni baholash tartib-taomillariga, boshqarish tizimlariga doir talablar belgilanishi mumkin. Milliy standartlarda huquqiy normalar kiritilishi taqiqlanadi. 21. Bir turdagi mahsulot va xizmatlarning butun guruhiga standartlarni ishlab chiqish imkoni bo‘lmaganda, mahsulot va xizmatlarning muayyan turi, markasi, modeliga, yoki bir turdagi mahsulotning ushbu guruhiga taalluqli bo‘lgan, barcha mahsulotni qamrab olmaydigan, muayyan mahsulot va xizmat guruhiga standartlar ishlab chiqiladi. 22. Milliy standart loyihasidagi tamg‘alashga oid ma’lumotlar qonunchilik hujjatlarida hamda texnik reglamentlar va standartlarda belgilangan ma’lumotlarga muvofiq bo‘lishi kerak. 23. Xizmatlarga tegishli standartlar tarkibi quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga oladi: muayyan sohada xizmatlarni standartlashtirish bo‘yicha asosiy qoidalar; atamalar va ularning ta’riflari; xizmatlar va (yoki) ularni amalga oshiruvchi tashkilotlar tasniflanishi; sifat (qulaylik, tejamlilik, ergonomiklik, estetiklilik va boshqalar) va xavfsizlik (yong‘in, seysmik, kimyoviy, sanitar, radiatsion, ekologik, energiya samarador) ko‘rsatkichlari, mol-mulk but saqlanishi talablari. Milliy standartlarni ishlab chiqish va kelishish tartibi 24. Milliy standartlar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan ishlab chiqiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan sohalar va mahsulotlar bo‘yicha standartlar Standartlar instituti tomonidan ishlab chiqiladi. 25. Tashabbuskorlar standart ishlab chiqish bo‘yicha Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaga, ushbu texnik qo‘mita mavjud bo‘lmaganda esa, Standartlar institutiga murojaat qiladi. 26. Milliy standartlar tashabbuskorlarning taklifi hamda ilm-fan va texnologiyalarning rivojlanishini inobatga olgan xolda qabul qilingan Standartlashtirish rejasi asosida ishlab chiqiladi. Milliy standartlar quyidagilar inobatga olingan holda ishlab chiqiladi: ilmiy tadqiqotlarning (sinashning) va o‘lchashning natijalari; ilm-fan va texnika yutuqlari; mahsulotning yangi turlarini, jarayonlarni va xizmatlarni qo‘llash orqali orttirilgan amaliy tajriba; xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari hamda standartlashtirish obyektiga doir talablarni belgilaydigan boshqa hujjatlar. 27. Milliy standartni ishlab chiqish va tasdiqlash tartibi quyidagi bosqichlardan iborat: milliy standartni ishlab chiqish uchun Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki tashabbuskor tomonidan texnik topshiriq ishlab chiqilib, Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan tasdiqlanadi; milliy standart Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada manfaatdor taraflarning vakillari bilan birgalikda ishlab chiqiladi; milliy standartda belgilanadigan talablar sinov va ilmiy izlanishlar natijalari asosida manfaatdor taraflar tomonidan o‘zaro kelishilgan holda belgilanadi. 28. Milliy standartlarni ishlab chiqishning boshlanishi va yakunlanishi to‘g‘risidagi axborot Standartlar institutining rasmiy veb-sayti va elektron portaliga joylashtiriladi. 29. Loyiha tasdiqlanguniga qadar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan manfaatdor vazirliklar, idoralar va boshqa tashkilotlar bilan kelishilishi lozim. Bunda loyiha bo‘yicha kelib tushgan takliflar loyihani ishlab chiqqan Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan umumlashtiriladi, ko‘rib chiqiladi, zaruratga ko‘ra, loyihaga tegishli o‘zgartirishlar kiritiladi. 30. Milliy standartlar loyihalari Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga va elektron portaliga jamoatchilik muhokamasiga qo‘yiladi. Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga va elektron portaliga joylashtirilgan milliy standartlar loyihalari oltmish kalendar kun ichida jamoatchilik muhokamasidan o‘tkaziladi. Jamoatchilik muhokamasi yakunlari bo‘yicha kelib tushgan takliflar o‘n besh kalendar kuni ichida Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita, u bo‘lmaganda esa, Standartlar instituti tomonidan ko‘rib chiqilib, manfaatdor taraflar bilan o‘zaro kelishuv asosida kelishilgan holda qabul qilinadi. Jamoatchilik tomonidan kelib tushgan takliflar qabul qilinganligi yoki rad etilganligi to‘g‘risidagi ma’lumot Standartlar institutining rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi. Bunda rad etilganligi to‘g‘risidagi ma’lumotda rad etilishining sabablari aniq ko‘rsatilishi lozim. Jamoatchilik muhokamasidan so‘ng Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki texnik qo‘mita mavjud bo‘lmaganda esa, Standartlar instituti tegishli soha mutaxassislarini jalb etgan xolda uch ish kuni ichida milliy standart loyihasini o‘zaro kelishuv asosida texnik muhokama qilishni tashkil qiladi. 31. Texnik muhokama qilingan milliy standart yoki dastlabki standart loyihasini uch ish kuni ichida qaror qabul qilish uchun Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga kiritishga tayyorlashni tashkil etadi. 32. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita raisining qarori bo‘yicha Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yig‘ilishi onlayn va oflayn shakllarda o‘tkazilishi mumkin. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning mas’ul kotibi milliy standart yoki dastlabki standart loyihasini muhokama qilish uchun uni qabul qilish bo‘yicha bayonnoma va xulosa loyihasini jamoatchilik muhokamasidan so‘ng uch ish kuni ichida Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita a’zolariga Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita majlisini o‘tkazish to‘g‘risida, uni o‘tkazish shakli ko‘rsatilgan holda elektron shaklda axborot-telekommunikatsiya umumiy foydalanish tarmoqlari, Internet jahon axborot tarmog‘i orqali hamda Standartlar institutining rasmiy veb-sayti orqali xabarnoma yuboradi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita raisi tomonidan milliy standart loyihasi yoki dastlabki standart bo‘yicha kelishmovchiliklar mavjud emasligi aniqlangan taqdirda, o‘zaro kelishuvga erishilgan hisoblanadi. O‘zaro kelishuvga erishilgandan so‘ng Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning mas’ul kotibi milliy standart yoki dastlabki standartni qabul qilish bo‘yicha o‘zaro kelishuvga erishish to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan bayonnoma va xulosani imzolash uchun Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita raisiga kiritadi. 33. Milliy standart loyihasini qabul qilish bo‘yicha Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan bayonnoma va xulosa rasmiylashtiriladi va ushbu standart loyihasi bilan bayonnoma qabul qilingan kundan boshlab o‘n kalendar kun ichida Standartlar institutiga ekspertizadan o‘tkazish va qabul qilish uchun yuboriladi. Bunda milliy standart loyihasiga uni ekspertizadan o‘tkazish va davlat ro‘yxatiga olish hamda tasdiqlash uchun elektron nusxada (Word va PDF formatda) yoki qog‘oz shaklida standart loyihasi, Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita bayonnomasi va xulosasi, standartni ishlab chiqishga asos bo‘luvchi barcha hujjatlar (murojaat xati, tushuntirish xati, asosiy chora-tadbirlar rejasi, ilmiy izlanishlar natijalari to‘g‘risidagi xulosa, sinov bayonnomalari) ilova qilinadi. 34. Dastlabki standartni ishlab chiqish va kelishish talablari: dastlabki standart bilan o‘rnatilgan ko‘rsatkichlar (talablar) O‘zbekiston Respublikasida amalda bo‘lgan tegishli mahsulotlarga oid milliy standartlar, xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari talablaridan past bo‘lishiga va takrorlanishiga yo‘l qo‘yilmaydi; dastlabki standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada, agarda Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan taqdirda, Standartlar institutida milliy standartga qo‘yilgan talablar asosida ishlab chiqiladi, kelishiladi, ekspertizadan o‘tkaziladi va muayyan qisqa muddatga qabul qilinadi; ishlab chiqilgan milliy standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada yoki u mavjud bo‘lmaganda Standartlar institutida “milliy standart” ko‘rinishida qabul qilish lozim deb topilmagan taqdirda, Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki Standartlar instituti xulosasiga asosan dastlabki standart ko‘rinishida uch yil muddatgacha qabul qilinishi mumkin. Bunda dastlabki standart keyinchalik, ishlab chiqaruvchi tomonidan dastlabki standart foydalanilishi davomida yetarli tajriba to‘plangani, unda keltirilgan talablar, ilmiy ishlanmalar, tadqiqotlar o‘z tasdig‘ini topgani to‘g‘risida xulosa asosida “milliy standart” sifatida o‘rnatilgan tartibda qabul qilinadi. Dastlabki standartning amal qilish muddati tadqiqotlar tugallanmaganligini tasdiqlovchi hujjatlar va Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki Standartlar instituti xulosasiga asosan faqat bir marta ikki yilgacha muddatga uzaytirilishi mumkin. Milliy standartlarni ekspertizadan o‘tkazish tartibi 35. Ekspertizaga qo‘yiladigan umumiy talablar quyidagilardan iborat: milliy standartlar mamlakatimiz ilm-fani va xorijiy ilm-fan yutuqlariga asoslanishi; amaldagi qonunchilik, boshqa normativ-huquqiy hujjatlar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi ishtirokidagi xalqaro shartnomalar talablariga zid bo‘lmasligi; milliy standartni qabul qilishda o‘zaro kelishuvga erishilganligi. 36. Milliy standart loyihasining ekspertizasi Standartlar instituti tomonidan o‘n ish kunidan oshmagan muddatda o‘tkaziladi va uning natijasi bo‘yicha ekspert xulosasi rasmiylashtiriladi. Standartlar instituti ekspertiza jarayoniga tegishli sohada mutaxassislarni shartnoma asosida jalb qilishi mumkin. Standartlar instituti tomonidan ishlab chiqilgan milliy standart loyihasining ekspertizasi ushbu milliy standartni ishlab chiqish jarayonida ishtirok etmagan hamda ishlab chiqqan mutaxassislarning bevosita bo‘ysunuvida bo‘lmagan mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi. Ekspertiza asos bo‘luvchi standartlar asosida o‘tkaziladi va xulosa rasmiylashtiriladi. Ekspertizaning ijobiy natijalari bo‘yicha rasmiylashtirilgan ekspert xulosasi standart loyihasini tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun asos bo‘ladi. 37. Ekspertizaning quyidagi tartib va turlari o‘rnatiladi: normanazorat; terminologik; metrologik; ochiq e’lon qilishga tegishli bo‘lmagan ma’lumotlar nazorati; texnik ekspertiza; nashriyot tahriri. 38. Normanazoratda quyidagilar tekshirilishi kerak: havolalarning to‘g‘riligi va qonuniyligi, zarur axborot qidiruv belgilarini to‘g‘ri yozilganligi (nomi, belgilanishi, mahsulotlarni umumiy davlat tasniflagichidagi kodi (MUT), standartlarni umumiy davlat tasniflagichidagi guruhi (SUT belgilar, qisqartirish, kiritilish sanasi va/yoki amal qilish muddati, ishlab chiqilgan hujjat o‘rniga normativ hujjat to‘g‘risida ma’lumot), tegishli tashkilotlar bilan kelishilganligi, jadvallarning va chizmalarning to‘g‘ri to‘ldirilganligi, hujjatlarni rasmiylashtirilishi va tuzilishi to‘g‘riligi. 39. Terminologik ekspertiza belgilangan ilmiy-texnik atamalar, xalqaro (mintaqaviy) va milliy terminologik standartlarga rioya qilish to‘g‘ri qo‘llanilishini tekshirish bosqichi hisoblanadi. 40. Metrologik ekspertizada standartlarning metrologiya sohasidagi amaldagi qonunchilikka muvofiqligi tekshiriladi. 41. Ochiq e’lon qilishga tegishli bo‘lmagan ma’lumotlar kiritilgan standartlar amaldagi qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda tekshiriladi. 42. Texnik ekspertizani o‘tkazishda quyidagilar tekshiriladi: milliy standartlarni tuzish, bayon etish, rasmiylashtirish mazmuni va belgilanishiga qo‘yiladigan umumiy talablar asos bo‘luvchi standartlar talablariga muvofiqligi; milliy standart nomining texnik topshiriqqa (mavjud bo‘lsa), standartlar mazmuniga va standartlashtirish rejalariga muvofiqligi, standartlashtirish obyektining standart toifasiga muvofiqligi; milliy standart mazmuni va ifoda etilishining to‘g‘riligi, autentikliligi; milliy standart ko‘rsatkichlarining texnik reglamentlar, xalqaro (mintaqaviy) standartlar va milliy standartlari talablariga muvofiqligi; takrorlanish omili va mavjud o‘zaro bog‘liq bo‘lgan amaldagi milliy standart bilan orasida ziddiyat mavjud emasligi. 43. Nashriyot tahriri ilmiy-adabiy va texnik tahrirni o‘z ichiga oladi. 44. Milliy standart qayta ko‘rib chiqishga quyidagi hollarda qaytariladi: O‘zbekiston Respublikasining qonunchilik hujjatlariga zid bo‘lganda; O‘zbekiston Respublikasining milliy standartlashtirish tizimi talablariga javob bermasa; Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada va Standartlar instituti tomonidan rasmiylashtirilgan bayonnomada o‘zaro kelishuv shartlari ushbu Nizomning 27-bandiga muvofiq bajarilmagan bo‘lsa. 45. Ushbu Nizomning 44-bandida keltirilgan sabablarga ko‘ra milliy standart loyihasi qayta ko‘rib chiqish uchun tegishli Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaga qaytariladi. Ekspertiza xulosasiga asosan milliy standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita a’zolari va manfaatdor taraflar ishtirokida o‘ttiz ish kunida qayta ko‘rib chiqiladi hamda Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan bayonnoma rasmiylashtirilgan holda qayta ekspertiza qilish uchun Standartlar institutiga kiritiladi. Milliy standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan ushbu bandning ikkinchi xatboshisida ko‘rsatilgan muddatda qayta ekspertizadan o‘tkazish uchun Standartlar institutiga kiritilmaganda, loyiha yangi kiritilgan hisoblanadi hamda uni qayta ekspertizadan o‘tkazish uchun mazkur bandning oltinchi xatboshisida belgilangan miqdorda to‘lov amalga oshiriladi. Milliy standart loyihasi taqdim etilgan kundan boshlab yetti ish kunidan ko‘p bo‘lmagan muddatda takroriy ekspertizadan o‘tkaziladi. Bunda takroriy ekspertizani dastlabki ekspert xulosasida ko‘rsatilmagan kamchiliklar bo‘yicha o‘tkazishga yo‘l qo‘yilmaydi. Milliy standart loyihasi ekspertizasi faqat Standartlar instituti tomonidan shartnoma asosida (bir sahifasi uchun bazaviy hisoblash miqdorining 50 foizi) amalga oshiriladi. Bunda ekspertiza uchun to‘lovlar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tashkil etilgan respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik birlashmalari yoki tashabbuskorlar bilan tuzilgan shartnoma asosida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Milliy standartlarni tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi 46. Milliy standartlar ekspertizaning ijobiy xulosasi asosida Standartlar instituti tomonidan besh ish kuni ichida qaror qabul qilish yo‘li bilan tasdiqlanadi. Qarorda milliy standartning belgilanishi bo‘yicha tartib raqami ko‘rsatiladi. Milliy standartlar cheklanmagan muddatga va dastlabki standartlar uch yil muddat davrda amal qilishga qabul qilinishi mumkin. Bunda milliy standartni amalga kiritish sanasi va amal qilish muddati ko‘rsatiladi. 47. Milliy standartlar davlat ro‘yxatiga olish va tasdiqlash uchun elektron nusxada (Word va PDF formatda) hamda qog‘oz shaklida topshiriladi. Bunda milliy standart loyihasiga uni davlat ro‘yxatiga olish va tasdiqlash uchun Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita bayonnomasi va xulosasi, standartni ishlab chiqishga asos bo‘luvchi barcha hujjatlar (tushuntirish xati, chora-tadbirlar rejasi, ilmiy izlanishlar natijalari to‘g‘risidagi xulosa, sinov bayonnomalari) nusxalari va ekspertiza xulosasi ilova qilinadi. 48. Standartlar instituti tomonidan milliy standartni tasdiqlash bo‘yicha qabul qilingan qaror ushbu milliy standart toifasi bo‘yicha davlat reyestriga kiritiladi. 49. Milliy standartning birinchi sahifasida davlat ro‘yxatiga olingan sana va raqam ko‘rsatiladi va avtomatlashtirilgan tizim orqali milliy standartning barcha sahifalari, ro‘yxatga olish ma’lumotlarini o‘z ichiga olgan QR-kod (matrik shtrixli kod) bilan tasdiqlanadi. 50. Milliy standart keng jamoatchilik tomonidan foydalanish uchun Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga qabul qilingan kundan boshlab besh kalendar kuni ichida joylashtiriladi va muntazam yangilab boriladi. 51. Qabul qilingan milliy standartlar rasmiy e’lon qilingan kundan e’tiboran ko‘pi bilan oltmish kundan keyin kuchga kiradi. Milliy standartlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish hamda ularni bekor qilish tartibi 52. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish, milliy standartlarni almashtirish, alohida talablarga qo‘shimchalar kiritish yoki ularni chiqarib tashlash, milliy standartlarning amal qilish muddatlarini uzaytirish yoki tiklash, ularga yangi talablar kiritish va ularni xalqaro (mintaqaviy) standartlar bilan uyg‘unlashtirish amaldagi qonunchilikning buzilishiga olib kelmaydigan hollarda amalga oshiriladi. 53. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish mazkur standartni ishlab chiquvchi yoki Standartlar instituti tomonidan amalga oshiriladi. 54. Milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish yoki uni bekor qilish bo‘yicha takliflar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan ko‘rib chiqiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan sohalar, yo‘nalishlar va mahsulotlar bo‘yicha milliy standartlar Standartlar instituti tomonidan ko‘rib chiqiladi. Bunda milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish yoki uni bekor qilish ushbu Nizomning 26 va 27-bandlari hamda asos bo‘luvchi milliy standartlar talablari asosida amalga oshiriladi. 55. Milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish loyihalari uning matnini qisman o‘zgartirish (almashtirish), talablarni chiqarib tashlash yoki qo‘shish hamda milliy standartning amal qilish muddatini uzaytirish, chegaralash, chegaralashni bekor qilish orqali amalga oshiriladi. Milliy standartlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish loyihasini ekspertizadan o‘tkazish va tasdiqlash tartibi mazkur Nizomning 4 va 5-boblarida nazarda tutilgan tartibga asosan amalga oshiriladi. 56. Milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritishda uning ilovalari, jadvallari, bo‘limlari, bandlari va kichik bandlarining raqamlanishi o‘zgarmaydi. 57. Milliy standartlarni bekor qilish uchun quyidagilar asos bo‘ladi: mazkur standartlarning O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi talablariga zid ekanligi; mazkur standartlar o‘rniga yangi milliy, xalqaro (mintaqaviy) standart amalga kiritilganligi; mazkur standartni qo‘llashning dolzarbligi yo‘qolganligi. 58. Milliy standartni bekor qilish tashabbusi bilan chiqqan shaxslar uni bekor qilish uchun Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga standartni bekor qilish maqsadga muvofiq ekanligini asoslantirgan holda o‘z takliflarini yuboradi. Bunda milliy standartni bekor qilish bo‘yicha Standartlar institutining tegishli qarori qabul qilinadi. 59. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish va ularni bekor qilish to‘g‘risidagi axborot Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga hamda elektron portaliga joylashtiriladi, shuningdek, jamoatchilik muhokamasini o‘tkazish oltmish kalendar kuni ichida amalga oshiriladi.

Standartlarga qo'yiladigan talablar. Asos bo'luvchi standartlar. Milliy standartlarning tuzilishi va ularga qo‘yiladigan talablar 1. Milliy standartlarni bayon etish, rasmiylashtirish va mazmuniga qo‘yiladigan talablar asos bo‘luvchi milliy standartlarda belgilanadi. Ushbu asos bo‘luvchi standartlarning qo‘llanishi majburiy hisoblanadi. 2. Milliy standart uning mazmuniga muvofiq bo‘lgan hamda standartlashtirish obyektini aks ettiruvchi qisqa nomga ega bo‘lishi lozim. Hujjat nomi aniq va ravon bo‘lishi kerak. 3. Milliy standartning matni lo‘nda, oddiy va ravon tilda bayon etilishi kerak. Bunda hujjatning har bir bandi to‘liq va tugallangan ma’no hamda mazmunga ega bo‘lishi lozim. Milliy standartda foydalaniladigan tushunchalar va atamalar turlicha izohlash imkoniyatini istisno etadigan, agar mavjud bo‘lsa, ularning qonunchilik hujjatlarida qabul qilingan ma’nosiga muvofiq yagona shaklda qo‘llaniladi. - og‘zaki nutq shakllari; - davlat tilida teng ma’noli so‘zlar va tushunchalar bo‘lgan taqdirda, xorijiy tillarning atamalari; - eskirgan hamda ko‘p ma’noni anglatadigan so‘zlar va iboralar, majoziy taqqoslashlar, sifatlashlar, kinoyalar. Milliy standartda qo‘llaniladigan atamalarning ta’riflari ushbu standartda keltiriladi. Milliy standartda quyidagilarning qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yilmaydi: bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlar, kichik bandlar. Bo‘limlar bandlarga yoki tegishli bandlar bilan kichik bo‘limlarga bo‘linishi mumkin. Bandlar kichik bandlarga bo‘linishi mumkin. Milliy standartni rasmiylashtirishda loyihaning matni A4 formatidagi qog‘oz varag‘ining bir tomonida uning matnini kamaytirmasdan joylashtirilishi kerak. Sahifaning tartib raqami sahifaning pastki o‘ng burchagida joylashtirilishi kerak, 1 raqamidan boshlab raqamlanadi. Milliy standart, qoida tariqasida, MisrosoftWord redaktoridan va quyidagi parametrlardan foydalangan holda tayyorlanadi: sahifaning chap hoshiyasi 3 sm, o‘ng hoshiyasi 1,5 sm, past va yuqori hoshiyalari 2 sm; birinchi qatorning satr boshisi 1,27 sm; xatboshi besh-olti belgiga teng va bir xilda bo‘lishi lozim. Asos bo‘luvchi standartlar faoliyatning ma’lum sohasi uchun umumiy tashkiliy texnik-qoidalarning, shuningdek mahsulotni yaratish va undan foydalanish jarayonlarida fan, texnika va ishlab chiqarishning turli sohalarida o‘zaro tushunish, texnik birliligi va o‘zaro bog‘liqligini ta’minlash, atrof muhitni muhofaza qilish, aholini hayoti, sog‘lig‘i va mol-mulkiga jarayonlar va xizmatlarning xavfsizligi va boshqa umumiy texnik talablar, meyorlar va qoidalarni belgilash zarur bo‘lganda ishlab chiqiladi. ✓faoliyatning muayyan sohasida ishlarni amalga oshirish maqsadlari va vazifalari, ushbu sohadagi standartlashtirish obektlarining tasnifiy tuzilmalari, ushbu ishlarni amalga oshirish bo‘yicha asosiy tashkiliy – texnik qoidalar va shu kabilarni; Asos bo‘luvchi standartlar 2 ✓turli hujjatlar: normativ, konstruktorlik, texnologik, loyiha, dasturiy, boshqa texnik va boshqa hujjatlarni ishlab chiqish, tasdiqlash (qabul qilish) va amalga kiritishning umumiy tartibi (qoidalari)ni; ✓mahsulotni ishlab chiqarishni tashkil qilish qoidalarini belgilaydi. Asos bo‘luvchi umumiy texnik standartlar: - fan, texnika, texnologiya, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida va faoliyatning o‘zga sohalarida ko‘p marta qo‘llaniladigan ilmiy-texnik atamalar va ularning ta’riflarini; - tabiatni muhofaza qilish va undan foydalanishni yaxshilash sohasidagi umumiy talablarni belgilaydi. - turli standartlashtirish obyektlari uchun shartli harfli*, raqamli, harfli raqamli*, grafik va shunga o‘xshash belgilashlar (belgilar, kodlar, nishonlar, simvollar va shu kabilar), shu jumladan kattaliklar parametrlarining (lotin, grek harflari bilan) belgilanishi, ularni o‘lchamligi, o‘rnini bosuvchi yozuvlarini, simvollarni va shu kabilarni; * Shartli harfli va harfli-raqamli belgilashlar davlat tili asosida berilishi, va davlat tilidagi matnda va boshqa tillardagi matnda yagona bo‘lishi kerak. Xususan bu hujjatlar: o‘lchashlarning (asbobli) aniqlik meyorlari va statistik baholashning aniqlik meyorlarini; 04 03 02 01 moddalar va materiallar xossalari va tarkibining standart namunalariga qo‘yiladigan talablarni; maqbul sonlar, parametrik va o‘lchamlari (misol uchun, elektr tokining nominal chastotalari va kuchlanishlarining qatorlari)ni joizliklar va o‘tkazishlarni; yuzalar g‘adir-budurligiga qo‘yiladigan talablarni; uzatmalarning (tishli, tasmali va boshqa) aniqlik meyorlarini; asbob-uskunalarning aniqlik sinflarini; chizmalar (sxemalar)ni chizish, yozuvlar, o‘lchamlarni yozish qoidalarini; 09 08 07 06 mahsulotlar texnik (konstruktiv, elektr, elektromagnit, dasturli, diagnostik va boshqa) moslashuvchanligining har xil turlariga qo‘yiladigan talablarni; zararli moddalarni chiqarib tashlash va oqizishning yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan chegaraviy qiymatlari, hamda ularning yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan chegaraviy konsentratsiyasini; shovqin, titrash, radiatsion nurlanish, radio xalaqitlar darajasining yo‘l qo‘yiladigan chegaraviy qiymatlarini; 05 detallar birikmalarining va yig‘ma birikmalarining (rezbali, payvandli va boshqa) har xil turlariga qo‘yiladigan talablarni; 10 tashqi ta’sirlarning yo‘l qo‘yiladigan chegaralarini; texnik estetika va ergonomika talablarini; umumiy ishlab chiqarish - texnik vazifali boshqa yagona texnik talablar va/yoki meyorlarni belgilaydi Mahsulotlarga belgilangan standartlar mazmuni 1 Mahsulotga qo‘yiladigan har tomonlama talablarni* belgilash zarur bo‘lganda bir turdagi mahsulotlar guruhiga standartlarda belgilanadigan kichik sarlavhali “Umumiy texnik shartlar” ishlab chiqilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 2 aniq mahsulot uchun har tomonlama standartlarda talablarni belgilaydigan kichik sarlavhali “Texnik shartlar”, - bir turdagi mahsulotlarning alohida guruhi uchun umumiy bo‘lgan standartlarda texnik talablarni belgilaydigan kichik sarlavhali “Umumiy texnik talablar” ishlab chiqilishi mumkin. 3 Bir turdagi mahsulotlarning bir nechta guruhlari uchun yoki yuqoriroq tasniflash guruhlari uchun umumiy bo‘lgan alohida talablarni belgilash mumkin bo‘lganda quyidagi talablar guruhlarini belgilovchi alohida standartlar ishlab chiqilishi maqsadga muvofiqdir: atamalar va ta’riflar, tasniflash (xillari, navlari, markalari, turlari va mahsulotning boshqa guruhlari), xavfsizlik va (yoki) atrof muhitni muhofaza qilish umumiy talablari, qabul qilish, o‘rab-joylash/qadoqlash, transportda tashish, saqlash, ishlatish (qo‘llash), ta’mirlash va utilizatsiya qilishga doir umumiy talablar. 4 Ko‘rsatilgan talablar guruhlarining har biri alohida standartda ko‘rsatilishi ham, talablarning boshqa guruhlari bilan birlashtirilgan bo‘lishi ham mumkin, bu esa standartning kichik sarlavhasida aks ettiriladi. Standartlashtirish obyektlarining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ko‘rsatilgan guruhlarga kiradigan ayrim talablarni standartga kiritmaslikka yo‘l qo‘yiladi. Mahsulotlarga belgilangan standartlar 7 * Xavfsizlik va atrof muhitni muhofaza qilish talablarini, qabul qilish tartibi, nazorat usullari, transportda tashish va saqlashga qo‘yiladigan talablarni, lozim bo‘lsa, boshqa talablarni o‘z ichiga olgan.

Standartlashtirishda strategik boshqaruv Milliy standartlashtirish strategiyasini ishlab chiqishning asosiy maqsadi quyidagilardan iborat Yangi standartlarni ishlab chiqish yoki qabul qilish iqtisodiyot va savdo, ijtimoiy, ekologiya va boshqa sohalardagi milliy ustuvorliklarni aniq tushunishga asoslanadi va kelajakda muhim ahamiyatga ega bo'lgan rivojlanayotgan iqtisodiyot tarmoqlarini hisobga oladi Standartlashtirish Milliy strategiyasini ishhlab chiqishda hukumat va nodavlat tashkilotlarning turli milliy sub'ektlarining qarashlari hisobga olinadi, shu tarzda standartlar o'z maqsadlariga erishishda ishonchli vosita bo'lib xizmat qiladi Milliy standartlashtirish strategiyasini ishlab chiqishning asosiy maqsadi quyidagilardan iborat Standartlashtirish Milliy strategiyasi manfaatdor tomonlarning manfaatlarini to'g'ri aks ettiradi, bu esa ular uchun Strategiyani amalga oshirishni osonlashtiradi Standartlarni ishlab chiqish yoki qabul qilish uchun cheklangan milliy resurslar optimal tarzda qo'llaniladi Standartlashtirish Milliy strategiyasini amalga oshirish uchun resurslarni rejalashtirish (ma'lum guruhlarning o'ziga xos manfaatlarini qondirishga qaratilgan bo‘lmasligi kerak) Milliy standartlashtirish strategiyasini ishlab chiqishning asosiy maqsadi quyidagilardan iborat Mavjud xalqaro, mintaqaviy, boshqa davlatlarning standartlari yoki milliy darajada qabul qilinishi mumkin bo'lgan hozirda amalga oshirilayotgan standartlashtirish loyihalarini aniqlash va sarflanishi mumkin bo'lgan resurslarni tejashga qaratilgan Savdo-sotiqdagi texnik to'siqlar milliy manfaatlarni qo'llab-quvvatlash bo'yicha texnik reglamentlar uchun asos sifatida, shuningdek, jahon savdo tashkilotining yaxshi amaliyot kodeksi kabi standartlarni ishlab chiqish bo'yicha va xalqaro miqyosda tan olingan metodologiyalardan foydalangan holda amaldagi xalqaro standartlardan foydalanish orqal, xalqaro shartnomalarga rioya qilinish hamda standartlarni qo'llash Standartlardan foydalanish quyidagi afzalliklarni beradi: Takroriy muammolar uchun maqbul echimlar aloqa va ma'lumot almashish O'zaro almashish va o'zaro ta'sir qilish imkoniyati Haddan tashqari xilmaxillikni kamaytirish Innovatsion va ekologik toza texnologiyalarni tarqatish Savdo va bozorlarga kirishni osonlashtirish Kafolat majburiyatlari va da'volarni tekshirish uchun asos (sifat bo'yicha) Texnologiyalarni tarqatish va bilim almashish Bozor shaffofligini ta'minlash, masalan, axborot assimetriyasini kamaytirish orqali Xavfsizlik, sog'liqni saqlash, mulk va atrofmuhitni muhofaza qilish Tarmoqqa asoslangan foyda va o'zaro bog'liq qurilmalarning qiymat effektlarini qo'llabquvvatlash STANDARTLARNING AFZALLIKLARI 1 Reglamentlar va majburyatlar uchun asos: Standartlar ham nodavlat, ham munitsipal subyekt tashkilotlari tomonidan qo'llanilishi mumkin Hukumatlar davlat siyosatini (sog'liqni saqlash, xavfsizlik, atrof-muhit va boshqalar) amalga oshirish uchun standartlardan foydalanishlari mumkin Nodavlat sub'ektlar uchun standartlar texnik hamkorlik uchun asos bo'lishi mumkin va shartnomalar shaklida tuzilgan huquqiy shartnomalar loyihalarini ishlab chiqishda ma'lumot manbai bo'lib xizmat qilishi mumkin

O'zbekiston Respublikasi "Metrologiya to'g'risida"gi qonun O‘zbekiston Respublikasining Qonuni Metrologiya to‘g‘risida (yangi tahriri) 1-bob. Umumiy qoidalar 1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi Ushbu Qonunning maqsadi metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Oldingi tahrirga qarang. 2-modda. Metrologiya to‘g‘risidagi qonunchilik Metrologiya to‘g‘risidagi qonunchilik ushbu Qonun va boshqa qonunchilik hujjatlaridan iboratdir. Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining metrologiya to‘g‘risidagi qonunchiligida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi. (2-modda O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son) 3-modda. Asosiy tushunchalar Ushbu Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi: metrologiyaga oid faoliyat — o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash, o‘lchash uslublari va vositalari, shuningdek talab qilinadigan aniqlikka erishish usullari bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat; metrologik kuzatiluvchanlik — o‘lchash natijasining hujjatlashtirilgan uzluksiz kalibrlashlar ketma-ketligi orqali etalonga bog‘lash mumkin bo‘lgan xossasi; metrologik ekspertiza — o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishi bilan bog‘liq metrologik talablar, qoidalar va normalarni qo‘llash to‘g‘riligi hamda to‘liqligini baholash va tahlil qilish bo‘yicha tashkiliy-huquqiy ishlar majmui; sinov vositasi — sinovlar o‘tkazish uchun mo‘ljallangan, normalangan texnik tavsiflari bo‘lgan texnik qurilma, modda va (yoki) material; standart namuna — metrologik attestatsiya natijasida modda (material)ning xossasi yoki tarkibini tavsiflaydigan bitta yoki undan ortiq qiymatlari aniqlangan shu modda (material) namunasi shaklidagi o‘lchash vositasi; etalon — muayyan kattalik birligining o‘lchamini boshqa o‘lchash vositalariga o‘tkazish maqsadida uni qayta hosil qilish va saqlash uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositasi; o‘lchashlar aniqligining ko‘rsatkichi — o‘lchash uslubiyotining qo‘llanilayotgan normalari va qoidalariga rioya etilganda olingan o‘lchash natijalari aniqligining belgilangan tavsifi; o‘lchashlarni bajarish uslubiyoti — o‘lchashlarning bajarilishini va ularning natijalari belgilangan aniqlik ko‘rsatkichlari bilan olinishini ta’minlaydigan operatsiyalar va qoidalar majmui; o‘lchash vositasi — o‘lchashlar uchun foydalaniladigan va normalangan metrologik xususiyatlarga ega bo‘lgan texnika vositasi; o‘lchash vositalarini kalibrlash — berilgan sharoitlarda o‘lchash vositasi yordamida olingan kattalik qiymati va etalon bilan qayta tiklanadigan tegishli kattalik qiymati o‘rtasidagi nisbatni aniqlash orqali o‘lchash vositasining metrologik tavsiflarini aniqlash maqsadida bajariladigan operatsiyalar majmui; o‘lchash vositalarini qiyoslash — o‘lchash vositalarining belgilab qo‘yilgan metrologik talablarga muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash maqsadida bajariladigan operatsiyalar majmui; o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishi — o‘lchashlarning natijalari qonuniylashtirilgan birliklarda ifodalangan va o‘lchashlarning aniqlik ko‘rsatkichlari ma’lum ehtimollik bilan belgilangan chegaralarda joylashgan holati. 4-modda. Metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi asosiy vazifalar Metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: O‘zbekiston Respublikasida o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash; ishonchsiz o‘lchash natijalarining oldini olish; xolis, ishonchli va solishtiriladigan o‘lchash natijalariga bo‘lgan ehtiyojlarni qondirish; o‘lchash natijalarining milliy va (yoki) xalqaro etalonlargacha metrologik kuzatiluvchanligini ta’minlash; O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining rivojlanishiga va ilmiy-texnik taraqqiyotiga ko‘maklashish. 5-modda. Metrologiyaga oid faoliyat sohasinining asosiy prinsiplari Metrologiyaga oid faoliyat sohasining asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat: qonuniylik; metrologiya tekshiruvi va nazorati natijalarining xolisligi; ilmiy asoslanganlik; o‘lchash birliklari qo‘llanilishida xalqaro birliklar tizimining ustuvorligi; boshqaruv tizimining yagonaligi; ma’lumotlarning oshkoraligi va ochiqligi; o‘lchashlar yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash bo‘yicha milliy va xalqaro talablarning uyg‘unligi. 2-bob. Metrologiyaga oid faoliyat sohasini tartibga solish 6-modda. Metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari Metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat: metrologiyaga oid faoliyatni xalqaro talablar asosida rivojlantirish; investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish; ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish hamda ularni ishlab chiqarish amaliyoti bilan integratsiya qilish; metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish; ilg‘or innovatsion va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari joriy etilishini rag‘batlantirish; noto‘g‘ri o‘lchash natijalarining salbiy oqibatlaridan muhofaza qilishga doir tadbirlarni amalga oshirish; O‘zbekiston Respublikasida o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash tizimi ishlashi va rivojlanishini, uning xalqaro birliklar tizimi va boshqa mamlakatlarning kattalik birliklari tizimlari bilan uyg‘unlashuvini ta’minlash; xalqaro hamkorlikni rivojlantirish. 7-modda. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi vakolatlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi: metrologiyaga oid faoliyat sohasida yagona davlat siyosati amalga oshirilishini ta’minlaydi; metrologiyaga oid faoliyat sohasida davlat dasturlarini tasdiqlaydi hamda ularning amalga oshirilishini ta’minlaydi; o‘z vakolatlari doirasida metrologiyaga oid faoliyat sohasida normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qiladi; Oldingi tahrirga qarang. metrologiyaga oid faoliyat sohasida respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlarining faoliyatini muvofiqlashtiradi; (7-moddaning beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) kattalik birliklarining nomlari va belgilari, ularni yozish va qo‘llash qoidalarini, metrologiya tekshiruvi va nazorati tartibini, O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarini hisobga olgan holda O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida o‘tkazilgan o‘lchash vositalarini sinash va metrologik attestatsiyadan o‘tkazish, qiyoslash, kalibrlash natijalarini O‘zbekiston Respublikasida e’tirof etish tartibini belgilaydi; Oldingi tahrirga qarang. o‘lchash natijalari davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan o‘lchash vositalari turkumlari ro‘yxatini tasdiqlaydi. (7-modda O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuniga asosan yettinchi xatboshi bilan to‘ldirilgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) 8-modda. O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati Metrologiyaga oid faoliyat sohasining davlat tomonidan boshqarilishini metrologiya bo‘yicha milliy organ — O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi (bundan buyon matnda maxsus vakolatli davlat organi deb yuritiladi) amalga oshiradi. Oldingi tahrirga qarang. O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati davlat metrologiya xizmatidan, respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari metrologiya xizmatlaridan, shuningdek respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari hisoblanmaydigan yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlaridan iboratdir. (8-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Davlat metrologiya xizmati maxsus vakolatli davlat organi va uning Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi bo‘linmalaridan, shuningdek O‘zbekiston milliy metrologiya institutidan iborat. Oldingi tahrirga qarang. Respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari metrologiya xizmatlari respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari huzuridagi maxsus tashkil etilgan hamda akkreditatsiya qilingan bo‘linmalardan iboratdir. (8-moddaning to‘rtinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. Yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari hisoblanmaydigan maxsus tashkil etilgan hamda akkreditatsiya qilingan yuridik shaxslardan va (yoki) ular huzuridagi bo‘linmalardan (bundan buyon matnda yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari deb yuritiladi) iborat. (8-moddaning beshinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. Respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari metrologiya xizmatlari va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari zarurat bo‘lgan hollarda o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash bo‘yicha ishlarni bajarish hamda metrologiya tekshiruvini amalga oshirish uchun tashkil etiladi. (8-moddaning oltinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. Respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari metrologiya xizmatlarining hamda yuridik shaxslar metrologiya xizmatlarining huquq va majburiyatlari davlat metrologiya xizmati organlari bilan kelishib olingan nizomlarda o‘rnatiladi. (8-moddaning yettinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) 9-modda. Maxsus vakolatli davlat organining metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi vakolatlari Maxsus vakolatli davlat organi: metrologiyaga oid faoliyat sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshiradi; mamlakatda metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi mintaqalararo va tarmoqlararo tashkilotlarning faoliyatini muvofiqlashtiradi; milliy etalonlarni yaratish, tasdiqlash, saqlash va ishchi holatda saqlab turish qoidalarini o‘rnatadi, shuningdek ularning xalqaro darajada solishtirilishini ta’minlaydi; o‘lchash uslublari, vositalari va natijalariga qo‘yiladigan umumiy metrologik talablarni belgilaydi; Oldingi tahrirga qarang. davlat metrologiya nazoratini amalga oshiradi, shuningdek metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi harakatlarni muvofiqlashtiradi; (9-moddaning oltinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) davlat sinovlaridan o‘tgan va turi tasdiqlangan yoki metrologik attestatsiyadan o‘tkazilgan O‘lchash vositalarining davlat reyestrini yuritadi; Oldingi tahrirga qarang. o‘z vakolatlari doirasida, shu jumladan boshqa respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari bilan hamkorlikda normativ-huquqiy hujjatlarni va normativ hujjatlarni qabul qiladi; (9-moddaning sakkizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) ilmiy kadrlar va muhandis-texniklar tayyorlashni hamda qayta tayyorlashni tashkil etadi; O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi; Oldingi tahrirga qarang. o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash bo‘yicha yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlarining, tashkilotlarning mutaxassislarini jalb etadi; (9-moddaning o‘n birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) o‘z vakolatlari doirasida xalqaro tashkilotlar faoliyatida ishtirok etadi; O‘zbekiston Respublikasining o‘lchashlar yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash tizimi ishlashi va rivojlanishini hamda uning xalqaro birliklar tizimi va boshqa mamlakatlarning kattalik birliklari tizimlari bilan uyg‘unlashuvini ta’minlaydi; iste’molchilar huquqlarini, fuqarolarning sog‘lig‘i va xavfsizligini, atrof-muhitni hamda davlat manfaatlarini noto‘g‘ri o‘lchash natijalarining salbiy oqibatlaridan muhofaza qilishga doir chora-tadbirlarni amalga oshiradi; Oldingi tahrirga qarang. respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlaridan, shuningdek tashkilotlardan o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash bo‘yicha yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotni oladi. (9-moddaning o‘n beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) 10-modda Maxsus vakolatli davlat organi Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi bo‘linmalarining vakolatlari Maxsus vakolatli davlat organi Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi bo‘linmalari: Oldingi tahrirga qarang. (10-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuniga asosan 2024-yil 28-yanvardan chiqariladi — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son) o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlar loyihalarini ishlab chiqadi; milliy darajada laboratoriyalararo solishtirishlarda ishtirok etadi. 11-modda. O‘zbekiston milliy metrologiya institutining vakolatlari O‘zbekiston milliy metrologiya instituti: O‘zbekiston Respublikasi milliy etalonlar bazasini takomillashtiradi va rivojlanishini ta’minlaydi; etalonlarni va eng yuqori aniqlikdagi o‘lchash vositalarini saqlab turish hamda ularni xalqaro darajada solishtirish, shuningdek kattalik birliklarini saqlash va uzatish bo‘yicha ishlarni bajaradi; o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlar loyihalarini ishlab chiqadi; metrologiya tekshiruvi natijalarini o‘zaro e’tirof etish bo‘yicha xalqaro shartnomalarni ro‘yobga chiqarishda ishtirok etadi; metrologiya tekshiruvini va metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi ilmiy tadqiqotlarni amalga oshiradi. Oldingi tahrirga qarang. 12-modda. Respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlari metrologiya xizmatlarining hamda yuridik shaxslar metrologiya xizmatlarining vakolatlari Respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlarining metrologiya xizmatlari: akkreditatsiya qilingan holda o‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash ishlarini bajaradi; o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlar loyihalarini ishlab chiqadi. Yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari: akkreditatsiya qilingan holda o‘lchash vositalarini kalibrlash hamda ushbu Qonunning 25-moddasida nazarda tutilgan hollarda o‘lchash vositalarini qiyoslash ishlarini bajaradi; o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlar loyihalarini ishlab chiqadi. (12-modda O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) 3-bob. Metrologiyaga oid faoliyatni tashkil etish 13-modda. O‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlar Metrologiya normalari va qoidalarini belgilovchi hamda O‘zbekiston Respublikasi hududida majburiy kuchga ega bo‘lgan o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlarni tasdiqlash va davlat ro‘yxatidan o‘tkazish maxsus vakolatli davlat organi tomonidan amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasida o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlarning quyidagi turlari qo‘llaniladi: o‘lchash vositalarini qiyoslash uslubiyoti; o‘lchash vositalarini kalibrlash uslubiyoti; o‘lchashlarni bajarish uslubiyoti; sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish uslubiyoti. O‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlar jumlasiga metrologiya tekshiruvini o‘tkazish tartibini belgilovchi standartlashtirish bo‘yicha hujjatlar ham kiradi. O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash uslubiyotlari, sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish uslubiyoti metrologik ekspertizadan o‘tkazilishi lozim. O‘lchashlarni bajarish uslubiyoti metrologik attestatsiyadan o‘tkaziladi. 14-modda. Kattalik birliklari O‘zbekiston Respublikasida xalqaro birliklar tizimining kattalik birliklarini belgilangan tartibda qo‘llashga yo‘l qo‘yiladi. Kattalik birliklarining nomlari, belgilari, ularni yozish va qo‘llash qoidalari maxsus vakolatli davlat organining taqdimnomasiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan xalqaro birliklar tizimiga kiritilmagan birliklarni qo‘llashga ruxsat berilishi mumkin. Tashqi savdo faoliyatini amalga oshirish chog‘ida shartnoma shartlariga muvofiq o‘zga kattalik birliklaridan ham foydalanish mumkin. 15-modda. Kattalik birliklarining etalonlari Kattalik birliklari etalonlar vositasida saqlanadi va qayta hosil qilinadi. Etalonlar orqali qayta hosil qilinadigan kattalik birliklari xalqaro birliklar tizimining birliklariga qadar metrologik kuzatiluvchanlikni ta’minlashi kerak. Maxsus vakolatli davlat organining qarori bilan milliy etalon O‘zbekiston Respublikasi hududida muayyan kattalik birligining o‘lchamini belgilash uchun birlamchi etalon sifatida e’tirof etiladi. Milliy etalonlarni xususiylashtirishga yo‘l qo‘yilmaydi. Etalonlarni yaratish, tasdiqlash, saqlash va qo‘llash tartibi maxsus vakolatli davlat organi tomonidan o‘rnatiladi. 16-modda. O‘lchash vositalari va sinov vositalari Foydalanishda bo‘lgan o‘lchash vositalari va sinov vositalari o‘lchash natijalarining belgilangan aniqlikdagi qonuniylashtirilgan birliklarda bo‘lishini ta’minlashi va qo‘llash shartlariga mos kelishi kerak. O‘lchash natijalarining buzilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan ruxsat etilmagan sozlash va aralashuvlarning oldini olish maqsadida o‘lchash vositalarining konstruksiyasi o‘lchash vositalarining funksional qismlariga (shu jumladan dasturiy ta’minotga) kirish cheklanishini ta’minlashi kerak. Quyidagilar texnik vositalar, qurilmalar, moddalar va (yoki) materiallarning o‘lchash vositalari va (yoki) sinov vositalari jumlasiga kiritish mezonlari hisoblanadi: qiymatlari ma’lum vaqt davomida o‘zgarmas deb qabul qilinadigan normalangan metrologik xususiyatlarga va texnik tavsiflarga ega bo‘lishi; o‘lchash natijalarining belgilangan aniqlikda qonuniylashtirilgan birliklarda bo‘lishini ta’minlash qobiliyati, shuningdek sinov natijalarining ishonchliligi; mexanik, elektrik, optik, fizik-kimyoviy, elektron prinsiplarda ishlashi. Quyidagi hollarda texnik vositalar o‘lchash vositalari va (yoki) sinov vositalari hisoblanmaydi: indikator funksiyasiga ega bo‘lganda; natijalari o‘lchash va (yoki) sinov hisoblanmaydigan, faqat dastlabki baholash uchun foydalanilganda; faqat o‘lchash va (yoki) sinov natijalari haqida axborot uzatish funksiyalarini bajarganda. 17-modda. O‘lchashlarni bajarish uslubiyotlari O‘lchashlarni bajarish uslubiyotlari o‘lchash natijalarining aniqlik ko‘rsatkichlarini baholashni o‘z ichiga olishi va o‘lchash o‘tkazishning mavjud sharoitlarida belgilab qo‘yilgan aniqlikni ta’minlashi kerak. O‘lchashlar belgilangan tartibda attestatsiyadan o‘tkazilgan o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlariga muvofiq amalga oshirilishi zarur. O‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarini metrologik attestatsiyadan o‘tkazish o‘lchashlarni bajarish uslubiyotining unga qo‘yiladigan metrologiya talablariga muvofiqligini baholash hamda tasdiqlash maqsadida tadqiqotlar o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. O‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarini ishlab chiqish va metrologik attestatsiyadan o‘tkazish tartibi maxsus vakolatli davlat organi tomonidan o‘rnatiladi. Oldingi tahrirga qarang. 4-bob. Metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati (4-bobning nomi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. 18-modda. Metrologiya tekshiruvini va davlat metrologiya nazoratini amalga oshirish Metrologiya tekshiruvi O‘zbekiston milliy metrologiya instituti, respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlarining metrologiya xizmatlari hamda yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tomonidan ushbu Qonunda belgilangan vakolatlar doirasida amalga oshiriladi. Davlat metrologiya nazorati maxsus vakolatli davlat organi tomonidan metrologiya to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga rioya etilishi ustidan tekshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda amalga oshiriladi. (18-modda O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. 19-modda. Metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati obyektlari (19-moddaning nomi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. Quyidagilar metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati obyektlaridir: (19-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) etalonlar; o‘lchash vositalari; sinov vositalari; standart namunalar; axborot-o‘lchash tizimlari; o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlari; o‘ramlarga qadoqlangan tovarlarning ularni maydalab qadoqlash va sotish chog‘idagi miqdori; metrologiya normalari va qoidalarida nazarda tutilgan boshqa obyektlar. Oldingi tahrirga qarang. 20-modda. Metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati tatbiq etiladigan sohalar (20-moddaning nomi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. Metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati quyidagi sohalarda bajariladigan o‘lchashlarga nisbatan qo‘llaniladi: (20-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) sog‘liqni saqlash, veterinariya, atrof-muhitni muhofaza qilish; moddiy boyliklarni va yoqilg‘i-energetika resurslarini hisobga olish; soliq, bojxona, savdo-tijorat, pochta va telekommunikatsiya; zaharli, tez alangalanuvchi, portlovchi va radioaktiv moddalarni saqlash, tashish hamda yo‘q qilib tashlash; umumiy ovqatlanish mahsulotlarini ishlab chiqarish, realizatsiya qilish va ushbu sohada xizmatlar ko‘rsatish; aholi va hududlarni tabiiy hamda texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlardan himoya qilish, yong‘in xavfsizligini, suv obyektlarida insonlarning xavfsizligini ta’minlash; sanoat xavfsizligini ta’minlash; davlat mudofaasini ta’minlash; mehnat xavfsizligini va transport harakati xavfsizligini ta’minlash; sertifikatlashtiriladigan mahsulotning xavfsizligi va sifatini aniqlash; geodezik, kartografik va gidrometeorologik ishlarni bajarish; o‘lchash vositalarini davlat sinovidan, qiyoslashdan, kalibrlashdan, ta’mirlash va metrologik attestatsiyadan o‘tkazish; foydali qazilmalarni qazib olish; rasmiy sport musobaqalarini o‘tkazish; mahsulot va xizmatlar muvofiqligini baholash bo‘yicha ishlarni bajarish. Oldingi tahrirga qarang. Metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati qonunchilikka muvofiq faoliyatning boshqa sohalariga nisbatan ham qo‘llanilishi mumkin. (20-moddaning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) Oldingi tahrirga qarang. 21-modda. Metrologiya tekshiruvi Metrologiya tekshiruvi va davlat metrologiya nazorati obyektlarining metrologik, texnik tavsiflarini aniqlash va (yoki) tasdiqlash maqsadida metrologiya tekshiruvi amalga oshiriladi. Metrologiya tekshiruvi: o‘lchash vositalarining turini tasdiqlash maqsadida sinovdan o‘tkazish; o‘lchash vositalarini va o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarini metrologik attestatsiyadan o‘tkazish; o‘lchash vositalarini, shu jumladan etalonlarni qiyoslash, kalibrlash; sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish tarzida amalga oshiriladi. (21-modda O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) 22-modda. Davlat metrologiya nazorati Oldingi tahrirga qarang. Davlat metrologiya nazorati texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarning, shuningdek boshqa qonunchilik hujjatlarining metrologiyaga oid talablarga rioya etilishi ustidan amalga oshiriladi. (22-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son) Davlat metrologiya nazorati: o‘lchash vositalarining (shu jumladan etalonlar, standart namunalar, axborot-o‘lchash tizimlari) ishlab chiqarilishi, ta’mirlanishi, prokatga berilishi, realizatsiya qilinishi, ularning holati va qo‘llanilishi; o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarining qo‘llanilishi; belgilangan metrologiya normalari va qoidalariga rioya etilishi, shuningdek akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmatlari, markazlari va laboratoriyalari faoliyati; o‘ramlarga qadoqlangan tovarlarning ularni maydalab qadoqlash va sotish chog‘idagi miqdori ustidan amalga oshiriladi. Oldingi tahrirga qarang. Davlat metrologiya nazoratini amalga oshiruvchi shaxslarning huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi qonunchilikda belgilanadi. (22-moddaning uchinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son) 23-modda. O‘ramlarga qadoqlangan tovarlar miqdori ustidan davlat metrologiya nazorati Oldingi tahrirga qarang. O‘ramlarga qadoqlangan tovarlarning ularni maydalab qadoqlash va sotish chog‘idagi miqdori ustidan davlat metrologiya nazorati maxsus vakolatli davlat organi tomonidan o‘tkaziladi. (23-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) O‘ramlarga qadoqlangan tovarlar miqdori ustidan davlat metrologiya nazorati o‘ram tarkibini o‘ramni ochmasdan yoki deformatsiya qilmasdan o‘zgartirish mumkin bo‘lmagan taqdirda, o‘ramdagi tovar miqdorini ko‘rsatuvchi massa, hajm, uzunlik, maydon yoki boshqa kattaliklar esa o‘ramda belgilangan hollarda amalga oshiriladi. O‘ramlarga qadoqlangan tovarlar miqdori ustidan davlat metrologiya nazorati suyuq holdagi qadoqlangan tovarlar uchun iste’mol idishi sifatida foydalaniladigan o‘lchamli idishlarga nisbatan ham tatbiq etiladi. O‘ramlardagi qadoqlangan tovarlarning miqdori ustidan davlat metrologiya nazorati tekshiruv xaridi orqali amalga oshirilishi mumkin. 24-modda. O‘lchash vositalarining turlarini tasdiqlash Oldingi tahrirga qarang. O‘lchash vositalarining turlarini tasdiqlash o‘z ichiga davlat sinovlarini o‘tkazish orqali o‘lchash vositalarining metrologik va texnik tavsiflarini aniqlash, o‘lchash vositalarining metrologiya to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiqligini belgilash hamda o‘lchash vositalarining turini tasdiqlash to‘g‘risida qaror qabul qilish bo‘yicha ishlarni oladi. (24-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son) O‘lchash vositalarini metrologik attestatsiyadan o‘tkazish yagona nusxalarda ishlab chiqariladigan (yoki O‘zbekiston Respublikasi hududiga import bo‘yicha yagona nusxalarda olib kiriladigan) o‘lchash vositalarining xossalarini tadqiq etish asosida ular qo‘llash uchun yo‘l qo‘yilishini e’tirof etish maqsadida davlat metrologiya xizmati tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu Qonunning 20-moddasida ko‘rsatilgan sohalarda foydalaniladigan, ishlab chiqarilishi va import bo‘yicha olib kirilishi lozim bo‘lgan o‘lchash vositalari davlat sinovlaridan va turini tasdiqlashdan yoki metrologik attestatsiyadan o‘tkazilishi kerak. O‘lchash vositalarining davlat sinovlarini o‘tkazish, turini tasdiqlash va Davlat reyestriga kiritish maxsus vakolatli davlat organi tomonidan amalga oshiriladi. Tasdiqlangan o‘lchash vositalariga yoki ularning foydalanish hujjatlariga ishlab chiqaruvchi Davlat reyestri belgisini qo‘yishi shart. 25-modda. O‘lchash vositalarini qiyoslash Oldingi tahrirga qarang. O‘lchash vositalarini qiyoslash akkreditatsiya qilingan O‘zbekiston milliy metrologiya instituti, respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik boshqaruvi organlarining metrologiya xizmatlari, shuningdek ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan hollarda yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tomonidan amalga oshiriladi. (25-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) O‘lchash vositalarini qiyoslaganda o‘lchash vositalarining belgilab qo‘yilgan metrologik talablarga ularning muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash bajariladigan operatsiyalar ketma-ketligini belgilovchi o‘lchash vositalarini qiyoslash uslubiyoti asosida amalga oshiriladi. Qiyoslashdan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan o‘lchash vositalari turkumlarining ro‘yxati maxsus vakolatli davlat organi tomonidan tasdiqlanadi. Oldingi tahrirga qarang. O‘lchash natijalari davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan o‘lchash vositalari turkumlarining ro‘yxati maxsus vakolatli davlat organining O‘zbekiston Respublikasi Raqobatni rivojlantirish va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasi va ushbu o‘lchash vositalari qo‘llaniladigan sohadagi vakolatli respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari bilan kelishilgan takliflari asosida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. O‘lchash natijalari davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan o‘lchash vositalari turkumlarining ro‘yxatiga kiritilmagan o‘lchash vositalarini qiyoslash yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tomonidan amalga oshirilishi mumkin. (25-modda O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 26-oktabrdagi O‘RQ-872-sonli Qonuniga asosan to‘rtinchi va beshinchi qismlar bilan to‘ldirilgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 27.10.2023-y., 03/23/872/0799-son — 2024-yil 28-yanvardan kuchga kiradi) 26-modda. O‘lchash vositalarini kalibrlash O‘lchash vositalarini kalibrlash akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmatlari tomonidan amalga oshiriladi. O‘lchash vositalarini kalibrlashda o‘lchash vositasining metrologik tavsiflarini aniqlash uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositalarini qiyoslash uslubiyotidan foydalaniladi. Ushbu Qonun 20-moddasi birinchi qismining ikkinchi — o‘ninchi xatboshlarida ko‘rsatilganidan boshqa sohalarda qo‘llaniladigan o‘lchash vositalari ularni ishlab chiqarish, realizatsiya qilish, ishlatish, ijaraga berish va ta’mirlashda kalibrlashdan o‘tkazilishi mumkin. Akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmati tomonidan bajarilgan o‘lchash vositalarini kalibrlash natijalaridan o‘lchash vositalarini qiyoslashda foydalanilishi mumkin. O‘lchash vositalarini kalibrlash bo‘yicha davlat-xususiy sheriklik asosida metrologiya xizmatlari tashkil etilishiga yo‘l qo‘yiladi. 27-modda. Sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish Sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish ularning normalangan texnik tavsiflari texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi. Sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmatlari tomonidan amalga oshiriladi. Sinov vositalarini attestatsiya qilishda sinov vositalarining normalangan texnik tavsiflari texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini aniqlash imkonini beruvchi sinov vositalarini attestatsiya qilish uslubiyotidan foydalaniladi. 28-modda. Metrologiya xizmatlarini metrologiya ishlarini va xizmatlarini amalga oshirish huquqiga ega bo‘lish uchun akkreditatsiya qilish Oldingi tahrirga qarang. Metrologiya xizmatlarini o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlarning metrologik ekspertizasini, ushbu Qonunning 20-moddasida nazarda tutilgan sohalarda qo‘llanilishi va foydalanilishi mumkin bo‘lgan o‘lchash vositalarini, sinov vositalarini, o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarini metrologik attestatsiyadan o‘tkazish, sinov vositalarini attestatsiyadan o‘tkazish, o‘lchash vositalarini qiyoslash, kalibrlash va sinashni amalga oshirish huquqiga ega bo‘lishi uchun akkreditatsiya qilish qonunchilikda belgilangan tartibda o‘tkaziladi. O‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga doir normativ hujjatlarning metrologik ekspertizasini, ushbu Qonunning 20-moddasida nazarda tutilgan sohalarda qo‘llanilishi va foydalanilishi mumkin bo‘lgan o‘lchash vositalarining, o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarining metrologik attestatsiyasini, sinov vositalarining attestatsiyasini, o‘lchash vositalarini qiyoslashni, kalibrlashni, sinashni amalga oshiruvchi akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmatlari faoliyatining inspeksiya nazorati qonunchilikda belgilangan tartibda o‘tkaziladi. (28-moddaning birinchi va ikkinchi qismlari O‘zbekiston Respublikasining 2023-yil 27-fevraldagi O‘RQ-819-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.02.2023-y., 03/23/819/0113-son — 2023-yil 29-avgustdan kuchga kiradi) 5-bob. Yakunlovchi qoidalar 29-modda. Davlat metrologiya xizmatini davlat tomonidan moliyalashtirish Davlat metrologiya xizmatining quyidagi ishlari davlat tomonidan moliyalashtiriladi: metrologiyaga oid faoliyat sohasini rivojlantirish istiqbollarini ishlab chiqish; metrologiya bo‘yicha xalqaro, mintaqaviy tashkilotlarning ishida ishtirok etish va metrologiya bo‘yicha chet el milliy xizmatlari bilan ishlar bajarish; metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlarni va normativ hujjatlarni, shuningdek xalqaro, mintaqaviy normalar hamda qoidalarni ishlab chiqish va ishlab chiqishda ishtirok etish; metrologiyaga oid faoliyat sohasi bo‘yicha umumdavlat ahamiyatiga molik ilmiy-tadqiqot va boshqa ishlarni o‘tkazish; etalonlar va o‘lchash vositalarini ishlab chiqish, takomillashtirish, yasash, saqlash, qo‘llash, olish hamda asrash, shuningdek ularning xalqaro darajada solishtirilishini ta’minlash; standart namunalarni ishlab chiqish; davlat metrologiya nazoratini o‘tkazish. 30-modda. Metrologiya ishlari va xizmatlari uchun haq to‘lash O‘lchash vositalarini sinash, turini tasdiqlash, metrologik attestatsiyadan o‘tkazish, qiyoslash va kalibrlash, o‘lchashlarni bajarish uslubiyotlarini attestatsiyadan o‘tkazish, texnik jihatdan tartibga solish va o‘lchashlarning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash sohasidagi normativ hujjatlarni metrologik ekspertiza qilish, texnik jihatdan asosliligini hamda belgilangan metrologiya normalari va qoidalariga muvofiqligini baholash, o‘lchashlar va sinovlar bajarilishining sifatini baholashga doir metrologiya ishlari hamda yuridik va jismoniy shaxslarga ko‘rsatilayotgan xizmatlar, shuningdek metrologiyaga oid faoliyatning davlat tomonidan moliyalashtirish sohasiga kirmaydigan boshqa turlari uchun haq tuziladigan shartnomalar shartlariga muvofiq manfaatdor shaxslar tomonidan to‘lanadi. 31-modda. Nizolarni hal etish Oldingi tahrirga qarang. Metrologiyaga oid faoliyat sohasidagi nizolar qonunchilikda belgilangan tartibda hal etiladi. (31-moddaning matni O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son) Oldingi tahrirga qarang. 32-modda. Metrologiya to‘g‘risidagi qonunchilikni buzganlik uchun javobgarlik Metrologiya to‘g‘risidagi qonunchilikni buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo‘ladi.

Ishlab chiqarishda standartlashtirishni ahamiyati Стандартлар бизнесни кучайтиради Стандартларнинг афзалликлари, уларни ишлаб чиқишда фаол иштирок этиш, жуда катта аҳамиятга эга Бироқ, компаниялар, савдо ташкилотлари, давлат идоралари ва бошқа манфаатдор томонлар кўпинча стандартлаштириш тизими ва иштирок этишнинг улкан қийматини яхши билишмайди ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ СТАНДАРТЛАШТИРИШ ТЎҒРИСИДА ҚОНУНИ • Стандарт — фаолиятнинг ҳар хил турларига ёки уларнинг натижаларига тааллуқли бўлган, умумий ва кўп марта фойдаланиш учун қоидаларни, умумий принципларни ёки тавсифларни белгилайдиган ҳамда муайян соҳада тартибга солишнинг энг мақбул даражасига эришишга қаратилган ҳужжат Минтақавий ёки давлатлараро стандартларни қабул қилиш Стандартнинг идентификация рақамини Давлат тилида Стандартнинг асли ёзилган тиллардан бирида сақланган ҳолда Бевосита қабул қилинади Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги аъзо — мамлакатларининг стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича Давлатлараро кенгаши доирасида қабул қилинадиган стандартлар Давлатлараро кенгашнинг стандартлаштириш бўйича ишларни олиб бориш қоидаларига мувофиқ қабул қилинади Халқаро, минтақавий ёки давлатлараро стандартлари Бир вақтнинг ўзида қабул қилиш зарур Минтақавий ва Давлатлараро стандартлари билан чамбарчарс боғлиқ Ҳавола қилинган стандартларни қабул қилиш муҳим Ўзбекистон стандартлар институти фаолияти Миллий стандартларни ишлаб чиқиш ➢Стандартларни экспертиза қилиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатига олиш ➢Техник қўмиталар фаолиятини мувофиқлаштириш ➢Халқаро стандартлаштириш ташкилотлари ва миллий органлари билан хамкорлик қилиш ➢Мутахассисларини аттестациядан ўтказиш ➢Мутахассисларининг малакасини ➢ошириш Халқаро стандартлаштириш ташкилотининг барча стандартларини тўлиқ олиш имконияти мавжуд (1993 йилдан аъзо. Азолик бадали 19458 швейцария франки) Халқаро электротехника комиссиясининг барча стандартларини тўлиқ олиш имконияти мавжуд (2023 йилдан аъзо. Азолик бадали 22300 швейцария франки) Европа стандартлаштириш ташкилоти лицензия келишуви асосида стандартлар қабул қилинади. (2020 йил келишувга эришилган. Стандартлар тўловсиз) БМТнинг озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги халқаро ташкилоти. Стандартлар тўловсиз Британия стандартлар институти билан лицензия келишуви (миллий стандартлар ва малака ошириш бўйича. 2023 йил. тўловсиз) Турк стандартлар институти билан лицензия келишуви (миллий стандартлар ва малака ошириш бўйича. 2023 йил. 60/40) Америка синов ва материаллар жамияти лицензия келишуви (2020 йил келишувга эришилган. Тўловсиз) Хитой стандартлаштириш администрацияси билан лицензия келишуви (2021 йил келишувга эришилган. Тўлов асосида чегирма билан) Германия стандартлар институти билан лицензия келишуви (миллий стандартлар ва малака ошириш бўйича. 2023 йил. 60/40) Хитой автомобил технологияси ва тадқиқот маркази билан меморандум (2023 йил. Тўлов асосида чегирма билан) Давлатлараро стандартлаштириш ташкилоти барча стандартларини тўлиқ олиш имконияти мавжуд (1993 йилдан аъзо. Азолик бадали 14000 АҚШ доллари. Тўловсиз Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлигининг вакили. • Соҳа, тармоқ бўйича ташкилотнинг молия бошқармаси бошлиғи • Соҳа, тармоқ бўйича илмий-тадқиқот институти раҳбари • Соҳа, тармоқ бўйича тизим ташкилоти раҳбари ўринбосари (бош муҳандиси) • Соҳа, тармоқ бўйича илмий-тадқиқот институти бўлим бошлиғи • Соҳа, тармоқ бўйича илмий-тадқиқот институти мутахассислари • Соҳа, тармоқ бўйича тизим ташкилоти мутахассислари • Соҳа, тармоқ бўйича йирик ишлаб чиқариш (хизмат кўрсатиш) корхонаси вакили • Соҳа, тармоқ бўйича тадбиркорлик суб’ектлари вакиллари • Соҳа, тармоқ бўйича ишлаб чиқариш (хизмат кўрсатиш) корхонаси вакили • Соҳа, тармоқ бўйича сертификатлаштириш органи вакили • Соҳа, тармоқ бўйича синов лабораторияси вакили

O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 10-yanvardagi 21-sonli va O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 29-avgustidagi 528-sonli qarorlari Асосий тушунчалар Ариза берувчи — давлат синовларини ўтказишда манфаатдор бўлган жисмоний ёки юридик шахс Ўлчаш воситасининг тури — битта принципнинг ўзида ишлашга асосланган, бир хил конструкцияга эга бўлган ҳамда битта техник ҳужжатнинг ўзи бўйича тайёрланган, битта мақсад учун белгиланган ўлчаш воситаларининг мажмуига бериладиган умумлаштирилган таъриф Ўлчаш воситаларининг намунаси — маълум чеклашлар билан барча жиҳатдан шу турга мувофиқ бўлган ўлчаш воситасининг аниқ нусхаси ўлчаш воситаларини давлат синовларидан ўтказиш — ушбу турдаги ўлчаш воситаларининг бир ёки бир нечта намуналарида ўтказиладиган мувофиқликни баҳолаш ва кейинчалик ўлчаш воситаларининг турини тасдиқлаган ҳолда мувофиқликни баҳолаш тўғрисида ҳисобот бериш тартиб-таомили • Ўлчаш воситаларини синаш дастури — ўлчаш воситаларини давлат синовларидан ўтказиш ишларининг ҳажмини, турларини ва кетма-кетлигини белгиловчи ҳужжат • Метрология текшируви ва давлат метрология назорати татбиқ этиладиган соҳаларда Ўзбекистон Республикасининг ўлчаш воситалари давлат реестрига киритилган тасдиқланган турдаги ўлчаш воситаларини қўллашга рухсат берилади ариза берувчи — ўлчаш воситаларини (шу жумладан, стандарт намуналарни) метрологик аттестациядан ўтказишдан манфаатдор бўлган жисмоний ва юридик шахслар • ижрочи — Ўзбекистон техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги раҳбарлигидаги аккредитациядан ўтказилган давлат метрология хизмати органи • қиёслаш тамғасининг изи — ўлчаш воситаси ва (ёки) техник ҳужжатга босилган, ўлчаш техникаси воситаларини қиёслаш қониқарли натижалар билан ўтказилганлигини тасдиқлайдиган, шунингдек, ўлчаш воситаларини, шу жумладан, ростловчи қурилмаларни ҳар қандай рухсат берилмаган киришдан ҳимоя қилиш учун мўлжалланган белги • қиёслаш тамғаси — белгиланган шакл ва мазмундаги ўйма белгилар майдонига эга бўлган, ўлчаш воситасига ва (ёки) уларнинг фойдаланиш ҳужжатларига изи босиб тушириладиган ва уларни қиёслашдан ўтказилганлигини ва қўлланиш учун яроқлилигини тасдиқловчи техник қурилма метрологик экспертиза — ўлчашларнинг ягона бирликда бўлиши билан боғлиқ метрологик талаблар, қоидалар ва нормаларни қўллаш тўғрилиги ва тўлиқлигини таҳлил қилиш ва баҳолаш • стандарт намуна — метрологик аттестация натижасида модда (материал)нинг хоссаси ёки таркибини тавсифлайдиган битта ёки ундан ортиқ қийматлари аниқланган шу модда (материал) намунаси шаклидаги ўлчаш воситаси • қиёсловчи — аккредитациядан ўтказилган давлат метрология хизмати, республика ижро этувчи ҳокимият органлари ва хўжалик бирлашмалари метрология хизматлари, шунингдек республика ижро этувчи ҳокимият органлари ва хўжалик бирлашмалари ҳисобланмайдиган юридик шахсларнинг метрология хизматларининг зарур малакага эга бўлган, аниқ бир ўлчаш тури бўйича тайёргарликдан ўтган мутахассиси

Лаборатория ишлари натижасига таъсир қиладиган ҳар бир қуйидаги функция учун керакли компетенцияларга қўйиладиган талабларни ҳужжатлаштириши шарт • Ходимларнинг маълумоти • Малакаси • Тайёргарлиги • Техник билимлари • Тажрибаси • Кўникма Лаборатория ходимлар ўзлари масъул бўлган лаборатория ишларини бажариш учун ва оғишларнинг аҳамиятини баҳолаш учун етарли компетенцияларга эгалигини таъминлаши шарт Лаборатория хоналари ва бинолар шароити Лаборатория атроф муҳитдаги шароитни мониторинг қилиши, тегишли спецификациялар, усуллар ёки таомилларга мувофиқ равишда ёки шароитлар натижаларнинг ҳаққонийлигига таъсир қиладиган ҳолатларда уларнинг параметрларини назорат қилиши ва қайд қилиши шарт Қурилмалар Лаборатория калибрлаш дастурини ишлаб чиқиши, калибрлашнинг тўғрилигига доимо амин бўлиш учун бу дастур заруратга қараб қайта кўриб чиқилиши ва унга тузатиш киритилиши керак

Sertifikatlashtirish organi yuridik shaxs yoki yuridik shaxsning ma’lum qismi bo‘lishi kerak, chunki ushbu yuridik shaxs sertifikatlashtirish bo‘yicha barcha faoliyatga yuridik javobgar bo‘lishi kerak. Sertifikatlashtirish organi sertifikatlashtirish bo‘yicha faoliyatni amalga oshirishda xolislikni ta’minlash uchun mas’ul bo‘lishi kerak va xolislikka xavf soluvchi tijorat, moliyaviy yoki boshqa bosimga yo‘l qo‘ymasligi kerak.  Sertifikatlashtirish organi o‘zining xolisligiga nisbatan xavflarni doimo identifikatlashi kerak. Identifikatlash o‘z ichiga faoliyat jarayonida, uning o‘zaro munosabatlari yoki uning xodimlarining o‘zaro munosabatlari natijasida yuzaga keluvchi xavflarni oladi. Sertifikatlashtirish organining xolisligi uchun xavf tug‘diruvchi omillar:  mulkchilik huquqi;  bo‘ysunish;  boshqaruv;  xodimlar;  birga foydalaniladigan resurslar;  mablag‘lar;  shartnomalar;  marketing (shu jumladan brend);  savdodan kelgan vositachilik mukofoti yoki yangi buyurtmachilarni jalb qilgani uchun boshqa mukofotlarni to‘lash va h.k. MSO rahbariyati quyidagilar uchun to'liq javobgar bo'ladigan vakolatlarga ega bo'lgan kengashni (shaxslar guruhini yoki shaxsni) belgilashi kerak:  shartnomaviy munosabatlar;  sertifikatlashtirish faoliyatini amalga oshirish uchun zarur resurslar bilan ta'minlash;  shikoyat va murojaatlarga javob berish;  xodimlarning malakasiga qo'yiladigan talablar;  sertifikatlashtirish organining boshqaruv tizimi. 1 izoh – Ushbu qo‘shimcha vazifa yoki majburiyatlar xolislikni ta’minlash bo‘yicha birinchi navbatdagi vazifani xavf ostiga qo‘ymasliklari sharti bilan boshqa vazifa yoki majburiyatlar (masalan, sertifikatlashtirish bo‘yicha qarorlarni qabul qilishda ishtirok etish) ushbu mexanizmda mustahkamlanishi mumkin. 2 izoh – Bir yoki bir necha sertifikatlashtirish organi tomonidan ta’sis etilgan qo‘mita, hamda sxema egasi, davlat yoki vakolatli organ tomonidan tuzilgan qo‘mita xolislikni ta’minlashning joiz mexanmzmi bo‘lishi mumkin. 3 izoh – Ushbu talabga rioya qilish uchun yagona mexanizm bir necha sertifikatlashtirish sxemalariga yetarli bo‘lishi mumkin. 4 izoh – Agar sertifikatlashtirish organi menejment tizimini ham sertifikatlashtirsa, ISO/IEC 17021:2011 (6.2 kichik bo‘lim) talablarini bajaruvchi qo‘mita, 5.2 ning barcha talablari bajarilganda, ushbu (5.2) kichik bo‘limning talablariga muvofiq deb hisoblanishi mumkin.

ISO 9001:2015 – «Сифат менеджменти тизими. Талаблар» ISO 14001:2014 - «Экологик менежмент тизими. Фойдаланиш бӯйича кӯрсатма ва талаблар». ISO 22000:2018 – «Озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлиги менежменти тизимлари. Озиқ-овқат маҳулотлари яратиш занжирида иштирок этувчи ташкилотларга қўйиладиган талаблар» ISO 37001:2016 – Коррупцияга қарши менеджмент тизими. Талаблар ва кўллаш бўйича қўлланма ISO 45001:2018 - “Соғлиқни сақлаш ва меҳнат ҳавфсизлигини менежмент тизимлари- қӯллаш учун талаб ва тавсиялар” ISO 50001:2018 – «Энергетика менежмент тизимлари. Фойдаланиш бўйича кўрсатма ва талаблар» FSSC 22000 – «Озиқ – овқат махсулотлари хавфсизлик тизимини сертификатлаштириш» IATF 16949 – «Сифат менежменти тизимлари. Автомобилсозлик саноати ва ўрта бутловчи қисмлар ишлаб чиқарувчи ташкилотлар учун сифат менежмент тизими талаблари» ISO 13485-2017 – «Тиббиёт буюмлари. Сифат менежмент тизимлари. Тартибга солиш мақсадидаги талаблари» Сифат менежменти принциплари: • Истеъмолчига мўлжаллаб иш қилиш; • Рахбарнинг пешқадамлиги (сардорлиги); • Ходимларни жалб қилиш; • Жараёнли ёндошув; • Доимий яхшилаш; • Фактларга асосланган карорлар қабул қилиш; • Етказиб берувчилар билан ўзаро манфаатли муносабатлар. O’zDst ISO 9001:2015 стандартининг бандлари 1. Қўлланиш доираси 2. Норматив хужжатларга хаволалар 3. Атамалар ва таърифлар 4. Ташкилот мухити 5. Пешқадамлик 6. Режалаштириш 7. Таъминлаш воситалари 8. Маҳсулотлар ва хизматларнинг ҳаётий цикли босқичидаги фаолият 9. Фаолият натижаларини баҳолаш 10. Яхшилаш PDCA цикли сифат менежменти тизимига PDCA цикли қўлланилиши мумкин. • режалаштир – тизим ва унинг жараёнларининг мақсадларини ишлаб чиқиш, ҳамда истеъмолчилар талаблари ва ташкилот сиёсатига мувофиқ натижаларга эришиш учун зарур ресурсларни аниқлаш, хавфлар ва имкониятларни аниқлаш ва кўриб чиқиш; • бажар – режалаштирилган нарсани бажариш; • текшир – сиёсат, мақсадлар, талаблар ва режалаштирилган ҳаракатларга нисбатан жараёнлар, маҳсулотлар ва хизматларни мониторинг қилиш ва ўлчаш ва натижалар тўғрисида хабар бериш; • ҳаракат қил – зарур бўлган даражада фаолият натижаларини яхшилаш бўйича чоралар кўриш. ISO 14000 стандартлари бўйича ЭМТ қуйидагиларни таъминлайди: • корхонани бошқариш тизимларини оптималлаштириш ва атроф-муҳитга етказилиши мумкин бўлган зарарли таъсирлар олдини олиш; • экологик бошқарувни самарали жорий қилиш ҳисобига энергетик ресурсларни иқтисод қилиш; • ҳудуддаги экологик ҳолатни яхшилаш; • атроф-муҳитга салбий таъсирни минималлаштириш; • энергия ва материалларни тежаш; • ишлаб чиқариш чиқиндиларини бошқариш билан боғлиқ харажатларни камайтириш; • табиатни муҳофаза қилиш соҳасидаги талабларни самаралироқ бажариш; • экологиянинг бузилиши билан боғлиқ бўладиган ортиқча сарфхаражатларни камайтириш ISO 22000 “Озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлиги менеджементи тизими. Озиқ-овқат маҳсулотларини яратиш занжирида қатнашувчи ташкилотларга талаблар” стандартининг асосий мақсади қишлоқ хўжалиги фермаларидан бошланиб то дўкон савдосигача тугаган озиқ-овқат занжири доирасида озиқовқат маҳсулотларининг хавфсизлигини бошқариш глобал уйғунлаштириш бўлиб ҳисобланади. Асосий элементлари (Стандартнинг алоҳида талаблари): 1 Дастлабки зарурий дастурлар 2 HACCP тамойиллари 3 Маълумотларни диалогли алмашинуви 4 Озиқ-овқат занжирида кузатувчанлик тизими 5 Тизимли менежмент 6 Қонуний ва регламентловчи талаблар HALOL стандарти тўғрисида асосий тушунчалар Halol (яъни - рухсат етилган) тушунчаси – бу «Ислом динида рухсат этилган ва йўл қўйилган барча маҳсулотлар» бўлса, «Halol» стандартлари эса – маҳсулотларни ислом дини талаблари бўйича ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш, сотиш ва тамғалаш жараёнларига бўлган талабларни белгилайди. «Halal» араб атамасига нисбатан умумий методик кўрсатмалар «Kodeks Alimentarius» Комиссиясининг 1997 йилдаги 22 сессиясида қабул қилинган.

Menejment tizimlarini sertifikatlash Menejment tizimlarini sertifikatlash Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 14-avgustdagi 502-son qarori 4-ilovasi Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish tartibi to‘g‘risidagi nizomi talablariga muvofiq olib boriladi. Ushbu Nizom O‘zbekiston Respublikasining “Texnik jihatdan tartibga solish to‘g‘risida” va “Muvofiqlikni baholash organlarini akkreditatsiya qilish to‘g‘risida” qonunlariga asosan menejment tizimlarini sertifikatlashtirish tartibini belgilaydi. Menejment tizimlarini sertifikatlashtirishning sxemalari, uslublari va tartiblari texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar hamda ushbu Nizom talablariga muvofiq belgilanadi. Menejment tizimlarining muvofiqligini baholash ishlarini amalga oshirishda ushbu Nizomda belgilangan tartib bilan bir qatorda menejment tizimlarini sertfikatlashtirish faoliyatini tartibga soluvchi xalqaro standartlar turkumida nazarda tutilgan talablar, muayyan menejment tizimi uchun belgilangan alohida qoidalar, menejment tizimlarini sertifikatlashtirish sohasida xalqaro tashkilotlar tomonidan umume’tirof etilgan tamoyillar inobatga olinadi. Menejment tizimlari belgilangan tartibda akkreditatsiyadan o‘tgan menejment tizimlarini sertifikatlashtirish organlari (keyingi o‘rinlarda — MTSO) tomonidan ularning akkreditatsiyasi doirasida sertifikatlashtiriladi. Menejment tizimlarini sertifikatlashtirishda ariza beruvchi, bir nechta MTSO mavjud bo‘lsa, o‘z tanloviga binoan ulardan biriga murojaat qilish huquqiga ega. ariza beruvchi — menejment tizimlarini sertifikatlashtirishga talabgor bo‘lgan yuridik shaxs; axborot tizimi — mahsulot va xizmatlarga muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va elektron reyestrni yuritish axborot tizimi; menejment tizimlarini sertifikatlashtirish organi (MTSO) — qonunchilikda belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tgan O‘zbekiston Respublikasi rezidenti, menejment tizimlarini sertifikatlashtirish faoliyatini amalga oshiruvchi organ sifatida akkreditatsiyadan o‘tgan yuridik shaxs; menejment tizimlarini sertifikatlashtirish — menejment tizimlarining sertifikatlashtirish sxemasiga asosan xalqaro standartlarda belgilangan talablarga muvofiqligini baholash bo‘yicha faoliyat; muvofiqlik sertifikati — sertifikatlashtirilgan menejment tizimlarining belgilangan talablarga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida sertifikatlashtirish tizimi qoidalariga binoan rasmiylashtiriladigan hujjat; nazorat auditi — belgilangan talablarning bajarilishi darajasini aniqlash maqsadida yozuvlarni olish, dalillar yoki boshqa tegishli axborotni qaydlash va ularni xolisona baholash bo‘yicha muntazam, mustaqil, shuningdek, hujjatlashtirilgan tarzda olib boriladigan jarayon. Menejment tizimlarini sertifikatlashtirish (keyingi o‘rinlarda — sertifikatlashtirish) quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi: a) muayyan menejment tizimiga belgilangan talablarga muvofiq axborot tizimi orqali sertifikatlashtirish uchun ariza berish; b) sertifikatlashtirish uchun berilgan arizani ko‘rib chiqish va qaror qabul qilish; v) sertifikatlashtirish uchun shartnoma tuzish; g) sertifikatlashtirish uchun yetarli vakolatga ega audit guruhini shakllantirish; d) menejment tizimlari auditini belgilangan bosqichlarda o‘tkazish va uning natijalari bo‘yicha hisobot tuzish; e) muvofiqlik sertifikatini berish yoki berishni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilish; j) muvofiqlik sertifikatini axborot tizimida ro‘yxatdan o‘tkazish. Muvofiqlik sertifikatining amal qilishi muvofiqlik sertifikatini bergan MTSO, O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi yoki sud tomonidan quyidagi hollarda tugatiladi: nazorat auditi natijalariga ko‘ra; tashkilot tomonidan muvofiqlik sertifikatining amal qilishini tugatish haqida ariza bilan murojaat qilganda; tashkilot tugatilganda; tugatilgan yoki faoliyati to‘xtatilgan vaqtdan boshlab, qayta tashkil etilishi natijasida; muvofiqlik sertifikatini amal qilishi to‘xtatib turilishiga sabab bo‘lgan holatlar MTSO, O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi yoki sud tomonidan belgilangan muddatda tashkilot tomonidan bartaraf etilmaganda; normativ-huquqiy hujjatlarda, shuningdek, texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarda belgilangan talablar tashkilot tomonidan muntazam tarzda buzilganda yoki bir marta qo‘pol tarzda buzilganda; MTSOning muvofiqlik sertifikatini berish haqidagi qarori noqonuniy ekanligi aniqlanganda; muvofiqlik sertifikatining amal qilish muddati tugaganda.

Аудит (бахолаш) – жорий килинган тизимнинг талаб этилган мезонларини кай даражада бажарилишини аниқлаш мақсадида утказиладиган урганишлар натижаларини олиш ва уларни объектив баҳолашни тизимли, мустақил ва ҳужжатлаштирилган жараёни. Аудит мезонлари –сифат сохасидаги сиёсат ва максад, процедуралар ёки ўрнатилган талабларни жамланмаси бўлиши мумкин. Аудит гувоҳликлари – аудит мезонлари билан боғлиқ ва текширилиши мумкин бўлган ёзувлар, фактларни баён қилиниши ёки бошқа маълумотлар (яъни, аудит мобайнида текширилган, жамланган ва асосланган маълумотлар). Аудит кузатувлари – аудит гувоҳликларини аудит мезонларига мувофиқ баҳоланиши натижалари. Аудит натижалари бўйича хулоса – аудит мақсадлари ва аудитни барча кузатувларини кўриб чиқилгандан сўнг аудиторлар гуруҳи томонидан такдим килинадиган натижавий маълумотлар. Аудит буюртмачиси – аудит ўтказишга буюртма берган ташкилот ёки шахс Аудитор – аудит ўтказиш учун тегишли лаёқатга эга шахс. Аудиторлар гуруҳи – аудит ўтказиш учун маълум тайёргарликдан утган бир ёки бир неча аудиторлар, аудит утказиш учун зарурият бўлганда техникавий экспертлар хам жалб килиниши мумкин Аудит дастури – аниқ муддатларга режалаштирилган ва аниқ мақсадга йўналтирилган бир ёки бир неча аудитлар йиғиндиси Аудит режаси- фаолият турлари ва аудит тадбирларини баёни Аудит сохаси - аудит мазмуни ва чегаралари Аудит дастури маълум миқдордаги ва турдаги аудитларни режалаштириш ва ташкил қилиш учун керакли барча фаолиятни ҳам, уларни белгиланган муддатларда самарали ва натижали аудит ўтказиш учун зарур ресурслар билан таъминлашни ҳам ўз ичига олади. Ташкилот аудитнинг бир нечта дастурини ишлаб чиқиши мумкин. Ташкилотнинг юқори лавозимли раҳбарияти аудит дастурини бошқаришга жавобгар бўлиши керак. Аудит дастурини бошқаришга жавобгар шахслар қуйидагиларни бажариши керак: а) аудит дастурни аниқлаши, жорий қилиши, назорат қилиши, анализ қилиши ва такомиллаштириши; b) зарур ресурсларни аниқлаши ва таъминлаши. Агар аудит ўтказилаётган ташкилотда бир вақнинг ўзида сифат менежменти ва экологик менежмент тизимлари амал қилса, аудит дастури комплекс аудитни ўз ичига киритиши мумкин. • Икки ва учдан ортиқ текширувчи ташкилотлар биргаликдаги аудитни амалга оширган ҳолда аудит дастурига мувофиқ ҳамкорлик қилишлари мумкин. Бу ҳолда жавобгарликнинг тақсимланишига, қўшимча ресурслар билан таъминлашга алоҳида аҳамият бериш керак. Аудитларни режалаштириш ва уларни ўтказиш учун аудитлар дастурининг мақсадларини аниқлаш зарур. Бу мақсадлар қуйидагиларни кўриб чиқишга таяниши мумкин: а) менежмент устиворлигига; b) коммерция режаларига; с) менеджмент тизими талабларига; d) шартномада кўзда тутилган ва мажбурий талабларга; Аудит дастури мақсадларининг намуналари а) сифат тизими менежментининг стандартга мувофиқлигини, сертификатлаштиришга бўлган талабларнинг бажарилишини таъминлаш; b) шартнома талабларига мувофиқликни текшириш; с) етказиб берувчининг имкониятларига ишончни олиш ва қўллаб-қувватлаш; d) менежмент тизимини яхшилашга кўмаклашиш.

Аудиторлар гуруҳи - аудитни ўтказувчи аудиторлар таркиби. • Гуруҳда аудиторлар миқдори аудит соҳасини мураккаблигига қараб ўзгаради ва 3 кишидан ошмаслиги мумкин. • Гуруҳдаги аудиторлардан бири (агар гуруҳда бир киши бўлса ҳам) раҳбар, яъни бош аудитор функциясини бажариши керак. Аудиторлар гуруҳини таркиби: Эшматов – бош аудитор, Тошматов - аудитор • Меъёрий ҳужжатлар рўйхати: O’zDSt 880, РК, ПСК • Ҳисоботни тақдим қилиниш санаси: 26.10.____ • Ҳисобот нусхалари берилиши керак бўлган мансабдор шахслар рўйхати: бош инженер, директор ўринбосари, бошлиғи, лаборатория бошлиғи. • Имзо: Бош аудитор_____________ Аудиторлар АУДИТ ДАСТУРИ (Аудит дастурини намунаси) Тасдиқлайман Раҳбариятни сифат буйича вакили • аудит объекти : Лаборатория • аудит соҳаси: Маҳсулот синовларини ўтказиш • аудит мақсади: Маҳсулотлар сифатини назорат қилишни белгиланган даражада ушлаб туриш • аудит вазифалари: Белгиланган талабларни бажарилишини тасдиқлаш . • аудитни ўтказиш муддатлари: 15.10 - 20.10.___ АУДИТ ДАСТУРИ (Аудит дастурини намунаси) Тасдиқлайман Раҳбариятни сифат буйича вакили • аудит объекти : Лаборатория • аудит соҳаси: Маҳсулот синовларини ўтказиш • аудит мақсади: Маҳсулотлар сифатини назорат қилишни белгиланган даражада ушлаб туриш • аудит вазифалари: Белгиланган талабларни бажарилишини тасдиқлаш . • аудитни ўтказиш муддатлари: 15.10 - 20.10.___ Тайёргарлик давомида аудитор: 1. Аудит дастури билан танишиши 2. Аудит ўтказилиши учун зарур ҳужжатларни, шунингдек аудит предметига тааллуқли бошқа материаллар (баённомалар, рўйхатга олиш журналлари, сифат режалари, топшириқлар ва ҳ.к.) ни сўраб олиши 3. Олинган барча ҳужжатлар (материаллар)ни таҳлил қилиши • Ҳужжатлар (материаллар)ни таҳлили, аудит ўтказилаётган бўлинма ходимлари билан муҳокама қилиниши керак бўлган муҳим масалаларни аниқлашга имкон беради. Ҳар бир меъёрий ҳужжат таҳлил қилинганда қуйидагиларни аниқлаган ҳолда ўтказилаётган амалларни тўлиқлиги ва аниқлигини баҳолаш керак: • амалларни бажарилиши нималардан иборат ва бу амаллар тўғри баён қилинганми?; • амалларни бажарилиши учун ким жавобгар?; • амалларни бажарилиш муддатлари белгиланганми?; • амалларни бажарилишини ким назорат қилади; • амалларни бажарилишини объектив исботлари мавжудми?. • Ҳужжатлар таҳлили натижалари бўйича аудитор зарур эътирозлар бериши ва бу ҳужжатларни такомиллаштириш бўйича таклифларни ишлаб чиқувчиларига бериши мумкин

O'zbekiston Respublikasining "Muvofiqlikni baholash organlarini akkreditatsiya qilish to'g'risida"gi qonuni akkreditatsiya — muvofiqlikni baholash organlarining muayyan faoliyat sohasida muvofiqlikni baholashga doir ishlarni bajarishga vakolatliligini akkreditatsiya organi tomonidan rasman tasdiqlash; akkreditatsiya bo‘yicha baholovchi — muvofiqlikni baholash organini baholash uchun akkreditatsiya organi tomonidan tayinlangan, mazkur faoliyatni mustaqil ravishda yoki baholash guruhi tarkibida amalga oshiradigan jismoniy shaxs; akkreditatsiya bo‘yicha texnik ekspert — akkreditatsiya organi tomonidan tayinlangan, akkreditatsiya bo‘yicha baholovchi rahbarligi ostida ishlaydigan, baholanayotgan akkreditatsiya sohasida maxsus bilimlarga yoki ko‘nikmalarga ega bo‘lgan va baholashni mustaqil ravishda amalga oshirmaydigan jismoniy shaxs; akkreditatsiya bo‘yicha kengash — milliy akkreditatsiya tizimining faoliyat ko‘rsatishini baholash, qo‘yilgan maqsadlarga erishilishini monitoring qilish va milliy akkreditatsiya tizimini rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish uchun tashkil etilgan kollegial maslahat organi; akkreditatsiya organi — muvofiqlikni baholash organlarini akkreditatsiya qilishga oid faoliyatni amalga oshiruvchi vakolatli organ; akkreditatsiya sohasi — faoliyatning muayyan sohasi bo‘lib, unda akkreditatsiya uchun ariza beruvchining yoxud akkreditatsiya qilingan subyektning vakolatliligi tasdiqlanadi yoki tasdiqlangan bo‘ladi; akkreditatsiya uchun ariza beruvchi — akkreditatsiya uchun ariza bergan muvofiqlikni baholash organi; akkreditatsiya sikli — akkreditatsiya qilingan subyekt milliy akkreditatsiya tizimi reyestrida ro‘yxatga olingan sanadan e’tiboran amal qiladigan akkreditatsiya muddati; akkreditatsiya qilingan subyekt — milliy akkreditatsiya tizimida akkreditatsiya qilingan muvofiqlikni baholash organi; apellatsiya — akkreditatsiya uchun ariza beruvchining yoki akkreditatsiya qilingan subyektning o‘ziga nisbatan akkreditatsiya organi tomonidan qabul qilingan akkreditatsiyaga doir salbiy qarorni qayta ko‘rib chiqish to‘g‘risidagi yozma so‘rovi; davriy baholash — akkreditatsiya qilingan subyekt faoliyatining akkreditatsiya davrida belgilangan talablarga muvofiqligini akkreditatsiya siklida qayta baholash tartib-taomili; Muvofiqlikni baholash - mahsulotning, ishlab chiqarish jarayonlarining, xizmatlarning, menejment tizimlarining, xodimlarning texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini aniqlashga doir faoliyatdir. Muvofiqlikni baholash organi muvofiqlikni baholash tartibtaomillarini bajaradigan yuridik shaxsdir. Muvofiqlikni baholash tartib-taomili texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlardagi tegishli talablarga rioya etilishini aniqlash maqsadida to‘g‘ridanto‘g‘ri yoki bilvosita qo‘llaniladigan tartib-taomildir. Namunalar olish, sinash va tekshirish, muvofiqlikni baholash va tasdiqlash, davlat ro‘yxatidan o‘tkazish, shuningdek ularning majmui muvofiqlikni baholash tartib-taomillari jumlasiga kiradi. ixtiyoriylik; Akkreditatsiyadan o'tishning ixtiyoriyligi 2 xolislik va beg‘arazlik 3 vakolatlilik 4 akkreditatsiya tartib-taomillarining shaffofligi va ochiqligi 5 akkreditatsiya shartlarining tengligi 6 maxfiy axborotning oshkor etilishiga yo‘l qo‘ymaslik 7 akkreditatsiyaga oid faoliyat bilan muvofiqlikni baholash faoliyatini qo‘shib olib borishga yo‘l qo‘ymaslik. Akkreditatsiya organining vakolatlari Akkreditatsiyani, takroriy akkreditatsiyani amalga oshiradi hamda akkreditatsiya uchun ariza beruvchi vakolatlilikka oid belgilangan talablarga va mezonlarga muvofiq bo‘lgan taqdirda akkreditatsiya qilish to‘g‘risida qaror qabul qiladi; Akkreditatsiya to‘g‘risidagi guvohnomalarni rasmiylashtiradi, ularga o‘zgartishlar va (yoki) qo‘shimchalar kiritadi; davriy baholashni o‘tkazadi; Akkreditatsiya to‘g‘risidagi guvohnomaning shaklini, shuningdek akkreditatsiya belgisining shaklini va uni qo‘llash tartibini belgilaydi; Akkreditatsiya to‘g‘risidagi guvohnomaning amal qilishini to‘xtatib turadi, qayta tiklaydi yoki tugatadi; Akkreditatsiya bo‘yicha baholovchilarning va texnik ekspertlarning malakasini baholashni amalga oshiradi hamda ularning ro‘yxatini yuritadi; Akkreditatsiya sohasida o‘z vakolatlari doirasida xalqaro shartnomalar tuzadi; milliy akkreditatsiya tizimining reyestrini shakllantirish va yuritish tartibini belgilaydi; Akkreditatsiya bo‘yicha texnik qo‘mitalar, apellatsiya komissiyasi to‘g‘risidagi nizomlarni va ularning tarkibini tasdiqlaydi. Akkreditatsiya organi qonunchilikka muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. Akkreditatsiya qilingan subyektning huquq va majburiyatlari Akkreditatsiya organiga akkreditatsiya sohasini kengaytirish va qisqartirish, takroriy akkreditatsiyadan o‘tkazish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilish 2 Akkreditatsiya organiga akkreditatsiya to‘g‘risidagi guvohnomaga o‘zgartishlar va (yoki) qo‘shimchalar kiritish, akkreditatsiya to‘g‘risidagi guvohnomaning amal qilishini to‘xtatib turish, qayta tiklash va tugatish haqidagi ariza bilan murojaat qilish 3 Akkreditatsiya belgisini ushbu Qonun talablariga va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan akkreditatsiyadan o‘tkazish tartibiga muvofiq qo‘llash 4 Akkreditatsiya organining qarori ustidan apellatsiya komissiyasiga apellatsiya berish va (yoki) sud tartibida shikoyat qilish huquqiga ega Akkreditatsiya qilingan subyektlar o‘z faoliyatini muvofiqlashtirish, shuningdek umumiy manfaatlarini ilgari surish va himoya qilish maqsadida, qonunchilikning barcha talablariga, milliy akkreditatsiya tizimida akkreditatsiya qilish tartibini va tartibtaomillarini belgilovchi qoidalarga, qo‘llanmalarga, yo‘riqnomalarga hamda boshqa hujjatlarga rioya etgan holda, akkreditatsiya qilingan subyektlarning uyushmalarini tashkil etishi mumkin 5 Akkreditatsiya qilingan subyekt qonunchilikka va davriy baholashga oid ishlarni bajarishga, akkreditatsiya sohasini kengaytirishga doir shartnomaga, shuningdek akkreditatsiyadan keyingi shartnomaga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo‘lishi mumkin

Аккредитация объекти Марказ томонидан белгиланган шакл бўйича Марказга ушбу Низомнинг 8- бандида кўрсатилган ҳужжатлар ва маълумотларни илова қилган ҳолда, ёзма ёки электрон шаклда аккредитация ўтказиш учун ариза (кейинги ўринларда буюртма деб аталади) беради. 8. Аккредитация объектилари буюртмага қуйидаги ҳужжатларни ва маълумотларни илова қилади: Аккредитация объекти томонидан ҳаракатлар режасини бажариш тўғрисидаги маълумотлар ва номувофиқликлар бартараф этилганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар белгиланган муддатда тақдим этилмаса, баҳолаш гуруҳи раҳбари ҳисоботни илова қилган ҳолда, аккредитация бўйича ишларни тугатиш тўғрисида Марказга рапорт тақдим этиши шарт. Марказ ҳаракатлар режасини бажариш тўғрисидаги маълумот ва номувофиқликлар бартараф этилганлигини тасдиқловчи ҳужжатларни қабул қилган санадан бошлаб, беш иш куни мобайнида аккредитация объекти томонидан номувофиқликлар амалда бартараф этилганлиги ҳолатини, зарур бўлса, жойнинг ўзига борган ҳолда ўрганиш учун буйруқ билан баҳолаш гуруҳига ваколат беради. - Баҳолаш гуруҳи беш иш куни мобайнида қабул қилинган ҳаракатларни кўриб чиқишни таъминлайди. Агар тақдим этилган маълумот ва тасдиқловчи ҳужжатлар номувофиқликларни бартараф этиш учун етарли бўлмаса, баҳолаш гуруҳи қўшимча маълумот сўрашга ҳақли. - Номувофиқликларнинг амалда бартараф этилганлик ҳолатини ўрганиш муддати ҳаракатлар режасини бажариш тўғрисидаги маълумот ва номувофиқликлар бартараф этилганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдим этилган санадан бошлаб ўн иш кунидан ошмаслиги керак. Баҳолаш гуруҳи, номувофиқликларнинг амалда бартараф этилганлик ҳолатини ўрганиш натижалари бўйича якуний ҳисоботни расмийлаштиради ва уч иши куни мобайнида Марказга тақдим этади. Марказ, ҳисоботни қабул қилган санадан бошлаб, беш иш куни мобайнида аккредитация комиссияси мажлисида унинг кўриб чиқилишини таъминлайди. Аккредитация комиссияси таркиби Марказ директорининг буйруғи билан тасдиқланади. Aккредитациядан ўтказиш тартибида белгиланган барча зарур ҳужжатлар ва маълумотлар тақдим этилмаганда Aккредитация объекти томонидан кўрсатилган маълумотларда нотўғри маълумот мавжудлиги Aккредитация объектининг аккредитация натижаларига кўра, ариза берилган аккредитация соҳасидаги мувофиқликни баҳолаш ишларини бажаришга ваколатлилиги тасдиқланмаган тақдирда Aниқланган номувофиқликларни белгиланган муддатларда бартараф этмаслик Аккредитацияни рад этиш тўғрисида бошқа асослар, шу жумладан мақсадга мувофиқсизлик сабаблари бўйича қарор қабул қилишга йўл қўйилмайди. Мазкур банднинг учинчи хатбошига мувофиқ аккредитация объекти томонидан тақдим этилган ҳақиқий ҳолатлар тўғрисидаги ҳужжатлар ва маълумотлар акси исботланмагунига қадар ишончли ҳисобланади. Марказда тақдим этилган ҳужжатлар ва маълумотларнинг ҳақиқийлигига шубҳа пайдо бўлган тақдирда, аккредитация объектидан қўшимча маълумотлар талаб этмаган ҳолда, Марказ уларнинг ишончлилигини мустақил равишда ва ўз ҳисобидан текшириш учун чоралар кўради.

Мувофиқликни ихтиёрий равишда тасдиқлаш Мувофиқликни ихтиёрий равишда тасдиқлаш аризачининг ташаббусига кўра аризачи ва мувофиқликни баҳолаш органи ўртасидаги шартнома шартлари асосида амалга оширилади. Маҳсулот, ишлаб чиқариш жараёнлари, хизматлар, менежмент тизими ҳамда стандартларда ва шартномалар шартларида қайси бошқа объектларга нисбатан талаблар белгиланган бўлса, ўша объектлар мувофиқликни ихтиёрий равишда тасдиқлаш объектлари бўлиши мумкин. Мувофиқликни ихтиёрий равишда тасдиқлаш стандартларга, шартномалар шартларига мувофиқликни белгилаш учун амалга оширилиши мумкин.

Muvofiqlikni baholash - mahsulotning, ishlab chiqarish jarayonlarining, xizmatlarning, menejment tizimlarining, xodimlarning texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga muvofiqligini aniqlashga doir faoliyatdir. Аризачи — мувофиқликни баҳолашни амалга ошириш учун маҳсулот тақдим этган жисмоний ёки юридик шахс давлат назорати органи — техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар талабларига риоя этилиши устидан давлат назоратини амалга оширишга ваколатли бўлган давлат бошқаруви органи ишлаб чиқарувчининг ваколатли вакили — ишлаб чиқарувчи (чет эл ишлаб чиқарувчиси) билан тузилган шартнома асосида Ўзбекистон Республикаси ҳудудида маҳсулотнинг мувофиқлигини баҳолашда ва уни муомалага чиқаришда ушбу ишлаб чиқарувчи номидан ҳаракатларни амалга оширадиган тадбиркорлик субъекти Маҳсулот — фаолиятнинг моддий-ашёвий шаклда тақдим этилган ва хўжалик мақсадида ҳамда бошқа мақсадларда фойдаланиш учун мўлжалланган натижаси Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш доирасида мамаҳсулотни муомалага чиқариш — ҳсулотни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тарқатиш мақсадида етказиб бериш (реализация қилиш) ёки олиб кириш (ишлаб чиқарувчининг омборидан жўнатиш ёки омборга жойламасдан юклаб жўнатиш) Мувофиқлик тўғрисидаги декларация — ишлаб чиқарувчи, ишлаб чиқарувчининг ваколатли вакили, сотувчи ёки импорт қилувчи муомалага чиқариладиган маҳсулотнинг техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар талабларига мувофиқлигини тасдиқлайдиган ҳужжат

Majburiy tartibda sertifikatlashtiriladigan mahsulotlar turlari ro‘yxati Hukumat qarorlari hamda texnik reglamentlarda belgilanadi. Mahsulotlarni sertifikatlashtirishning sxema, usul va tartiblari texnik reglamentlar hamda ushbu Nizom talablariga muvofiq belgilanadi. Mahsulotlarni sertifikatlashtirish belgilangan tartibda akkreditatsiyadan o‘tgan mahsulotlarni sertifikatlashtirish organlari (keyingi o‘rinlardan — MSO) tomonidan ularning akkreditatsiya sohasi doirasida amalga oshiriladi. Hukumat qarorlari hamda texnik reglamentlarda belgilangan mahsulotlar turlariga muvofiqlik sertifikati rasmiylashtirilgandan so‘ng O‘zbekiston Respublikasi hududiga erkin muomalaga chiqariladi. Bunda: respublika hududida ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sertifikatlashtirish ushbu mahsulotlarni realizatsiya qilishdan avval amalga oshiriladi; respublika hududiga olib kirilayotgan mahsulot, ariza beruvchi tanloviga asosan bojxona hududiga kelgunga qadar yoki kelgandan so‘ng sertifikatlashtiriladi. Bunda respublika hududiga yetib kelgunga qadar rasmiylashtirilgan muvofiqlik sertifikati “Yagona darcha” bojxona axborot tizimiga va Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron axborot tizimiga import qiluvchi tomonidan joylashtirilishi lozim. 3. Mahsulotga xos xavfli omillar va xatarlarni umumlashtirish va tahlil qilish, shuningdek, texnik reglamentda va ushbu Nizomda belgilangan sertifikatlashtirish sxemalarini hisobga olgan holda sertifikatlashtiriladi. Texnik reglamentlarda mahsulotning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, muvofiqlikni tasdiqlashning ushbu hujjatda ko‘zda tutilmagan boshqa sxema, usul va tartiblari belgilangan bo‘lishi mumkin. Agar mahsulotga nisbatan ilgari qabul qilingan texnik reglamentda sertifikatlashtirishning sxema, usul va tartiblari belgilangan bo‘lsa yangi ishlab chiqilayotgan texnik reglamentlarda ham ushbu mahsulotga nisbatan sertifikatlashtirishning xuddi shunday sxema, usul va tartiblari belgilanadi. 4. Ariza beruvchiga ma’lum bir mahsulot turiga sertifikatlashtirishning maqbul sxemasini tanlash huquqini berish maqsadida texnik reglamentda sertifikatlashtirishning bir nechta sxemalari belgilanishi mumkin. 5. Mahsulotlarni sertifikatlashtirishda bir nechta akkreditatsiyadan o‘tgan MSO mavjud bo‘lsa, ariza beruvchi o‘z tanloviga binoan ulardan biriga murojaat qilish huquqiga ega. Mahsulotlarni sertifikatlashtirish sxemalari • 1-chizma mahsulot turini sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni majburiy ko‘rsatkichlari birinchi navbatda xavfsizlik bo‘yicha SLda sinashni nazarda tutadi. Mazkur chizma mahsulotga aniq standart mavjud bo‘lmagan taqdirda ham qo‘llaniladi. 2-chizma • 2-chizma mahsulot turini sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni majburiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha SLda sinashni nazarda tutadi. Mazkur chizma savdo nuqtalaridan (iste’molchidan) olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni inspeksiya nazoratidan o‘tkazishni nazarda tutadi. 3-chizma • 3-chizma ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni SLda sinashni va ishlab chiqarishni baholashni nazarda tutadi. Mazkur chizmada ishlab chiqaruvchidan olingan mahsulotlarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan korxonada inspeksiya nazoratini o‘tkazish nazarda tutilgan 4-chizma • 4-chizma ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni SLda sinashni va ishlab chiqarish sharoitlarini baholashni nazarda tutadi. • Mazkur chizmada savdo nuqtasidan (iste’molchidan) va ishlab chiqarishdan olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni inspeksiya nazoratidan o‘tkazish nazarda tutilgan. 5-chizma • 5-chizma ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni SLda sinashni va ishlab chiqarish sharoitlarini baholashni yoki sifat tizimini baholashni nazarda tutadi. Mazkur chizmada mahsulotni sinovlardan o‘tkazish va ishlab chiqarishni tekshirish (yoki sifat tizimini baholash) yo‘li bilan inspeksiya nazoratini o‘tkazish nazarda tutilgan. • 6-chizma sifat tizimini sertifikatlishtirishda qo‘llaniladi va uni baholashni hamda keyinchalik inspeksiya nazoratini o‘tkazishni nazarda tutadi. 7-chizma • 7-chizma mahsulot to‘pining sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni SLda sinashni nazarda tutadi. 8-chizma • 8-chizma har bir mahsulotni (buyum) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi. Muvofiqlik belgisi • 3, 4, 5, 7 va 8 chizmalar bo‘yicha sertifikatlashtirilgan mahsulotlarni muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alanishi mumkin.

•Mahsulot konstruksiyasi, tarkibi va ishlab chiqarish texnologiyasi bo‘yicha tanlangan namuna (nusxa)lar isteʼmolchiga (sotib oluvchiga) sotish uchun mo‘ljallangan mahsulotlar bilan bir xil bo‘lishi kerak. • Mahsulotni O‘zbekiston Respublikasi hududiga kirib kelgunga qadar sertifikatlashtirishda yetkazib berilayotgan mahsulot to‘pidan tanlab olingan namunalar ularni olish jarayonlari aks etgan fotosurat va videotasvirlar bilan birga taqdim etilishi lozim. •Mahsulotning tanlangan namuna (nusxa)lari qolgan mahsulotdan ajratib olinadi, o‘rov-idishga joylanadi yoki tanlash joyida muhrlanadi. • Mahsulotlarning muvofiqligini sertifikatlashtirish orqali tasdiqlashda ularning sinov va o‘lchashlarini o‘tkazish maqsadida muvofiqlikni baholash obyekti bo‘lgan mahsulotlarning namuna (nusxa)lari olinadi. • Mahsulotning namuna (nusxa)larini tanlash, sinov va o‘lchashlarini o‘tkazishda qoida hamda uslublarini o‘z ichiga olgan O‘zbekiston Respublikasining milliy standarti yoki xalqaro standartlar ro‘yxatiga kiritilgan standartlar, ular bo‘lmagan holda mintaqaviy yoki xorijiy mamlakatlarning standarti qo‘llaniladi (keyingi o‘rinlarda — qoida va uslublar ifodalangan standartlar ro‘yxati). Turkum • а) •turkum ishlab chiqarilgan mahsulotlar uchun — ishlab chiqaruvchining tayyor mahsulot omborida (ishlab chiqaruvchi tomonidan vakolat berilgan shaxs), vaqtincha saqlash ombori, bojxona ombori, yuk tashish vositasi sig‘imida yoki tayyor mahsulot ishlab chiqarish liniyasida Mahsulot To‘pi • б) •mahsulot to‘pi uchun — ishlab chiqaruvchi tayyor mahsulot omborida (ishlab chiqaruvchi tomonidan vakolat berilgan shaxs), vaqtincha saqlash ombori, bojxona ombori yoki saqlashga olgan javobgar omborida, yuk tashish vositasi sig‘imida yoki tayyor mahsulot ishlab chiqarish liniyasida) Yagona buyum • в) •yagona buyum uchun — mahsulot birligi joylashgan joyda (yoki ariza beruvchi tomonidan taqdim etiladi) Mahsulot namuna (nusxa)larini olish mahsulotni identifikatsiya qilish bilan bir vaqtda o‘tkaziladi. Buning yordamida mahsulot tavsiflari ushbu mahsulot (mahsulot turi yoki guruhi) uchun texnik reglamentda hamda Nizomning 10-bandida ko‘rsatilgan boshqa hujjatlarda mahsulotni so‘zsiz texnik reglamentning texnik tartibga solish obyekti sifatida nisbatlashga imkon beradigan mahsulot haqidagi maʼlumotda ko‘rsatilgan alomatlar bilan bir xilligi aniqlanadi.

•O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi • •davlat nazorati organlarining vakolatlarini, ularning davlat nazoratiga doir faoliyatini muvofiqlashtirish tartibini, shuningdek davlat nazorati organlarining akkreditatsiya organi bilan hamkorligi tartibini tasdiqlaydi; •O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi •texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlar talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshiradi; •Texnik jihatdan tartibga solish sohasida nazorat inspeksiyasi •texnik reglamentlarga rioya etilishi ustidan nazoratni qonunchilikda belgilangan tartibda amalga oshiradi • ishlab chiqaruvchidan, ishlab chiqaruvchining vakolatli vakilidan, sotuvchidan va import qiluvchidan muvofiqlik sertifikatining yoki muvofiqlik to‘g‘risidagi deklaratsiyaning ro‘yxatdan o‘tkazish raqami haqida axborot taqdim etilishini, agar bunday hujjatlarning mavjud bo‘lishi tegishli texnik reglamentda nazarda tutilgan bo‘lsa, talab qilish; • qonunchilikda belgilangan tartibda nazorat tadbirlarini amalga oshirish; • texnik reglamentlar talablarining aniqlangan buzilishlarini bartaraf etish to‘g‘risida ishlab chiqaruvchiga, ishlab chiqaruvchining vakolatli vakiliga, sotuvchiga va import qiluvchiga ko‘rsatmalar berish; • muvofiqlik sertifikatining amal qilishini to‘xtatib turish yoki tugatish zarurligi to‘g‘risidagi axborotni sertifikatni bergan muvofiqlikni baholash organiga va maxsus vakolatli davlat organiga yuborish; • muvofiqlik sertifikatining, muvofiqlik to‘g‘risidagi deklaratsiyaning amal qilishini qonunchilikda belgilangan tartibda to‘xtatib turish, tugatish haqida qaror qabul qilish; • texnik reglamentlar talablariga javob bermaydigan mahsulotni muomalaga chiqarishni taqiqlash yoki to‘xtatib turish, muomaladan chiqarish yoki chaqirib olish to‘g‘risida qaror qabul qilish hamda ushbu qaror haqida o‘z vakolatlariga muvofiq tegishli davlat nazorati organlarini xabardor qilish va (yoki) ushbu mahsulotdan foydalanishni qoidabuzarliklar bartaraf etilguniga qadar taqiqlash; • qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa choralarni zarar yetkazilishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida qo‘llash. • * muvofiqlikni baholash organiga muvofiqlik sertifikatining amal qilishini to‘xtatib turish yoki tugatish to‘g‘risida, deklaratsiyani qabul qilgan shaxsga muvofiqlik to‘g‘risidagi deklaratsiyaning amal qilishini to‘xtatib turish yoki tugatish haqida ko‘rsatma berish hamda muvofiqlik sertifikatining, muvofiqlik to‘g‘risidagi deklaratsiyaning amal qilishini to‘xtatib turish yoxud tugatish haqida ko‘rsatma berilganligi to‘g‘risidagi axborotni akkreditatsiya organiga yuborish; * ishlab chiqaruvchini, ishlab chiqaruvchining vakolatli vakilini, sotuvchini va import qiluvchini ushbu Qonunda hamda qonunchilikda nazarda tutilgan javobgarlikka tortish; * ishlab chiqaruvchidan, ishlab chiqaruvchining vakolatli vakilidan, sotuvchidan va import qiluvchidan mahsulotning texnik reglament talablariga muvofiqligini majburiy tasdiqlashni amalga oshirish chog‘ida foydalanilgan dalillar hamda boshqa hujjatlar taqdim etilishini talab qilish • xo‘jalik faoliyati subyektining xizmat va ishlab chiqarish binolariga belgilangan tartibda kirish; • davlat nazoratini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni va ma’lumotlarni xo‘jalik faoliyati subyektidan olish; • davlat nazoratini o‘tkazishda xo‘jalik faoliyati subyektining texnik vositalaridan foydalanish va mutaxassislarini jalb etish; • mahsulot namunalarini va nusxalarini ularning standartlarning majburiy talablariga muvofiqligini nazorat qilish uchun olishni standartlashtirishga doir normativ hujjatlarga muvofiq amalga oshirish, bunda sarflangan namunalarning qiymati hamda sinashni (tahlillarni, o‘lchashni) o‘tkazish xarajatlari tekshirilayotgan xo‘jalik faoliyati subyektlarining ishlab chiqarish chiqimlari jumlasiga kiritiladi; • mahsulotni ishlab chiqarish, ishlab chiqarishga tayyorlash, realizatsiya qilish (yetkazib berish, sotish), undan foydalanish (uni ishlatish), uni saqlash, transportda tashish va utilizatsiya qilish bosqichlarida standartlar majburiy talablarining aniqlangan buzilishlarini bartaraf etish to‘g‘risida ko‘rsatmalar berish; • xo‘jalik faoliyati subyekti tekshirishdan bo‘yin tovlagan taqdirda, mahsulotni realizatsiya qilishni taqiqlash. • Texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, muvofiqlikni baholash hamda metrologiya sohasidagi qonunchilik talablariga rioya etilishini ta’minlash bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Bosh davlat inspektori va uning o‘rinbosarlari ushbu moddaning ikkinchi qismida ko‘rsatilgan huquqlardan tashqari quyidagi mutlaq huquqlarga ega: • standartlarning majburiy talablarini buzganlikda aybdor bo‘lgan xo‘jalik faoliyati subyektlarining mansabdor shaxslariga va yakka tartibdagi tadbirkorlarga nisbatan ma’muriy jazo choralarini qo‘llash; • standartlarning majburiy talablarini buzganlikda aybdor bo‘lgan yuridik shaxslarga jarima solish to‘g‘risida qaror qabul qilish va mazkur yuridik shaxslar tomonidan jarima bir oy muddatda ixtiyoriy ravishda to‘lanmagan taqdirda, jarimani undirish haqida sudga murojaat qilish; • tekshirilgan mahsulot standartlarning majburiy talablariga muvofiq bo‘lmagan hollarda, uni ishlab chiqarishni taqiqlash yoki uni realizatsiya qilishni (yetkazib berishni, sotishni), undan foydalanishni (uni ishlatishni) to‘xtatib turish to‘g‘risida ko‘rsatmalar berish; • standartlar talablariga muvofiq bo‘lmagan va davlat ro‘yxatidan o‘tkazilmagan import mahsulotni sotishni taqiqlash. • Tekshirilgan mahsulot standartlarning majburiy talablariga muvofiq bo‘lmagan hollarda, davlat inspektorlarining mahsulotni ishlab chiqarishni taqiqlash yoki uni realizatsiya qilishni (yetkazib berishni, sotishni), undan foydalanishni (uni ishlatishni) to‘xtatib turish haqidagi ko‘rsatmalarini bajarmaganlik uchun xo‘jalik faoliyati subyektlarining mansabdor shaxslari va yakka tartibdagi tadbirkorlar ma’muriy javobgarlikka tortiladi

Tabiiy sharoitlar tahlili Kirish: Tabiiy Sharoitlarning Ahamiyati Ekologik omillar Ekologik barqarorlik standartlashtirish faoliyatining asosiy yo'nalishiga aylanmoqda. Tabiiy muhitni hisobga olish zarur. Geografik xususiyatlar Geografik sharoitlar har bir hududda standartlarni qo'llashni belgilab beradi. Relyef xususiyatlari muhim ahamiyatga ega. Tabiiy resurslar Tabiiy resurslarning mavjudligi va sifati standartlashtirish jarayoniga ta'sir qiladi. Resurslar asosida standartlar shakllanadi. Geografik Joylashuv va Standartlashtirish 1 Iqlim zonalari Har xil iqlim zonalari turli xil standartlarni talab qiladi. Qutb va tropik mintaqalar o'ziga xos yondashuvlarni talab qiladi. 2 Relyef xususiyatlari Tog'li hududlar, tekisliklar va vodiylar o'ziga xos standartlarni talab qiladi. Topografik sharoitlar muhim omil hisoblanadi. 3 Tabiiy resurslar taqsimoti Resurslarning geografik taqsimlanishi standartlashtirish strategiyasini shakllantiradi. Resurslardan oqilona foydalanish muhim. Iqlim Sharoitlari Temperatura rejimlari Harorat o'zgarishlari jihoz va infrastruktura standartlarini belgilaydi. Ekstremâl haroratlar maxsus talablarni talab qiladi. Harorat tebranishlari qurilish standartlariga katta ta'sir ko'rsatadi. Namlik darajasi Yuqori namlik darajasi materiallar standartlariga ta'sir qiladi. Nam hududlar uchun maxsus materiallar va himoya standartlari zarur. Namlik elektr jihozlar standartlarini ham belgilaydi. Iqlim o'zgarishlari Global iqlim o'zgarishi standartlarni qayta ko'rib chiqishni talab qiladi. Iqlim o'zgarishiga bardoshli materiallar va texnologiyalar zarur. Barqaror rivojlanish standartlari tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ekologik Omillar Ekosistemalar Ekosistemalarning butunligi va barqarorligi standartlashtirish uchun muhimdir. Biologik xilma-xillik standartlar asosini tashkil qiladi. Biosfera Biosferaning umumiy holati keng ko'lamli standartlarni belgilaydi. Global ekologik muvozanat borliqning asosi hisoblanadi. Ekologik muvozanat Atrof-muhit va inson faoliyati o'rtasidagi muvozanat sanoat standartlarini belgilaydi. Barqaror rivojlanish uchun muvozanat zarur. Biologik xilma-xillik Turlar va ekotizimlar xilma-xilligi muhofaza standarlarini shakllantiradi. Biologik xilma-xillik hayot davomiyligi uchun zarur.

Siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va texnologik tahlil (PEST) PEST Tahlilining Asosiy Tushunchalari Kompleks yondashuv Standartlashtirish jarayoni uchun zarur Strategik rejalashtirish Qarorlar qabul qilish uchun muhim asos To'rt asosiy omil Siyosiy, Iqtisodiy, Ijtimoiy va Texnologik PEST tahlili tashqi muhitni to'rt tomonlama o'rganib, strategik qarorlar qabul qilishni osonlashtiradi. PEST Tahlilining Maqsadlari Tashqi muhitni baholash Tashkilot faoliyatiga ta'sir etuvchi keng ko'lamdagi omillarni o'rganish Risklarni aniqlash Potentsial muammolarni oldindan ko'rib chiqish imkoniyati Imkoniyatlarni qidirish Innovatsion rivojlanish yo'llarini ochib berish Bu tahlil usuli strategik qarorlar qabul qilishda xatolar sonini kamaytiradi. Siyosiy Omillar (Political) Davlat siyosati Standartlashtirish qonunlari Davlat nazorati Qonuniy asoslar Tashqi iqtisodiy faoliyat Eksport siyosati Import rejimi Bojxona to'siqlari Soliq va investitsiya Soliq imtiyozlari Investitsiya qoidalari Moliyaviy rag'batlantirish Siyosiy omillar standartlashtirish tizimini bevosita tartibga soladi. Siyosiy Omillarning &4siri Davlat strategiyasi Standartlashtirish sohasidagi milliy dasturlar va siyosat Xalqaro hamkorlik Davlatlararo kelishuvlar va standartlarni o'zaro tan olish Sanoat siyosati Tarmoqlarni rivojlantirish uchun standartlar joriy etish Siyosiy barqarorlik standartlashtirish tizimining samarali ishlashiga yordam beradi. Iqtisodiy Omillar (Economic) Milliy iqtisodiyot Yalpi ichki mahsulot dinamikasi Inflyatsiya Narxlar barqarorligi va pul qadrsizlanishi Valyuta kursi Milliy valyutaning barqarorligi Investitsiya muhiti Kapital oqimi imkoniyatlari Iqtisodiy omillar standartlashtirish xarajatlariga va samaradorligiga ta'sir ko'rsatadi. Iqtisodiy Omillarning &4siri 15% Xarajatlar ulushi Standartlashtirishga ajratilgan o'rtacha byudjet 35% Raqobatbardoshlik Standartlashtirishdan keyin mahsulot eksporti o'sishi 8.2% Rivojlanish Standartlashtirilgan sohalarda o'rtacha yillik o'sish Iqtisodiy barqarorlik standartlashtirish jarayonlarini samarali amalga oshirishga imkon beradi.

Kuchli va zaif tomonlar, imkoniyatlar hamda xavflarning tahlili (SWOT) SWOT Taliliig Aoiy Tuucalari Strategik rejalatiri voitai Strategik qarorlar qabul qilishning eng muhim instrumenti hisoblanadi. Icki va taqi oillar baolaadi Tashkilotning barcha asosiy tomonlarini kompleks o'rganish imkonini beradi. Qaror qabul qili exaizi Tashkilotning kelajakdagi rivojlanishi uchun aniq yo'nalishlarni belgilaydi. tadartlatiri Kotektida SWOT Talili Saoat tadartlari Zamonaviy talablarga javob beradigan sanoat standartlarini rivojlantirish. Takiliy potetial Kompaniyaning ichki imkoniyatlarini to'g'ri baholash. Raqobat uiti Bozordagi raqobatchilar faoliyatini doimiy monitoring qilish. Kucli Toolari Aiqla Texologik ikoiyatlar Zamonaviy texnologiyalar va innovatsion uskunalar mavjudligi kompaniyaga ustunlik beradi. Profeioal darajadagi utaxailar Malakali va tajribali kadrlarga ega bo'lish samaradorlikni oshiradi. Molauvca truktura Tashkiliy strukturaning moslashuvchanligi o'zgarishlarga tez javob berishga imkon yaratadi. Zaif Toolari Talil Qili Reurlardagi ceklovlar Moliyaviy, texnik va inson resurslarining cheklanganligi muammolarga olib keladi. Noukaal ifratruktura Texnologik infrastrukturaning zamonaviy talablarga to'liq javob bermasligi. Kadrlar yetiovciligi Malakali mutaxassislarning yetishmasligi jarayonlarni sekinlashtiradi. Ikoiyatlari Baola Yagi bozor egetlari O'zlashtirilmagan bozor segmentlarini egallash katta foyda keltirishi mumkin. Iovatio texologiyalar Ilg'or texnologiyalarni joriy etish raqobat ustunligini ta'minlaydi. Xalqaro akorlik Global hamkorlik aloqalari yangi istiqbollarni ochadi. SWOT Matrita Tuzi Metodologiyai Ma'luotlari itealatiri Barcha mavjud ma'lumotlarni to'plash va tizimlashtirishdan boshlang. Faktlar, statistika va bozor tadqiqotlari asosida ishlang. Strategik yo'alilari belgila Aniqlangan omillar asosida aniq strategik yo'nalishlarni shakllantirishingiz kerak. Har bir elementni ichki va tashqi omillar bo'yicha taqsimlang. Koplek baola algoriti To'liq tizimli tahlil uchun barcha omillarni o'zaro bog'liqlikda o'rganing. Aniqlangan tomonlar orasidagi aloqalarni tahlil qiling.

Risklarni baholash Standartlashtirish va Risk Tushunchasi Risk Potentsial noqulaylik yoki yo'qotish. Har qanday jarayonda bo'lishi mumkin. Standartlashtirish Sistemali boshqaruv usuli. Jarayonlarni tizimlashtirish va nazorat qilish. Risk boshqaruvi Strategik yondashuv. Risklarni minimallashtirish uchun samarali usul. Risk Baholash Metodologiyasi Identifikatsiya Risklarni aniqlash jarayoni. Mavjud va potentsial risklarni topish. Tahlil Risk darajasini baholash. Har bir risk o'lchamini aniqlash. Baholash Muhimlik va ehtimollikni o'lchash. Risklarni ustuvorlik bo'yicha saralash. Reaktsiya Risk strategiyalarini ishlab chiqish. Risklarni boshqarish rejasini yaratish. Risk Kategoriyalari Texnik risklar Texnologik jarayonlar bilan bog'liq. Uskunalar va tizimlar nosozligi. Iqtisodiy risklar Moliyaviy yo'qotishlar bilan bog'liq. Bozor o'zgarishlari va investitsiya risklari. Huquqiy risklar Qonunchilik va me'yoriy talablar. Huquqiy moslik va javobgarlik. Operatsion risklar Kundalik faoliyat bilan bog'liq. Jarayonlar va ishlab chiqarish xatalari. Risk Identifikatsiya Usullari SWOT tahlili Kuchli va zaif tomonlar, imkoniyatlar va tahdidlarni aniqlash. Kompleks baholash usuli. Ekspert baholari Malakali mutaxassislar tomonidan risklarni baholash. Tajriba asosidagi yondashuv. Statistik metodlar Ma'lumotlar tahlili orqali risk ehtimolligini aniqlash. O'tmish tendensiyalariga asoslangan. Stsenariy modellashtirish Turli vaziyatlarni modellashtirish. "Agar-U holda" tahlili orqali risklarni oldindan ko'rish. Risk Minimizatsiya Strategiyalari Risk transferi Risklarni uchinchi taraflarga o'tkazish. Sug'urta va shartnomalar orqali amalga oshirish. Risk kompensatsiyasi Risklarni qoplash uchun resurslar ajratish. Zaxira fondlari va qo'shimcha byudjet yaratish. Risk kamaytirish Risklarni kamaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar. Profilaktik harakatlar va jarayonlarni optimallash. Risk diversifikatsiyasi Risklarni tarqatish. Bir nechta kichik risklarga bo'lish orqali umumiy ta'sirni kamaytirish.

Texnik jihatdan tartibga solishning davlat tizimi O‘zbekiston Respublikasining “Texnik jihatdan tartibga solish to‘g‘risida”gi qonuni. Texnik jihatdan tartibga solishning asosiy vazifalari va tamoyillari 1-bob. Umumiy qoidalar 5 – moddadan iborat 1-5 1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi 2-modda. Ushbu Qonunning qo‘llanilish sohasi 3-modda. Texnik jihatdan tartibga solish to‘g‘risidagi qonunchilik 4-modda. Asosiy tushunchalar 5-modda. Texnik jihatdan tartibga solishning asosiy prinsiplari 2-bob. Texnik jihatdan tartibga solish sohasini davlat tomonidan tartibga solish 6 – moddadan iborat 6-12 6-modda. Texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimi 7-modda. Texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari 8-modda. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari 9-modda. O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligining texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari 10-modda Texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatli davlat boshqaruvi organlari 11-modda. Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarining texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari 12-modda. Texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi ekspert komissiyalari 3-bob. Metrologiyaga oid faoliyatni tashkil etish 8 – moddadan iborat 13-20 13-modda. Texnik reglamentlarning maqsadlari 14-modda. Texnik reglamentlarning mazmuni 15-modda. Texnik reglamentlarni ishlab chiqish va qabul qilish tartibi 16-modda. Texnik reglamentlarni qayta ko‘rib chiqish yoki bekor qilish 17-modda. Standartlarning texnik reglamentlarga muvofiqligi prezumpsiyasi 18-modda. Texnik reglamentlarning qo‘llanilishi va o‘tish davri 19-modda. Texnik reglamentlarni qo‘llash bo‘yicha uslubiy tavsiyalar 20-modda. Xabardor qilish Texnik jihatdan tartibga solishning iqtisodiyotni, moddiy-texnika bazasini rivojlantirish darajasiga, shuningdek ilmiy-texnik jihatdan rivojlantirish darajasiga muvofiqligini ta’minlash; 2 Mazkur sohani rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; 3 Mazkur sohani xalqaro (mintaqaviy) standartlar bilan uyg‘unlashtirish; 4 Ilg‘or innovatsion va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish; 5 Kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini takomillashtirish; 6 Xalqaro hamkorlikni rivojlantirish. Texnik reglamentlarni qo‘llashning birligi; 2 Texnik jihatdan tartibga solish sohasida tadbirkorlik subyektlarining kamsitilishiga va insofsiz raqobatga yo‘l qo‘yilmasligi; 3 Texnik jihatdan tartibga solishning hamda muvofiqlikni baholashning birligi va yaxlitligi; 4 Muvofiqlikni baholash organlarining ishlab chiqaruvchilardan, sotuvchilardan va xaridorlardan (iste’molchilardan) mustaqilligi; 5 Muvofiqlikni majburiy baholash tartib-taomillarini amalga oshirishda sinash hamda o‘lchash qoidalarining va usullarining birligi; 6 7 Davlat nazoratiga va muvofiqlikni baholashga doir vakolatlarning bir organ tomonidan birga qo‘shib bajarilishiga yo‘l qo‘yilmasligi; Ikki va undan ortiq davlat nazorati organida ayni bir vakolatlarning takrorlanishiga yo‘l qo‘yilmasligi.

Ishlab chiqilayotgan va qayta ko‘rib chiqilayotgan texnik reglamentlar. Qayta ko‘rib chiqilayotgan texnik reglamentlarga kiritilayotgan asosiy o‘zgarishlar Texnik jixatdan tartibga solish (texnik reglament)ning asosiy maqsadi: 1. Mahsulot xavfsizligi talablarini belgilash orqali fuqarolarning hayoti yoki sog'lig'ini himoya qilish; 2. Atrof-muhitni, o'simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish; 3. Xaridorlarni (iste'molchilarni) chalg'itadigan harakatlarga qarshi ogohlantirishlar; 4. Energiya samaradorligini va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni ta'minlash; 5. Savdoda texnik to'siqlarning oldini olish; 6. Mahsulotlarning ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardoshligini oshirish. O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Texnik reglamentlarni ishlab chiqish dasturi Mas’ul vazirlik Savdodagi texnik to‘siqlar bo‘yicha axborot markazi - xabardorlik Loyihani ishlab chiquvchi - mas'ul vazirlik Loyihani ishlab chiquvchi – mas’ul vazirlik loyiha takliflar Loyihani kelishish Ekspert komissiyasi Loyihani ishlab chiquvchi – mas’ul vazirlik Tasdiqlash Adliya vazirligi Loyihani ishlab chiquvchi – mas’ul vazirlik O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamas Yangi ishlab chiqilgan texnik reglamentlar Fotoelektrik stansiyalar xavfsizligiga doir; ◼ Nooziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Past voltli uskunalar xavfsizligiga doir; ◼ Eskalator va harakatlanuvchi yo‘lakchalarga doir; ◼ Eshik va romlar xavfsizligiga doir; ◼ Uglevodorodli suyultirilgan gazlar xavfsizligiga doir; ◼ Tashish va (yoki) ishlatish uchun tayyorlangan neft xavfsizligiga doir; ◼ Shaxsiy himoya vositalari xavfsizligiga doir; ◼ Tashish va (yoki) ishlatish uchun tayyorlangan tabiiy yonuvchan gazlar xavfsizligiga doir; ◼ Pirotexnika mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Mashina va qurilmalar xavfsizligiga doir; ◼ Baliq va baliq mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Portlovchi moddalar va ular asosidagi vositalar xavfsizligiga doir; ◼ Kimyoviy mahsulotlar xavfsizligiga doir; ◼ Yuqori tezlikda harakatlanadigan temir yo‘l transporti xavfsizligiga doir Temir yo‘l transporti infratuzilmasi xavfsizligiga doir; ◼ Avtomobil yo‘llari xavfsizligiga doir; ◼ Mebel mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Bolalar va o‘smirlar uchun mo‘ljallangan mahsulotlar xavfsizligiga doir; ◼ Ixtisoslashtirilgan oziq-ovqat mahsulotlari, funksional parhez, davolash va parhez-profilaktika ovqatlari xavfsizligiga doir; ◼ Oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Parfyumeriya-kosmetika xavfsizligiga doir; ◼ Qurilish buyumlari va mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Oziq-ovqat qo‘shimchalari, xushbo‘ylantiruvchi moddalar va texnologik vositalar xavfsizligiga doir; ◼ Elektrotexnika va radioelektronika mahsulotlari xavfsizligiga doir; ◼ Energiya sarflaydigan qurilmalar uchun energiya samaradorligiga doir; ◼ Bolalar o‘yin maydonlari jihozlari xavfsizligiga doir.

Texnik jihatdan tartibga solish soxasidagi ekspert komissiyalari, ularni tuzilishi va faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 25-mart, 153- son qarori 1-ilovasi Texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi ekspert komissiyasi to‘g‘risida Nizom texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi ekspert komissiyasini (keyingi o‘rinlarda — ekspert komissiyasi) shakllantirish va ularning faoliyatini tashkil etish tartibini belgilaydi. Ekspert komissiyasi ishlab chiqilgan texnik reglamentlarni, texnik Ekspert komissiyasi a’zolari: ekspert komissiyasi ishida, qarorlar qabul qilinishida ovoz berishda qatnashishi; ko‘rib chiqish uchun kiritilayotgan texnik reglamentlarning loyihalari bo‘yicha tegishli xulosalarni o‘z vaqtida taqdim etishi; ushbu Nizom talablariga rioya qilishi lozim. Ekspert komissiyasi a’zolari ishlab chiqilgan texnik reglamentlar loyihalari, texnik reglamentlarga o‘zgartirish va (yoki) qo‘shimchalar kiritish bo‘yicha o‘tkazilgan ekspertizaning to‘liqligi va xolisligi, shuningdek, texnik reglamentlarni bekor qilish bo‘yicha takliflar, ular yuzasidan xulosalar tayyorlanishi hamda taqdim etilishi uchun javobgar hisoblanadilar. reglamentlarga kiritiladigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar loyihalarini (keyingi o‘rinlarda — texnik reglamentlar loyihalari) ekspertizadan o‘tkazish, shuningdek, amaldagi texnik reglamentlarni bekor qilish bo‘yicha takliflar hamda ular yuzasidan xulosalar tayyorlash uchun Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi va (yoki) tegishli sohada davlat siyosatini yurituvchi respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari (keyingi o‘rinlarda — vakolatli organlar) huzurida tuziladi. Texnik reglamentlar loyihalari texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi qonunchilik hujjatlariga muvofiqligini baholash, shuningdek, mahsulotlar va (yoki) jarayonning xavfsizligini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan minimal talablar yetarli darajada belgilanganligini, ular respublikaning xalqaro majburiyatlariga muvofiqligini, moddiy-texnik bazani hamda ilmiy-texnik jihatdan rivojlantirish darajasiga muvofiqligini tahlil qilish maqsadida ekspertizaga yuboriladi. Ekspert komissiyasi o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga, O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalarining qarorlariga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, Vazirlar Mahkamasi qarorlari va farmoyishlariga hamda boshqa qonunchilik hujjatlariga, shuningdek, ushbu Nizomga amal qiladi. Ekspert komissiyasining tarkibi vakolatli organ rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Quyidagilar ekspert komissiyasining asosiy vazifalari hisoblanadi: ishlab chiqilgan texnik reglament loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish; texnik reglamentlarni qabul qilishga asos bo‘lgan holatlar yoki sabablar endilikda mavjud bo‘lmasa yoxud ushbu holatlar yoki sabablarning o‘zgarishi savdoga nisbatan kamroq cheklovli ta’sir ko‘rsatadigan usullardan foydalanishga imkon beradigan hollarda texnik reglamentlarni bekor qilish bo‘yicha takliflarni tayyorlash; o‘z vakolatlari doirasida xulosalar berish, texnik reglamentlarni tasdiqlash yoki takomillashtirishga qaytadan yuborish bo‘yicha takliflar kiritish. Ekspert komissiyasi quyidagi huquqlarga ega: texnik reglamentlarni ekspertizadan o‘tkazishga davlat organlari va tashkilotlari, loyihalashtirish, ilmiy-texnik va ilmiy-tadqiqot tashkilotlari hamda tadbirkorlik subyektlari mutaxassislarini jalb etish; ishlab chiquvchi tashkilotlardan, ya’ni davlat organlari va tashkilotlaridan texnik reglamentlar loyihalari bo‘yicha zarur axborotni so‘rash va olish; o‘z vakolatlari doirasida tegishli vakolatli organ orqali Vazirlar Mahkamasiga texnik reglamentlarga o‘zgartirish va (yoki) qo‘shimchalar kiritish yuzasidan takliflar kiritish; texnik reglament loyihasining talablari bo‘yicha tushuntirish berish uchun ishlab chiquvchilarni jalb qilish. Ekspert komissiyasi komissiya raisi, rais o‘rinbosari, komissiya kotibi va a’zolaridan iborat tarkibda shakllantiriladi. Ekspert komissiyasining a’zolari soni toq va komissiya raisini o‘z ichiga olgan holda kamida 7 kishidan iborat bo‘lishi kerak. 11. Vakolatli organning rahbari yoki rahbarning o‘rinbosari ekspert komissiyasi raisi hisoblanadi. Ekspert komissiyasi tarkibiga: texnik reglamentlar talablariga rioya etilishi yuzasidan davlat nazoratini amalga oshiradigan vakolatli organlar va respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari vakillari; iqtisodiyot tarmoqlaridagi tadbirkorlik subyektlari (umumiy tarkibga nisbatan 30 foizdan kam bo‘lmasligi kerak), Savdo-sanoat palatasi vakillari; loyihalashtirish, ilmiy-texnik va ilmiy-tadqiqot tashkilotlari hamda laboratoriyalar mutaxassislari kiritiladi. Texnik jihatdan tartibga solish obyektining tarmoq mansubligidan kelib chiqqan holda texnik reglament ko‘rib chiqilishidan manfaatdor bo‘lgan: texnik reglamentni joriy etadigan davlat organlari va tashkilotlari; qayta ko‘rib chiqilishi, o‘zgartirishlar kiritilishi yoki texnik reglamentlar qabul qilinishi munosabati bilan bekor qilinishi lozim bo‘lgan mahsulotga, jarayonlarga o‘zaro bog‘liq normativ hujjatlarni tasdiqlagan (qo‘llaydigan) davlat organlari va tashkilotlari, texnik qo‘mitalarning yetakchi olimlari va mutaxassislari ham ekspert komissiyasi tarkibiga kiritilishi mumkin. Ekspert komissiyasi tarkibi ushbu Nizomning 12-13-bandlarida ko‘rsatilgan tashkilotlar taklifi bo‘yicha vakolatli organning qarori bilan tasdiqlanadi. Ekspert komissiyasiga rais rahbarlik qiladi. Ekspert komissiyasi raisi: kun tartibini belgilaydi va ekspert komissiyasining majlislarini chaqiradi; ekspert komissiyasiga yuklangan vazifalarning bajarilishi bo‘yicha komissiya a’zolari ishini muvofiqlashtiradi; ekspert komissiyasining samarali ishlashini ta’minlaydi. Ekspert komissiyasi majlisini rais olib boradi. Ekspert komissiyasi majlisi unda komissiya a’zolarining to‘rtdan uch qismi qatnashganda huquqiy vakolatli bo‘ladi. Komissiya raisi ishtirok etmagan taqdirda, majlisni uning o‘rinbosari olib boradi. Ekspert komissiyasining kotibi etib vakolatli organning mas’ul xodimi tayinlanadi.

Standartlarni texnologik jarayonlarga ta'siri Standartlashtirish Tarixidan 1 Qadimgi standartlar O'lchov va vazn birliklari ilk standartlar sifatida qadimgi sivilizatsiyalarda paydo bo'lgan. 2 Sanoat inqilobi XIX asrda standartlashtirish zaruriyati ommaviy ishlab chiqarish va transport rivojlanishi bilan oshdi. 3 Zamonaviy institutlar 1947-yilda ISO tashkil etilib, global standartlashtirish jarayonlarini birlashtirdi. 4 Raqamli davr Internet paydo bo'lishi yangi axborot standartlarini talab qildi. Texnologik standartlar ahamiyati oshdi. Sanoat Standartlari Sifat mukammalligi Oliy darajadagi ishlab chiqarish natijasi Jarayonlar optimallashuvi Standartlashtirilgan operatsiyalar tizimi Ishlab chiqarish asoslari Ko'p sonli texnologik mezonlar Zamonaviy sanoatda standartlar resurslardan samarali foydalanishni ta'minlaydi. Ular mahsulot sifatini nazorat qilishning asosiy mexanizmi hisoblanadi. Axborot Texnologiyalari Standartlari Dasturiy ta'minot Kod yozish va testlash standartlari dasturiy ta'minot sifatini oshiradi. Xavfsizlik Kiberhavfsizlik standartlari ma'lumotlarni himoya qilishni ta'minlaydi. Protokollar Kommunikatsiya protokollari turli qurilmalar o'rtasida ma'lumot almashinuvini ta'minlaydi. Bulutli texnologiyalar Bulutli standartlar kengayuvchanlik va moslashuvchanlikni kafolatlaydi. Elektron Tijorat Standartlari To'lov xavfsizligi PCI DSS standartlari online tranzaktsiyalarni himoya qiladi. Moliyaviy operatsiyalar ishonchliligini ta'minlaydi. Platformalar moslavchanlik API standartlari elektron do'konlar integratsiyasini osonlashtiradi. Turli tizimlar o'zaro bog'lanishini ta'minlaydi. Global yetkazib berish Logistika va yetkazib berish standartlari xalqaro savdoni optimallashtiradi. Tovarlar harakatini tezlashtiradi. Energetika va Infrastruktura Energiya samaradorligi Energiya standartlari resurslardan oqilona foydalanishni ta'minlaydi. Ular iste'mol normalarini belgilaydi va chiqindilarni kamaytiradi. Zamonaviy qurilmalar energiya samaradorligi reytinglari bilan tasniflanadi. Bu iste'molchilarga oqilona tanlov qilishda yordam beradi. Yashil texnologiyalar Qayta tiklanadigan energiya standartlari ekologik rivojlanishni rag'batlantiradi. Quyosh va shamol energiyasini o'zlashtirish normalarini belgilaydi. Karbon izini kamaytirish standartlari global isishga qarshi kurashda muhim rol o'ynaydi. Ular ishlab chiqarishni toza texnologiyalarga o'tkazishni taqozo etadi. Transportda Standartlar Xavfsizlik standartlari Yo'lovchilar va haydovchilar himoyasi Ekologik standartlar Chiqindi gazlar cheklovlari Texnik standartlar Transport tizimlari moslashuvchanligi Avtonom transport O'z-o'zini boshqaruvchi texnologiyalar Telekommunikatsiya Standartlari Simsiz texnologiyalar Wi-Fi, Bluetooth va boshqa simsiz aloqa standartlari qurilmalar o'rtasidagi bog'lanishni ta'minlaydi. 5G tarmoqlari Yangi avlod mobil aloqa standartlari yuqori tezlikdagi internetni ta'minlaydi. Yo'ldosh aloqasi Global qamrov uchun yo'ldosh kommunikatsiya standartlari ishlab chiqilgan. Internet protokollari TCP/IP va boshqa protokollar global tarmoq aloqasini standartlashtiradi. Tibbiyot va Sog'liqni Saqlash Tibbiy qurilmalar Tibbiy asbob-uskunalar yuqori aniqlik standartlariga muvofiq ishlab chiqariladi. Bemorlar xavfsizligi birinchi o'rinda turadi. Diagnostika uskunalari Diagnostik testlar xalqaro standartlarga muvofiq sertifikatlangan. Noto'g'ri tashxislar ehtimolini kamaytiradi. Tibbiy ma'lumotlar Elektron tibbiy yozuvlar xavfsizlik va maxfiylik standartlariga muvofiq saqlanadi. Bemorlar ma'lumotlari himoyalanadi. Oziq-ovqat Sanoati Standartlari Xomashyo sifati Oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun xomashyo qat'iy standartlarga javob berishi kerak. Oziq-ovqat xavfsizligi birinchi bosqichdan boshlanadi. Ishlab chiqarish jarayoni HACCP standartlari oziq-ovqat tayyorlashning barcha bosqichlarida xavflarni nazorat qiladi. Sifat va xavfsizlik doimo nazoratda bo'ladi. Qadoqlash va saqlash Qadoqlash materiallari va saqlash sharoitlari maxsus standartlarga muvofiq bo'lishi shart. Mahsulot muddatini uzaytirishga imkon beradi. Yetkazib berish va sotish Sovuq zanjir va boshqa logistika standartlari oziq-ovqat mahsulotlari sifatini saqlashga yordam beradi. Iste'molchilar salomatligi birinchi o'rinda. Raqamli Transformatsiya Raqamlashtirish Jarayonlarni raqamli formatga o'tkazish uchun standartlar ishlab chiqilgan Sun'iy intellekt AI tizimlari ishonchliligi va axloqiy me'yorlari standartlashtirilmoqda Katta ma'lumotlar Ma'lumotlarni yig'ish va tahlil qilish standartlari joriy etilmoqda Avtomatlashtirish Robotlar va avtomatik tizimlar uchun texnik standartlar muhim

Standartlarga bo'lgan ehtiyojni aniqlash. Standartlashtirish Nima? Ta'rif Standartlashtirish - mahsulot, jarayon va xizmatlarni optimallashtirish uchun qoidalar, ko'rsatmalar yaratish jarayoni. Maqsad Sifat va uzluksizlikni ta'minlash. Mahsulot va xizmatlarning xavfsizligini kafolatlash. Tamoyillar Oshkoralik, konsensus asosida qarorlar qabul qilish, texnik asoslash va global muvofiqlashtirish. Standart Ehtiyojlarini Baholash Metodologiyasi O'rganish Ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish jarayonlarini tahlil qilish Tahlil Mavjud standartlarni baholash va bo'shliqlarni aniqlash Qiyoslash Xalqaro tajribani o'rganish va solishtrish Xulosalash Standart ehtiyojlari bo'yicha yakuniy qaror qabul qilish Sanoat Sohalari Tahlili Og'ir Sanoat Metallurgiya va mashinasozlikda qat'iy texnik va xavfsizlik standartlari talab qilinadi. Farmatsevtika GMP standartlari va sifat nazorati tibbiy mahsulotlar ishlab chiqarishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Elektronika Texnologik mos kelish va innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlaydigan moslashuvchan standartlar zarur. Standart Ehtiyojlarini Aniqlash Bosqichlari Boshlan1ç tahlil Mavjud jarayonlarni va standartlarni o'rganish. Bo'shliqlarni aniqlash. Asosiy manfaatdor tomonlarni belgilash. Ishlab chiqarish jarayonlarini baholash Jarayonlarni kuzatish. Sifat ko'rsatkichlarini o'lchash. Xavflarni aniqlash. Ish samaradorligini tahlil qilish. Xalqaro standartlar bilan solishtrish Xalqaro standartlarni o'rganish. Mahalliy talablarni taqqoslash. Bo'shliqlarni aniqlash. Adaptatsiya imkoniyatlarini baholash. Standartlashtirish Metodlari Statistik tahlil Ma'lumotlarni to'plash va statistik usullar orqali standart parametrlarini aniqlash. Ekspert baholovlari Soha mutaxassislari tomonidan jarayonlarni ko'rib chiqish va tavsiyanomalar. Benchmarking Sanoat yetakchilarining amaliyotlarini o'rganish va qiyosiy tahlil qilish. Audit Tizimli baholash va standartlarga muvofiqlikni tekshirish. Raqamli Transformatsiya va Standartlar Bulutli texnologiyalar standartlari Ma'lumotlar saqlash va xavfsizlik talablari Avtomatlashtirish standartlari Robotlar va AI tizimlari uchun xavfsizlik va etika Ma'lumotlar standartlari Katta hajmdagi ma'lumotlar va integratsiya protokollari Xalqaro Standartlashtirish Tashkilotlari ISO (Xalqaro Standartlashtirish Tashkiloti) Ko'p sohalarda keng qo'llaniladigan xalqaro standartlarni ishlab chiqadi. 165 dan ortiq milliy standart idoralarini birlashtiradi. IEC (Xalqaro Elektrotexnika Komissiyasi) Elektr, elektronika va tegishli texnologiyalar uchun standartlarni ishlab chiqishga ixtisoslashgan. ITU (Xalqaro Telekommunikatsiya Ittifoqi) Axborot va kommunikatsiya texnologiyalari sohasida global standartlarni o'rnatadi. Standart Ehtiyojlarini Aniqlashning Qiyinchiliklari Texnologik o'zgarishlar tezligi Zamonaviy texnologiyalar juda tez rivojlanmoqda. Standartlar bu sur'atga moslashishi kerak. Iqtisodiy cheklovlar Standartlarni ishlab chiqish va joriy etish katta moliyaviy resurslarni talab qiladi. Manfaatlar to'qnashuvi Turli manfaatdor tomonlar o'rtasida konsensusga erishish qiyin bo'lishi mumkin. Global muvofiqlashtirish Mahalliy va xalqaro standartlar o'rtasida muvozanatni saqlash muhimdir. Innovatsion Yondashuvlar Moslashuvchan standartlar Tez o'zgaruvchan sohalarda tezkor adaptatsiyaga imkon beradi. Foydalanuvchiga yo'naltirilgan Mijozlar ehtiyojlari asosida standartlarni ishlab chiqish. Ochiq standartlashtirish Keng manfaatdor tomonlar ishtirokida jamoaviy yaratish. Integratsiyalashgan standartlar Turli sohalardagi standartlarni birlashtirib, sinergiya yaratish. Standartlashtirish Strategiyasi Ehtiyojlarni aniqlash Sanoat va bozor ehtiyojlarini chuqur tahlil qilish Ishlab chiqish Texnik komiteta ishlari va standard loyihasi yaratish Tasdiqlash Standart loyihasini ekspertlar tomonidan tekshirib tasdiqlash Joriy etish Standartlarni amaliyotga tatbiq etish va monitoring

Texnik reglamentlarni amaliyotda qo‘llanilishi va standartlar bilan bog‘liqligi Texnik reglament tushunchasi Qonuniy ta'rif Texnik reglament — qonunchilikda belgilangan talablarni o'z ichiga olgan normativ hujjat. Bu hujjat mahsulot, xizmat va jarayonlarning xavfsizligini kafolatlaydi. Asosiy maqsad Inson hayoti va sog'ligi xavfsizligini ta'minlash. Atrof-muhitni himoya qilish, energiya tejamliligi va resurslarni saqlash. Standartlar asoslari Standart ta'rifi Standart — ma'lum mahsulot yoki xizmat talablarini belgilaydigan normativ hujjat. Bu texnik kelishuv bo'lib, eng yaxshi amaliyotlarni o'z ichiga oladi. Ixtiyoriy standartlar Ishlab chiqaruvchi o'z ixtiyori bilan qabul qiladi. Sifat va raqobatbardoshlikni oshirish uchun xizmat qiladi. Majburiy standartlar Qonun bilan belgilangan va bajarilishi shart bo'lgan talablar. Ko'pincha texnik reglamentlarga asoslanadi. Reglament va standart: Farqlari Yuridik kuchi Reglament qonuniy kuchga ega, standart ko'p hollarda ixtiyoriy. Qo'llanilish doirasi Reglament keng doirani qamrab oladi, standart aniq yo'naltirilgan. Tasdiqlanish usuli Reglament davlat organlari tomonidan, standartlar esa mutaxassislar komissiyasi orqali. Maqsadi Reglament xavfsizlikni, standart esa samarador va sifatli ishlashni ta'minlaydi. Tartibga solishning asosiy maqsadlari Mahsulot xavfsizligi Iste'molchilar uchun xavfsiz mahsulotlarni ta'minlash va zararli mahsulotlarni bozordan chiqarish. Inson salomatligi Mahsulot va xizmatlar inson salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatmasligini ta'minlash. Atrof-muhit himoyasi Tabiiy resurslarni saqlash va ekologik xavfsizlikni ta'minlash. Iste'molchi huquqlari Xaridorlar aldanishdan himoyalangan, sifatli mahsulotlarni olishlarini kafolatlash. Amaliyotda texnik reglamentlar Sanoat Ishlab chiqarish jarayonlari, uskunalar va mahsulotlarning xavfsizligini ta'minlash. Qishloq xo'jaligi O'simliklarni himoya, tuproq sifati va chorvachilik sohasidagi talablar. Oziq-ovqat Oziq-ovqat mahsulotlari tarkibi, ishlab chiqarish gigiyenasi va saqlash shartlari. Tibbiyot Dori-darmonlar, tibbiy asbob-uskunalar va xizmatlarning xavfsizligi. Majburiy qo'llash mexanizmi Davlat organlari Qonun kuchiga ega talablarni ishlab chiqish va tasdiqlash Nazorat organlari Doimiy tekshiruvlar va inspeksiyalarni o'tkazish Sertifikatlashtirish markazlari Mahsulot va xizmatlarni rasmiy baholash Ishlab chiqaruvchilar Belgilangan talablarga rioya qilish Texnik reglamentga muvofiqlik baholash Hujjatlarni tekshirish Kerakli texnik hujjatlar va sertifikatlarni tahlil qilish. Sinovdan o'tkazish Laboratoriya sharoitida mahsulotni tekshirish va tahlil qilish. Inspeksiya Ishlab chiqarish jarayoni va uskunalarni joyida tekshirish. Sertifikatlash Rasmiy hujjat orqali muvofiqlikni tasdiqlash. Ishlab chiqaruvchilar uchun talablar Mahsulot loyihasi Texnik reglament talablarini hisobga olgan dizayn yaratish. Barcha xavfsizlik va sifat me'yorlariga mos keluvchi loyiha. Nazorat tizimi Sifat nazorati tizimini ishlab chiqarish va joriy etish. Barcha ishlab chiqarish bosqichlarida reglamentga muvofiqlikni kuzatish. Hujjatlashtirish To'liq texnik hujjatlarni tayyorlash va saqlash. Muvofiqlik deklaratsiyasi va sertifikatlarni olish. Import va eksportda reglamentlar Xalqaro savdoda texnik reglamentlar muhim rol o'ynaydi. Mahsulotlar import qilinayotgan mamlakat talablariga to'liq javob berishi kerak. Muvofiqlik sertifikatlari bojxona nazoratida asosiy hujjat hisoblanadi, ularning yo'qligi mahsulotni bozorga kirishini to'xtatib qo'yishi mumkin. Audit va monitoring ishlari Audit rejasi Tekshiruv o'tkazish vaqti va maqsadlari aniq belgilanadi. Jarayonni tahlil Ishlab chiqarish bosqichlari va hujjatlar o'rganiladi. Natijalar hisoboti Aniqlangan kamchiliklar va muvofiqlik darajasi qayd etiladi. Yaxshilash choralari Muammolarni bartaraf etish uchun aniq tavsiyalar beriladi.

Standartlashtirishni marketingni boshqarish, ishlab chiqarishni boshqarish, xaridlarni boshqarish, xodimlarni boshqarish, atrof-muhitni boshqarish kabi sifat menejmenti tizimi boshqa sohalariga qanday integratsiya qilish Standartlashtirish va Sifat Menejmentining Asosiy Maqsadi Xalqaro talablar asosida ishlash Global standartlarni joriy etish Mahsulot sifatini kafolatlash Barqaror va ishonchli sifatni ta'minlash Raqobatbardoshlikni oshirish Bozorda ustunlikka erishish Standartlashtirish korxonani tizimli ravishda takomillashtirishga yordam beradi. Sifat menejmenti tizimi esa ushbu jarayonni boshqaradi. Sifat Menejmenti Tizimining Asosiy Elementlari ISO standartlari ISO 9001, ISO 14001 me'yorlari Doimiy takomillashtirish PDCA sikli asosida ishlash Mijozlarga yo'naltirilganlik Mijoz talablari birinchi o'rinda Jarayonli yondashuv Barcha faoliyatni jarayon sifatida boshqarish Sifat menejmenti tizimining elementlari o'zaro bog'liq va tashkilot faoliyatining barcha jabhalarini qamrab oladi. Integratsiya Konsepsiyasi: Nima va Nega Zarur? Yagona boshqaruv tizimi yaratish Barcha bo'limlar birgalikda va uyg'unlikda ishlaydi. Tizimlar orasidagi to'siqlar bartaraf etiladi. Mas'uliyat va rollarni qayta taqsimlash Xodimlar vazifalarini aniq belgilash. Shaffof javobgarlik tizimini yaratish. Soha kesimida samaradorlikni oshirish Ortiqcha bosqichlarni bartaraf etish. Resurslardan oqilona foydalanish. Integratsiya jarayonlardagi takrorlanishlarni kamaytiradi va barcha resurslardan samarali foydalanishni ta'minlaydi. Sifat Menejmentini Marketingga Integratsiya Mijoz talablarini aniqlash Bozor tadqiqotlarini o'tkazish. Mijozlar bilan muntazam muloqot. Sifat ko'rsatkichlarini shakllantirish Mijoz talablari asosida aniq sifat mezonlarini ishlab chiqish. Marketing strategiyasini moslash Sifat ustunliklarini marketing xabarlarida aks ettirish. Marketing va sifat bo'limlarining hamkorligi mijoz talablariga to'liq javob beradigan mahsulotlar yaratishga imkon beradi. Marketing Strategiyasida Sifat Talablari Mahsulotga bo'lgan ishonchni oshirish Sifat sertifikatlari va standartlarni namoyish etish. Miqdoriy ko'rsatkichlarni taqdim etish. Mijozlar uchun sifat nazorati to'g'risida ma'lumot berish. Ishlab chiqarish jarayoni shaffofligi. Sifat mavzusida reklama kommunikatsiyasi Mahsulot sifatini tasdiqlovchi dalillarni ko'rsatish. Foydalanuvchilar tavsiyalari va sharhlari. Sifat ustida ishlash jarayonini hikoya qilish. Tadqiqot natijalari va sinovlar haqida ochiq ma'lumot. Sifat talablarini marketing strategiyasiga integratsiyalash kompaniya imijini mustahkamlaydi va mijozlar ishonchini oshiradi. Bozor Talablarini Aniqlashda Sifat Mezoni Bozor tahlili asosida sifat ko'rsatkichlari Raqobatchilarni o'rganish va solishtiruv Mijozlar segmentatsiyasi Har bir segment uchun sifat mezonlari Mijozlar fikr-mulohazasini yig'ish So'rovnomalar va fokus-guruhlar tashkil etish Bozor talablarini to'g'ri aniqlash sifat menejmentini samarali yo'naltirishga yordam beradi. Mijozlar ehtiyojlari birinchi o'rinda turadi.

Standartlashtirish yo‘llari va usullari Asosiy tamoyillar Ochiqlik va shaffoflik Standartlashtirish jarayonlari ochiq va shaffof bo‘lishi kerak. Konsensusga asoslanganlik Standartlar manfaatdor tomonlarning kelishuviga asoslanadi. Ixtiyoriylik Ko‘p hollarda standartlar ixtiyoriy ravishda qo‘llaniladi. Doimiy takomillashtirish Standartlar doimiy ravishda takomillashtirilib boriladi. Milliy standartlar O‘zMSt O‘zbekiston Respublikasi milliy standartlari mahsulot sifatini belgilaydi. Texnik reglamentlar Texnik reglamentlar xavfsizlik talablarini ta’minlaydi. Normativ hujjatlar Standartlashtirish bo‘yicha normativ hujjatlar qoidalarni o‘rnatadi. Xalqaro standartlar ISO standartlari ISO standartlari sifat menejmenti uchun global asosdir. IEC standartlari IEC standartlari elektrotexnika sohasida qo‘llaniladi. Boshqa tashkilotlar Boshqa tashkilotlar ham o‘z sohalarida standartlar ishlab chiqadi. Kodlashtirish va klassifikatsiya Mahsulotlarni kodlashtirish EAN va UPC tizimlari mahsulotlarni identifikatsiya qilish uchun. Sohalarni klassifikatsiya qilish OKONX sohalarni tartibga solish uchun ishlatiladi. Axborotni standartlashtirish Axborot almashinuvini osonlashtirish uchun. Sertifikatlashtirish Mahsulot sertifikati Mahsulotlar standartlarga muvofiqligini tasdiqlaydi. Sifat menejmenti ISO 9001 sifat menejmenti tizimlarini sertifikatlashtiradi. Ekologik menejment ISO 14001 ekologik standartlarga moslikni tekshiradi. Metrologiya O‘lchov vositalari Standartlashtirish o‘lchov vositalariga qo‘yiladigan talablarni belgilaydi. 1 O‘lchovlarni ta’minlash 2 O‘lchovlar aniqligini ta’minlash muhim. Metrologik nazorat Metrologik nazorat o‘lchovlarning 3 to‘g‘riligini tekshiradi. Afzalliklari Sifatni oshirish Mahsulot sifati yaxshilanadi. Raqobatbardoshlik Raqobatdoshlik ta’minlanadi. Resurslarni tejash Resurslar tejaladi. Qiyinchiliklar Xarajatlar Standartlarni joriy etish qimmatga tushishi mumkin. Modernizatsiya Eski uskunalarni yangilash zarurati. Nazorat Standartlarga rioya qilishni nazorat qilish qiyin. Xulosa 1 Standartlashtirish - muhim omil. 2 Sifatli mahsulot ishlab chiqarish garovi. 3 Kelajakda takomillashtirish yo‘nalishlari. Standartlashtirish iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish uchun standartlarga rioya qilish zarur.

Standartlarni ishlab chiqishda qo‘llaniladigan dasturlarni boshqarish Kirish va prezentatsiya maqsadi Maqsad Standartlashtirish jarayonlarini samarali boshqarish uchun zamonaviy dasturiy vositalarning imkoniyatlarini ochib berish Dolzarblik Raqamlashtirish davrida standartlar ishlab chiqish jarayonlarini optimallashtirishning muhimligi Ahamiyati Standartlarni boshqarish tizimlari milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirishga katta hissa qo'shadi Bugungi taqdimotda biz standartlarni ishlab chiqish bilan bog'liq bo'lgan barcha jarayonlarni avtomatlashtirishga imkon beruvchi dasturiy ta'minotlar haqida batafsil ma'lumot beramiz va ularning amaliy qo'llanilishini ko'rib chiqamiz. Standart nima va nega zarur? Standartning ta'rifi Standart - bu mahsulot, xizmat yoki jarayonning xususiyatlari, sifati va xavfsizligi bo'yicha umumiy kelishilgan talablar to'plamidir. U ishlab chiqaruvchilar, iste'molchilar va jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Standartlarning asosiy rollari • Mahsulot sifatini ta'minlash • Xavfsizlikni kafolatlash • Hamkorlikni osonlashtirish • Texnologik rivojlanishni qo'llabquvvatlash Normativlar turlari • Xalqaro (ISO, IEC) • Milliy (O'z DSt) • Tarmoq standartlari • Korxona standartlari Standartlar iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi uchun muhim asos bo'lib xizmat qiladi va global bozorda raqobatbardoshlikni ta'minlaydi. Standartlarni ishlab chiqish bosqichlari Dastlabki analiz Mavjud ehtiyojlarni o'rganish, bozor tahlili, manfaatdor tomonlar bilan konsultatsiyalar Ishlab chiqish Standart loyihasini yaratish, texnik qo'mitalar muhokamasi, tuzatishlar kiritish Muhokama Loyihani keng doirada muhokama qilish, manfaatdor tomonlardan fikr-mulohazalar olish Tasdiqlash Yakuniy versiyani tasdiqlash, ro'yxatdan o'tkazish va rasmiy e'lon qilish Standartlarni ishlab chiqish jarayonida turli soha vakillari ishtirok etadi: davlat organlari, korxonalar, ilmiy-tadqiqot institutlari, iste'molchilar birlashmalari. Zamonaviy dasturiy ta'minotlar ushbu ishtirokchilar o'rtasidagi samarali hamkorlikni ta'minlaydi. Standartlarni boshqarish tizimlari haqida umumiy tushuncha Xalqaro tizimlar ISO, IEC, ITU kabi tashkilotlar tomonidan boshqariladigan global standartlar Milliy tizimlar O'z DSt, GOST va boshqa milliy standartlar to'plami Tarmoq tizimlari Muayyan sanoat sohalari uchun o'ziga xos standartlar to'plami Korxona tizimlari Individual tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilgan ichki standartlar Standartlarni boshqarish tizimlari o'zaro bog'liq bo'lib, yuqoridan pastga qarab tartibga solinadi. Xalqaro standartlar milliy standartlarga, milliy standartlar esa tarmoq va korxona standartlariga asos bo'ladi. Turli darajadagi standartlar o'rtasidagi muvofiqlashtirishni ta'minlash muhim vazifa hisoblanadi. Dasturiy ta'minotlar turlari Versiya boshqaruvi tizimlari • Git va GitHub • Subversion (SVN) • Mercurial Hujjatlarning turli versiyalarini saqlash va o'zgarishlarni kuzatib borish imkonini beradi Huquqiy nazorat dasturlari • Compliance Master • Standards Keeper • LexisNexis Standartlarning yuridik talablarga muvofiqligini tekshiradi va boshqaradi Integratsiyalashgan platformalar • IBM Rational • Microsoft Azure DevOps • Atlassian Suite Standartlashtirish jarayonining barcha bosqichlarini birlashtiradi Ushbu dasturiy vositalar standartlarni ishlab chiqish jarayonini yengillashtirib, samaradorlikni oshiradi va xatolarni kamaytiradi. Loyiha boshqaruv dasturlari Loyiha boshqaruv dasturlari standartlarni ishlab chiqish jarayonini tashkil etish va nazorat qilishda muhim rol o'ynaydi. Jira, Trello va MS Project kabi yechimlar vazifalarni taqsimlash, muddatlarni belgilash va jarayonni monitoring qilish imkonini beradi. Bunday dasturlar jamoa a'zolari o'rtasida samarali kommunikatsiyani ta'minlaydi, hujjatlarni almashish va qarorlar qabul qilish jarayonlarini osonlashtiradi. To'g'ri tanlangan loyiha boshqaruv dasturi standartlashtirish ishlarini optimal muddatlarda va yuqori sifat bilan amalga oshirishga yordam beradi. Sifat menejmenti va audit vositalari ISO 9001 menejmenti ISOtrain, Qualityze va EQMS kabi tizimlar ISO 9001 standartlari talablariga muvofiqlikni ta'minlashga yordam beradi Audit avtomatizatsiyasi MetricStream, AuditBoard, Resolver kabi dasturlar ichki va tashqi auditlarni avtomatlashtirish imkonini beradi Monitoring va analitika KPI Dashboard, QPR va ProcessGene muhim ko'rsatkichlarni kuzatish va tahlil qilish imkonini beradi Sifat menejmenti tizimlari standartlarni ishlab chiqish va joriy etish jarayonlarining o'zini standartlarga muvofiqligini ta'minlaydi. Bu dasturlar nafaqat auditlarni avtomatlashtiradi, balki muammolarni aniqlash va bartaraf etish uchun ma'lumotlarni taqdim etadi, shuningdek doimiy takomillashtirishga imkon beradi. Hujjat aylanishini boshqarish dasturlari Hujjatlarni yaratish va saqlash DocuWare, Laserfiche va SharePoint kabi tizimlar standart hujjatlarini markazlashtirilgan tarzda saqlash va tashkil qilish imkonini beradi Hujjat aylanishi M-Files va OpenText kabi tizimlar hujjatlarning tasdiqlash va ko'rib chiqish jarayonlarini avtomatlashtiradi Qidiruv va topish Zamonaviy DMS dasturlari kuchli qidiruv funksiyalariga ega bo'lib, zarur ma'lumotni tez va samarali topish imkonini beradi Xavfsizlik va huquqlarni boshqarish Alfresco va Box kabi dasturlar turli foydalanuvchilar uchun kirish huquqlarini belgilash imkonini beradi

Standartlarning samaradorligi Standart tushunchasi Asosiy ta'rif Standart - bu mahsulot, jarayon yoki xizmatning muayyan talablarga javob berishi uchun belgilangan me'yoriy hujjat. Standartlar tegishli ekspertlar tomonidan konsensus asosida ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Standartlar quyidagi muhim maqsadlarni ko'zlaydi: • Sifatni ta'minlash • Hamkorlikni osonlashtirish • Xavfsizlikni kafolatlash • Ishlab chiqarishni optimallashtirish Xalqaro va milliy standartlar Xalqaro standartlar global miqyosda qo'llaniladigan va xalqaro tashkilotlar tomonidan ishlab chiqiladigan me'yorlardir. Masalan, ISO (Xalqaro standartlashtirish tashkiloti) standartlari dunyoning 165 dan ortiq mamlakatida tan olingan. Milliy standartlar esa ma'lum bir davlat hududida amal qiladigan va milliy standartlashtirish tashkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan me'yorlar hisoblanadi. O'zbekistonda "O'zstandart" agentligi bu vazifani bajaradi. Standartlar tarixi 1 Qadimgi davr Insoniyat tarixida dastlabki standartlashtirish elementlari qadimgi Misr va Bobilda o'lchov birliklari sifatida paydo bo'lgan. Qurilish, savdo va soliq yig'ish uchun yagona o'lchov tizimlari qo'llanilgan. 2 Sanoat inqilobi 19-asrda birinchi sanoat standartlari paydo bo'ldi. Temiryo'l industriyasida izlar kengligi, vintlar va boltlar o'lchamlari standartlashtirildi. Bu sanoat revolyutsiyasining rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etdi. 3 Zamonaviy tashkilotlar 1947 yilda Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) tashkil etildi. 1906 yilda esa Xalqaro elektrotexnika komissiyasi (IEC) tuzilgan edi. Bu tashkilotlar bugungi kunda global standartlashtirish tizimining asosini tashkil etadi. Standartlarning asosiy turlari Mahsulot standartlari Mahsulotning fizik xususiyatlari, xavfsizligi, ishonchliligi va samaradorligiga qo'yiladigan talablarni belgilaydi. Masalan, oziq-ovqat mahsulotlari uchun kimyoviy tarkib, xavfsizlik me'yorlari, qadoqlash va saqlash talablari. Jarayon standartlari Jarayonlarni tashkil etish va boshqarish, texnologik operatsiyalarni bajarish usullarini belgilaydi. Ishlab chiqarish jarayoni, xizmat ko'rsatish, qurilish va boshqa faoliyatlarni tartibga soladi. Xizmat standartlari Xizmat ko'rsatish sifati, vaqti, xavfsizligi va mijozlar bilan munosabatlarga doir talablarni belgilaydi. Masalan, banklar, mehmonxonalar va restoranlarda xizmat ko'rsatish standartlari. Sifat va xavfsizlik standartlari Mahsulot va xizmatlarning sifati, xavfsizligi va ekologik talablarga javob berishini ta'minlaydi. ISO 9001, ISO 14001 kabi global standartlar shular jumlasidandir Standartlashtirish jarayoni Loyihani tashabbus qilish Yangi standart yaratish zarurati aniqlanadi. Tegishli tashkilot yoki manfaatdor tomonlar tomonidan taklif kiritiladi. Standartning maqsadi, qo'llanish doirasi va ahamiyati belgilanadi. Texnik qo'mita tuzish Mutaxassislar, olimlar, ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar vakillaridan iborat texnik qo'mita tuziladi. Ekspertlar tomonidan standart loyihasi ishlab chiqiladi va muhokama qilinadi. Muhokama va konsensus Standart loyihasi keng jamoatchilik muhokamasiga qo'yiladi. Barcha manfaatdor tomonlar o'z fikrlarini bildiradi. Konsensusga erishilgandan so'ng loyiha takomillashtiriladi. Tasdiqlash va joriy etish Tegishli tashkilot tomonidan standart rasmiy ravishda tasdiqlanadi va e'lon qilinadi. Keyin standartni joriy etish va monitoring qilish bosqichi boshlanadi. Davriy ravishda qayta ko'rib chiqiladi. Xalqaro standartlashuv tashkilotlari ISO (Xalqaro standartlashtirish tashkiloti) 1947 yilda tashkil etilgan eng yirik standartlashtirish tashkiloti. Bugungi kunda 165 dan ortiq mamlakat a'zo bo'lib, 24,000 dan ortiq xalqaro standartlarni ishlab chiqqan. ISO standartlari sifat menejmenti, atrof-muhit muhofazasi, xavfsizlik va ko'plab boshqa sohalarda qo'llaniladi. IEC (Xalqaro elektrotexnika komissiyasi) 1906 yilda tashkil etilgan, elektrotexnika va elektronika sohasidagi standartlarni ishlab chiqish bo'yicha yetakchi tashkilot. 89 a'zo davlat va 87 qo'shma a'zolari bor. Elektr xavfsizligi, elektromagnit moslashuv va energiya samaradorligi standartlarini ishlab chiqadi. ITU va ASTM ITU (Xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi) telekommunikatsiya sohasidagi standartlarni ishlab chiqadi. ASTM International esa 12,000 dan ortiq materiallar, mahsulotlar va xizmatlar standartlarini ishlab chiqqan. Bu tashkilotlar o'z sohalarida global miqyosda tan olingan. Standartlarning asosiy maqsadlari Hayot sifatini oshirish Umumiy farovonlikni ta'minlash Xavfsizlikni ta'minlash Insonlar, hayvonlar va atrof-muhit himoyasi Hamkorlikni osonlashtirish Global bozorda integratsiyani ta'minlash Samaradorlikni oshirish Resurslardan optimal foydalanish Sifat kafolatini berish Barqaror va ishonchli mahsulot/xizmatlar Standartlar faqatgina texnik hujjatlar emas, balki jamiyat va iqtisodiyot rivojlanishini ta'minlovchi keng qamrovli vositalardir. Ular mahsulot va xizmatlarning minimal talablarga javob berishini ta'minlaydi, xavfsizlikni oshiradi, hamkorlikni osonlashtiradi, innovatsiyalarni rag'batlantiradi va global bozorga kirish imkoniyatlarini kengaytiradi. Sifat boshqaruvi va standartlar ISO 9001 asosiy tamoyillari • Mijozlarga yo'naltirilganlik • Liderlik va ishtirok • Jarayonlarga asoslangan yondashuv • Doimiy takomillashtirish • Dalillarga asoslangan qarorlar Korxonalardagi talablar • Hujjatlashtirilgan sifat tizimi • Rahbariyat tomonidan qo'llabquvvatlash • Resurslarning ajratilishi • Jarayonlar monitoringi va o'lchovi • Ichki audit o'tkazish Sifat tizimining afzalliklari • Jarayonlar samaradorligining oshishi • Xatoliklarning kamayishi • Mijozlar mamnunligining oshishi • Bozordagi raqobatbardoshlik • Tashkiliy madaniyatning yaxshilanishi ISO 9001 standartini joriy etgan korxonalar xalqaro miqyosda tan olingan sifat tizimiga ega bo'ladi. Bu standard korxonalarga barcha jarayonlarni tizimli ravishda boshqarish, xatolarni oldini olish va doimiy takomillashtirishni ta'minlash imkonini beradi.

Muvofiqlikni tasdiqlash tamoyillari, maqsadlari va turlari. Muvofiqlik sertifikati va deklaratsiyasi. Ixtiyoriy va majburiy sertifikatlash. Mahsulotlar va xizmatlarning muvofiqligini baholashda ko‘rsatkichlarni tanlash Muvofiqlikni Tasdiqlash Nima? Asosiy Ta'rif Muvofiqlikni tasdiqlash – mahsulot, jarayon, xizmat, shaxs yoki tizimning aniq belgilangan talablarga javob berishini uchinchi tomon tomonidan rasman tasdiqlovchi jarayondir. Bu shunchaki tekshiruv emas, balki qat'iy metodologiya va maxsus akkreditatsiyaga ega bo'lgan tashkilotlar tomonidan o'tkaziladigan jarayondir. Xalqaro va Milliy Dolzarblik Muvofiqlikni tasdiqlash globallashgan dunyoda o'zaro e'tirof va ishonch asosini yaratadi. Milliy iqtisodiyotda esa sifat kafolati va iste'molchilar huquqlarini himoya qilish vositasi sifatida qaraladi. Muvofiqlikni tasdiqlash tizimlari har bir mamlakatda o'ziga xos bo'lsa-da, ularning negizida xalqaro yondashuv va tamoyillar yotadi. Muvofiqlikni Tasdiqlash Tarixi 1 Dastlabki bosqich XIX asrda sanoat inqilobi davrida mahsulot sifatini standartlashtirish ehtiyoji paydo bo'ldi. Dastlabki standartlashtirish harakatlari birinchi navbatda harbiy va transport sohalarida boshlangan. 2 Xalqaro tashkilotlar 1946-1947 yillarda ISO (Xalqaro Standartlashtirish Tashkiloti) tashkil etildi. Bu davr muvofiqlikni tasdiqlash jarayonlarining xalqaro miqyosda rivojlanishiga asos soldi. 3 Zamonaviy tizimlar 1990-yillardan boshlab butun dunyoda yagona standartlashtirish va akkreditatsiya tizimlari rivojlana boshladi. O'zbekistonda ham mustaqillikdan so'ng milliy standartlashtirish va sertifikatlash tizimi shakllantirildi. Muvofiqlikni Tasdiqlash Zarurati Jamoat xavfsizligi Iste'molchilar va jamiyat a'zolarini xavfli mahsulotlardan himoya qilish Ishonchli savdo Xalqaro va mahalliy savdoda ishonch yaratish Sanoat rivojlanishi Sifat standartlarini joriy etish orqali raqobatbardoshlikni oshirish Global integratsiya Xalqaro bozorlarga kirish imkoniyatini berish Muvofiqlikni tasdiqlash hozirgi vaqtda turli sohalar uchun muhim ahamiyatga ega. Sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarida bu jarayon mahsulot va xizmatlar sifatini kafolatlash va xalqaro standartlarga muvofiqlikni ta'minlashning asosiy vositasi hisoblanadi. Asosiy Tamoyillar: Aniqlik va Ochiqlik Ob'ektivlikni ta'minlash Muvofiqlikni baholash va tasdiqlash jarayoni aniq mezonlar asosida amalga oshirilishi kerak. Bu mezonlar ilmiy asoslangan va amaliy jihatdan tekshirilgan bo'lishi lozim. • Aniq o'lchov birliklari va metodikalar • Tekshirilgan va tasdiqlangan usullar • Qayta tekshirish imkoniyati Ochiq ma'lumotlardan foydalanish Muvofiqlikni tasdiqlash tizimi shaffof va oshkora bo'lishi kerak. Barcha talablar, standartlar va baholash mezonlari manfaatdor tomonlarga oldindan ma'lum bo'lishi lozim. • Ma'lumotlarning ochiq ommaviy bazalari • Standartlarning erkin tarqalishi • Natijalarni tekshirish imkoniyati Izchillik Muvofiqlikni tasdiqlash jarayonlari vaqt o'tishi bilan izchillikni saqlashi kerak. Bu ishonchlilikni oshiradi va tizimga bo'lgan ishonchni mustahkamlaydi. • Doimiy metodologiya • O'zgarishlarning asoslanganligi • Natijalarning taqqoslanishi Tamoyil: Mustaqillik Sinov laboratoriyalarining mustaqilligi Muvofiqlikni baholash jarayonida ishtirok etuvchi laboratoriyalar moliyaviy va ma'muriy jihatdan mustaqil bo'lishi lozim. Bu ularning haqqoniy va xolis natijalar taqdim etishini ta'minlaydi. Sertifikatlash organlarining avtonomiyasi Sertifikatlash organlari ham mahsulot ishlab chiqaruvchilar va davlat idoralaridan mustaqil faoliyat yuritishi kerak. Bu ularning qarorlariga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni kamaytiradi. Tashqi aralashuvdan holi faoliyat Muvofiqlikni tasdiqlash jarayonlariga tashqi aralashuvlarning oldini olish mexanizmlari mavjud bo'lishi kerak. Bu korrupsiya va suiiste'mol qilish holatlari ehtimolini kamaytiradi. Tamoyil: Texnik Salohiyat Malakali mutaxassislar Maxsus tayyorgarlikdan o'tgan va sertifikatlangan kadrlar Zamonaviy jihozlar Yuqori aniqlikdagi o'lchov va sinov uskunalari Sifatli laboratoriyalar Xalqaro talablarga javob beradigan sinov muhiti Metodologik bazasi Ilmiy asoslangan va tasdiqlangan metodikalar Muvofiqlikni tasdiqlash jarayonini amalga oshirish uchun yuqori darajadagi texnik salohiyat talab etiladi. Bu nafaqat zamonaviy asbobuskunalar, balki malakali mutaxassislar va ilg'or metodikalarga ega bo'lishni ham o'z ichiga oladi. Texnik salohiyat akkreditatsiya jarayonida eng muhim baholanadigan jihatlardan biri hisoblanadi. Tamoyil: Xolislik va Adolat Qaror qabul qilishda xolislik Barcha qarorlar faqat ob'ektiv ma'lumotlar asosida qabul qilinadi Manfaatlar to'qnashuvini oldini olish Shaxsiy manfaatlar va korrupsiyani bartaraf etish choralari Barcha mijozlarga bir xil munosabat Katta yoki kichik bo'lishidan qat'i nazar, korxonalarga teng munosabat Adolatli baholash mezonlari Barcha uchun bir xil va oldindan ma'lum bo'lgan talablar Muvofiqlikni tasdiqlash jarayonining asosiy tamoyillaridan biri xolislik va adolatdir. Bu tamoyil orqali tasdiqlash tizimining ishonchliligi ta'minlanadi va barcha ishtirokchilar uchun teng imkoniyatlar yaratiladi

Muvofiqlikni baholashga yangi va global yondashuv. Modulli baholash prinsipi Muvofiqlikni baholash konsepsiyasi Muvofiqlikni baholash Mahsulot, jarayon, tizim yoki xizmatning belgilangan talablarga mos kelishini aniqlash uchun olib boriladigan faoliyat. Bu sertifikatsiyalash, tekshirish va sinov o'tkazishni o'z ichiga oladi. Akkreditatsiya Muvofiqlikni baholovchi tashkilotlarning o'zlari ham baholash faoliyatini olib borish uchun zarur texnik imkoniyatlarga ega ekanligini tasdiqlovchi rasmiy tan olish. Sertifikatsiyalash Mahsulot yoki xizmatning milliy va xalqaro standartlarga mosligini tasdiqlash jarayoni, odatda uchinchi tomon tomonidan amalga oshiriladi. Muvofiqlikni baholash tizimlari sanoatning barcha tarmoqlarida muhim rol o'ynaydi. Ular mahsulot va xizmatlarning xavfsizligi, sifati va ekologik talablarga javob berishini ta'minlaydi. Zamonaviy iqtisodiyotda muvofiqlik baholash tizimlari savdo to'siqlarini kamaytirib, global bozorga kirishni osonlashtiradi. Ishlab chiqaruvchilar uchun bu jarayon mahsulotlariga bo'lgan ishonchni oshiradi, iste'molchilar uchun esa sifatli va xavfsiz mahsulotlarni tanlash imkoniyatini beradi. Samarali muvofiqlik baholash tizimlari sanoat innovatsiyalarini rag'batlantiradi va yangi texnologiyalarning rivojlanishiga yordam beradi. Traditsion baholash tizimlari Statik baholash An'anaviy statik baholash tizimlari mahsulotni yakuniy test bosqichida tekshiradi. Bu usul ishlab chiqarish jarayonida emas, balki faqat yakuniy natijani baholashga qaratilgan. • Bir martalik tekshiruvlar • Qat'iy va o'zgarmas mezonlar • Bir turdagi mahsulotlar uchun moslashtirilgan Klassik usullar Klassik usullar ko'pincha qog'oz asosidagi hujjatlashtirishga tayanadi, bu esa jarayonni sekinlashtiradi va murakkablashtiradi. Bunday tizimlar moslashuvchanlikka ega emas va o'zgaruvchan bozor talablariga tez javob bera olmaydi. • Qog'oz asosidagi hujjatlashtirish • Qat'iy ierarxik tuzilma • Uzluksiz monitoring emas Traditsion baholash tizimlarining asosiy kamchiliklari ularning moslashuvchan emasligi, vaqt va resurs sarfining yuqoriligi hamda global standartlashtirishga mos kelmasligidir. Bunday tizimlarda real vaqtda monitoring qilish imkoniyati cheklangan bo'lib, xatoliklarni o'z vaqtida aniqlash va tuzatish qiyinlashadi. Shu bilan birga, an'anaviy tizimlar ko'pincha kichik biznes sub'ektlari uchun qimmat va murakkab bo'lib, bozorga kirish to'sig'ini yaratadi. Yangi texnologiyalar va murakkab mahsulotlar paydo bo'lishi bilan ushbu tizimlar samaradorligini yo'qotmoqda. Yangi yondashuv zarurati Globallashuv ta'siri Xalqaro savdo va global ta'minot zanjirining kengayishi yagona standartlar va baholash usullarini talab qilmoqda Texnologik murakkablik Zamonaviy mahsulotlar va tizimlarning murakkablashuvi yangi baholash usullarini zarur qilmoqda Xavfsizlik talablari Iste'molchilar xavfsizligiga bo'lgan talabning oshishi yanada ishonchli muvofiqlik tizimlarini talab qilmoqda Bozorga chiqish tezligi Korxonalar yangi mahsulotlarni tezroq va samaraliroq bozorga olib chiqish zaruratiga duch kelmoqda Globalizatsiya davri va texnologik taraqqiyot muvofiqlikni baholashning an'anaviy tizimlarini yanada moslashuvchan va innovatsion yondashuvlar bilan to'ldirishni talab qilmoqda. Isteʼmolchilar ham, ishlab chiqaruvchilar ham, shu jumladan regulyator organlar, mahsulot va xizmatlarning xavfsizligi va sifatiga bo'lgan talablarni doimiy ravishda oshirib bormoqda. Yangi sanoat tarmoqlarining paydo bo'lishi va mavjudlarining transformatsiyasi ham yangicha yondashuvlarni talab qilmoqda. Ayniqsa, raqamli texnologiyalar, sun'iy intellekt va IoT kabi sohalarda muvofiqlikni baholashning zamonaviy usullari zarur. Xalqaro tajriba: ISO va IEC standartlari ISO/IEC 17025 Sinov va kalibrlash laboratoriyalarining kompetentligiga bo'lgan umumiy talablar. Bu standart laboratoriyalar tomonidan o'tkaziladigan testlar va kalibrlash natijalarining ishonchliligini ta'minlaydi. ISO/IEC 17065 Mahsulot, jarayon va xizmatlarni sertifikatlashtiradigan tashkilotlarga qo'yiladigan talablar. Bu standart sertifikatlash jarayonining betarafligini va ishonchliligini ta'minlaydi. ISO/IEC 17020 Inspeksiya organlarining faoliyat turlariga qarab turli toifalarga qo'yiladigan talablar. Bu standart tekshirish jarayonining professional va ishonchli bo'lishini ta'minlaydi. ISO (International Organization for Standardization) va IEC (International Electrotechnical Commission) standartlari dunyoning 140 dan ortiq mamlakatida tan olingan bo'lib, ular xalqaro savdo va hamkorlikni osonlashtirish uchun muhim ahamiyatga ega. Bu standartlar mahsulot va xizmatlarning xavfsizligi, sifati va moslashuvchanligini ta'minlash uchun minimal talablarni belgilaydi. Ushbu standartlar muvofiqlik baholash tizimlarining shaffofligi va izchilligini ta'minlashga yordam beradi, shuningdek, mamlakatlar o'rtasida o'zaro tan olish bitimlarini tuzishni osonlashtiradi. Muvofiqlik baholash sohasidagi xalqaro hamkorlik savdo to'siqlarini kamaytirish va global bozorga kirishni osonlashtirishga qaratilgan. Muvofiqlikni baholash bo'yicha global bozor $225 mlrd Bozor hajmi 2024 yilda muvofiqlikni baholash bozorining global hajmi 5.7% O'sish sur'ati Yillik o'rtacha o'sish sur'ati (2024-2030) 140+ Faol mamlakatlar Muvofiqlikni baholash faoliyatida faol ishtirok etuvchi mamlakatlar soni Muvofiqlikni baholash global bozori elektrotexnika, avtomobilsozlik, tibbiy qurilmalar, oziq-ovqat mahsulotlari va farmatsevtika kabi ko'plab sektorlarni qamrab oladi. AQSH, Germaniya va Xitoy bu sohadagi eng yirik bozorlar hisoblanadi va ular global muvofiqlik baholash standartlarining rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Yangi texnologiyalar va innovatsion mahsulotlarning paydo bo'lishi bilan muvofiqlikni baholash bozori ham kengaymoqda. Raqamli transformatsiya, ekologik talablar va xavfsizlik standartlarining kuchayishi bu sohada yangi imkoniyatlar va xizmatlarni keltirib chiqarmoqda. Muvofiqlikni baholash bozori, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda Standartlashtirishning evolyutsiyasi 1 1970-1980-yillar Asosiy sanoat standartlarining shakllanishi va milliy standartlashtirish organlarining kuchayishi 2 1990-2000-yillar ISO 9000 seriyasining global tarqalishi va sifat menejment tizimlarining rivojlanishi 3 2000-2010-yillar Xavfsizlik va ekologik standartlarning kuchayishi, elektron hujjat almashinuvining joriy etilishi 4 2010-2024-yillar Raqamli standartlar, bulutli monitoring va modulli baholash tizimlarining rivojlanishi Standartlashtirish jarayoni o'tgan 50 yil davomida sezilarli o'zgarishlarga duch keldi. 1970-yillarda standartlar asosan mahalliy va milliy darajada qo'llanilgan bo'lsa, bugungi kunda ular global ahamiyatga ega. Vaqt o'tishi bilan standartlar nafaqat mahsulotning texnik xususiyatlarini, balki jarayonlarni, xizmatlarni, boshqaruv tizimlarini va atrof-muhit ta'sirini ham qamrab oldi. Moslashuvchanlik va modularlik konsepsiyalari standartlashtirish sohasidagi eng muhim o'zgarishlardan biridir. Bu innovatsiyalar tezkor o'zgaruvchan texnologiyalar va bozor ehtiyojlariga moslashish imkonini beradi. Zamonaviy standartlar ko'proq natijaga yo'naltirilgan bo'lib, qat'iy protseduralardan ko'ra maqsadlarni belgilashga qaratilgan. Yangi tendensiyalar Raqamli sertifikatlashtirish Blokcheyn texnologiyasiga asoslangan sertifikatlar va tekshirish mexanizmlari Uzoqdan audit Virtual va masofaviy auditlar orqali vaqt va resurslarni tejash imkoniyati AI asosidagi monitoring Sun'iy intellekt yordamida doimiy monitoring va tahlil qilish imkoniyati Yangi sohalar uchun maxsus testlar Elektromobillar, smart uylar va qayta tiklanadigan energiya uchun yangi test usullari Muvofiqlikni baholash sohasidagi eng zamonaviy tendensiyalar raqamli texnologiyalarning keng joriy etilishi bilan bog'liq. Blokcheyn texnologiyasi sertifikatlarning shaffof va o'zgartirib bo'lmaydigan registrini yaratish imkonini bermoqda, bu esa soxta sertifikatlarni bartaraf etishga yordam beradi. COVID-19 pandemiyasi masofaviy audit va tekshirish amaliyotlarini tezlashtirdi, bu esa auditning samaradorligini oshirdi va xarajatlarni kamaytirdi. Yangi sohalar, masalan elektromobillar va qayta tiklanadigan energiya tizimlari uchun maxsus test usullarining rivojlanishi muvofiqlikni baholash sohasining kengayishini ko'rsatmoqda. Sun'iy intellekt texnologiyalari esa real vaqt rejimida monitoring qilish va potentsial muammolarni oldindan aniqlash imkonini bermoqda

Muvofiqlikni baholash natijalarini tan olish Kirish: Muvofiqlik nima? Muvofiqlik tushunchasi Mahsulotlar, jarayonlar, xizmatlar yoki tizimlarning belgilangan standartlar va talablarga mos kelishi. Bu sifat, xavfsizlik va ishonchlilikni ta'minlashning asosiy omili. Qonunchilik asoslari O'zbekistonda "Texnik jihatdan tartibga solish to'g'risida"gi qonun va tegishli me'yoriy hujjatlar. Xalqaro miqyosda WTO TBT (Savdo uchun texnik to'siqlar) bitimi. Xalqaro amaliyot ISO, IEC va boshqa xalqaro tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilgan standartlar va metodologiyalar. Dunyoning 160 dan ortiq mamlakatlarida qo'llaniladi. Muvofiqlikni baholash jarayoni Hujjatlarni ko'rib chiqish Mahsulot/xizmat hujjatlari, texnik tavsifi va talablarning dastlabki tahlili Sinov va tahlil Mahsulot namunalarining standartlarga mos kelishini laboratoriya sinovlari orqali tekshirish Inspeksiya Ishlab chiqarish jarayonlari, sifat tizimi va texnologiyalarni bevosita tekshirish Sertifikatlash Baholash natijalarining rasmiy tasdiqlanishi va tegishli hujjatlarni berish Muvofiqlikni baholash jarayoni oddiy standartlashtirish yoki sifat boshqaruvidan farq qiladi. Bu rasmiy, mustaqil va aniq belgilangan tartib-qoidalar asosida o'tkaziladi. Buning natijasida mahsulotning xavfsizligi, sifati va boshqa talablarga mos kelishi haqida ishonchli ma'lumot olinadi. Muvofiqlikni baholash subyektlari Sertifikatlashtirish organlari Mahsulot, xizmat va tizimlarni belgilangan standartlarga muvofiqligini rasmiy tasdiqlaydi Sinov laboratoriyalari Maxsus jihozlar bilan mahsulot namunalarini tekshiradi va sinov natijalarini rasmiylashtiradi Inspeksiya organlari Ishlab chiqarish, texnologik jarayonlar va xizmatlarni ko'zdan kechiradi va baholaydi Metrologiya xizmatlari O'lchov asboblarining aniqligini ta'minlash va kalibratsiya bilan shug'ullanadi Muvofiqlikni baholash subyektlari ISO/IEC 17000 seriyasidagi standartlar asosida akkreditatsiya qilinadi. Ularning har biri o'z vakolatlari doirasida faoliyat yuritib, mahsulot yoki xizmatning belgilangan talablarga muvofiqligini tekshiradi va tasdiqlaydi. Xalqaro va milliy standartlar ISO/IEC 17000 seriyasi • ISO/IEC 17020 - Inspeksiya organlari • ISO/IEC 17021 - Boshqaruv tizimlarini sertifikatlash • ISO/IEC 17025 - Sinov laboratoriyalari • ISO/IEC 17065 - Mahsulotlarni sertifikatlash O'zbekiston milliy standartlari • O'zDSt ISO/IEC 17000 - Asosiy tushunchalar • O'zDSt ISO/IEC 17011 - Akkreditatsiya organlari • O'zDSt ISO/IEC 17067 - Sertifikatlash tizimlari • O'zDSt 30.004 - Nazorat sinovlari Tarmoq standartlari • HACCP - Oziq-ovqat xavfsizligi • GMP - Yaxshi ishlab chiqarish amaliyoti • GOST-R - MDH davlatlari standartlari • CE marking - Yevropa muvofiqlik belgisi Standartlar muvofiqlikni baholashning asosiy qoidalarini belgilaydi. Milliy standartlar odatda xalqaro standartlarga uyg'unlashtirilgan bo'lib, baholash natijalarining xalqaro darajada tan olinishini ta'minlash uchun xizmat qiladi. Muvofiqlikni baholash natijalari Sertifikatlar Sertifikatlar mahsulot, xizmat yoki boshqaruv tizimlarining belgilangan standartlarga mos kelishini tasdiqlovchi rasmiy hujjat hisoblanadi. Ular akkreditatsiyadan o'tgan sertifikatlash organlari tomonidan beriladi. Sinov protokollari Sinov protokollari laboratoriya tadqiqotlari natijalarini aks ettiruvchi hujjatlar bo'lib, mahsulot xususiyatlarining aniq o'lchov natijalarini ko'rsatadi. Ular sertifikatlashtirish uchun asos bo'ladi. Inspeksiya hisobotlari Inspeksiya hisobotlari ishlab chiqarish jarayonlari, korxona faoliyati yoki xizmatlarning belgilangan talablarga muvofiqligini tekshirish natijalarini qayd etadi. Muvofiqlikni baholash natijalari rasmiy hujjatlar bilan tasdiqlanadi va ma'lum yuridik kuchga ega bo'ladi. Bu hujjatlar mahsulot yoki xizmatlarni bozorga chiqarish uchun asos bo'lib xizmat qiladi va iste'molchilar uchun ishonchlilik kafolatini beradi. Natijalar to'g'risidagi asosiy hujjatlar Hujjat turi Beradigan subyekt Amal qilish muddati Yuridik kuchi Muvofiqlik sertifikati Sertifikatlash organlari 1-5 yil Majburiy/ixtiyoriy Sinov protokoli Akkreditatsiyalanga n laboratoriyalar Muddatsiz (1 yilgacha) Sertifikat asosi Deklaratsiya Ishlab chiqaruvchi 1-5 yil Maxsus reglamentlar bo'yicha Inspeksiya hisoboti Inspeksiya organlari Muddatsiz (tekshiruv sanasiga) Sertifikat asosi Akkreditatsiya guvohnomasi Akkreditatsiya organlari 5 yil Baholash huquqini beradi Muvofiqlik hujjatlari qat'iy belgilangan shaklda, muayyan talablarga ko'ra rasmiylashtiriladi. Ular haqiqiy va ishonchli bo'lishi uchun rasmiy blankalar, muhirlar, himoya elementlari va raqamli identifikatorlar bilan ta'minlanadi. Natijalarni tan olish tushunchasi ISO/IEC standartlariga muvofiqlik Baholash jarayonining xalqaro standartlar bilan uyg'unligi Akkreditatsiyadan o'tganlik Baholovchi organlar kompetentsiyasining tasdiqlanganligi O'zaro tan olish bitimlari Mamlakatlar yoki tashkilotlar o'rtasidagi rasmiy kelishuvlar Qonunchilik bilan ta'minlanganlik Milliy va xalqaro darajadagi huquqiy asos mavjudligi Natijalarni tan olish - bu bir mamlakat yoki tashkilot tomonidan o'tkazilgan muvofiqlikni baholash natijalarining boshqa mamlakat yoki tashkilot tomonidan qabul qilinishi jarayonidir. Bu natijalarning takroriy tekshiruvlar va sinovlardan o'tkazilishini oldini oladi. Natijalarni tan olish qoida tariqasida baholash organlarining akkreditatsiyasi va o'zaro tan olish bitimlari asosida amalga oshiriladi

Muvofiqlik belgisi va ularni qo‘llanilishi Standartning qo'llanish doirasi Umumiy talablar Ushbu standart uchinchi tomon muvofiqlikni tasdiqlash belgisiga (keyingi o'rinlarda - muvofiqlik belgisi) umumiy talablarni, shuningdek muvofiqlik belgisini qo'llash huquqini taqdim etish va undan foydalanish bo'yicha faoliyatni belgilaydi. Muvofiqlik belgisi Muvofiqlik belgisi - bu muvofiqlikni baholash obyekti (mahsulot, xizmat, jarayon, xodim, tizim yoki muvofiqlikni baholash organi) belgilangan talablarga javob berishini ko'rsatuvchi ro'yxatdan o'tkazilgan belgi. Qo'llash qoidalari Standart muvofiqlik belgisini qo'llash qoidalarini, shuningdek ushbu belgini qo'llash huquqini berish va nazorat qilish tartibini belgilaydi. Normativ hujjatlarga havolalar Xalqaro standartlar • ISO/IEC 17000:2004 Muvofiqlikni baholash. Lug'at va umumiy tamoyillar • ISO/IEC 17030:2003 Muvofiqlikni baholash. Uchinchi tomon muvofiqlik belgilariga umumiy talablar Milliy standartlar • O'z DSt 1.19:2000 O'zbekiston standartlashtirish davlat tizimi. Muvofiqlikni tasdiqlash belgilari • O'z DSt 5.2:2001 O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sertifikatlashtirish organlariga umumiy talablar Boshqa hujjatlar • O'z DSt 5.5:1999 O'zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimi. Asosiy atamalar va ta'riflar • O'z DSt ISO 9000:2002 Sifat menejmenti tizimlari. Asosiy qoidalar va lug'at Atamalar va ta'riflar Muvofiqlik belgisi Muvofiqlikni tasdiqlash organi (sertifikatlashtirish organi) tomonidan beriladigan ro'yxatdan o'tkazilgan belgi bo'lib, muvofiqlikni baholash obyekti belgilangan talablarga javob berishini ko'rsatadi. Muvofiqlik belgisi egasi Muvofiqlik belgisini qo'llash uchun yuridik huquqlarga ega bo'lgan shaxs yoki tashkilot. O'zbekiston Respublikasida muvofiqlik belgisi egalari, masalan, TJTS agentligi. Muvofiqlik belgisini taqdim etuvchi Muvofiqlik belgisidan foydalanish huquqini beradigan uchinchi tomon organi (sertifikatlashtirish organi yoki milliy akkreditatsiya organi). Umumiy talablar Huquqiy himoya Muvofiqlik belgisi egasi belgini noqonuniy ishlatilishidan himoya qilish uchun choralar ko'rishi kerak. Qo'llash qoidalari Muvofiqlik belgisi egasi va/yoki taqdim etuvchi muvofiqlik belgisini qo'llash qoidalarini belgilashi va belgining aniq va samarali qo'llanilishini ta'minlash choralarini ko'rishi kerak. Nazorat Muvofiqlik belgisini himoya qilish va nazorat qilish choralarini ko'rish, noqonuniy qo'llash holatlari aniqlanganda tegishli choralar ko'rish kerak. Shikoyatlarni hisobga olish Muvofiqlik belgisidan foydalanishga oid barcha shikoyatlarni hisobga olish va tegishli choralar ko'rish kerak. Muvofiqlik belgisini qo'llash Identifikatsiya Muvofiqlik belgisi, unga hamroh bo'lgan hujjatlar yoki ommaga ochiq ma'lumotlar muvofiqlik belgisini taqdim etgan organni, muvofiqlik belgisini va muvofiqlik belgisi bilan qamrab olingan sohasini aniqlab berishi kerak. Qo'shimcha ma'lumot Muvofiqlik belgisi belgining maqsadini aniqroq va tushunarli qiladigan qo'shimcha ma'lumot bilan birga kelishi mumkin. Bunday ma'lumot chalg'itmasligi va iste'molchilar tushunadigan tilda bayon etilishi kerak. Mahsulotga qo'llash Muvofiqlik belgisi har bir mahsulotga qo'yilishi kerak. Agar mahsulotning fizik o'lchamlari yoki o'ziga xos xususiyatlari bunga imkon bermasa, muvofiqlik belgisi qadoqlash yoki hamroh hujjatlarga qo'yilishi kerak. Muvofiqlik belgisini qo'llash huquqini berish Rasmiy hujjat Muvofiqlikni tasdiqlash haqida rasmiy hujjat berish Kelishuv tuzish Muvofiqlik belgisini qo'llash bo'yicha kelishuv tuzish Baholash Muvofiqlikni baholash protsedurasi natijalariga asoslanish Nazorat Inspeksion nazorat o'tkazish Muvofiqlik belgisini qo'llash huquqini berish ma'lum bir muvofiqlikni baholash protsedurasi (sertifikatlashtirish sxemasi, deklaratsiyalash, akkreditatsiya va boshqalar) natijalariga asoslanishi kerak. Protsedura obyektning xususiyatlarini aniqlash, belgilangan talablarga muvofiqlik darajasi to'g'risida dalillar taqdim etish va rasmiy hujjat rasmiylashtirish kabi elementlarni o'z ichiga olishi kerak. Mulkchilik va nazorat Ma'lumot berish Muvofiqlik belgisi egasi yoki taqdim etuvchi so'rovlar kelib tushganda uning maqsadi va qo'llanish sohasi to'g'risida ma'lumot berishi kerak. Kelishuv tuzish Muvofiqlik belgisini qo'llash huquqini berish bo'yicha kelishuv tuzilishi kerak, unda muvofiqlik belgisini olgan shaxs tegishli muvofiqlikni baholash tizimi talablariga rioya qilishini kafolatlovchi shartlar bo'lishi kerak. Nazorat qilish Muvofiqlik belgisidan foydalanishni nazorat qilish protsedurasi belgilanishi kerak, bu muvofiqlik belgisidan noto'g'ri foydalanish faktlarini o'z vaqtida aniqlash imkonini beradi. Choralar ko'rish Muvofiqlik belgisidan noto'g'ri foydalanish holati bo'yicha tuzatish choralari belgilanishi va amalga oshirilishi kerak. O'zbekiston Respublikasida muvofiqlik belgisini qo'llash qoidalari Umumiy qoidalar Turli obyektlar uchun qo'llaniladigan muvofiqlik belgisining shakli, o'lchamlari va texnik talablari O'z DSt 1.19 ga muvofiq qo'llaniladi. Kelishuv tuzish Muvofiqlik belgisini qo'llash bo'yicha kelishuvda ishlab chiqaruvchining mahsulotning normativ hujjatlar talablariga va sinovdan o'tkazilgan namunaga muvofiqligini ta'minlash majburiyati belgilanadi. Nazorat qilish Inspeksion nazorat o'tkazishda muvofiqlik belgisini qo'llash bo'yicha buzilishlar aniqlanganda, sertifikatlashtirish yoki akkreditatsiya organi muvofiqlik sertifikatini (akkreditatsiya attestatini) to'xtatib qo'yish va belgi bilan markirovka qilishni to'xtatish to'g'risida qaror qabul qiladi. Boshqaruv tizimlari va xodimlar uchun muvofiqlik belgisini qo'llash qoidalari Boshqaruv tizimlari Sertifikatlangan boshqaruv tizimiga ega bo'lgan tashkilotlar va korxonalar muvofiqlik belgisini hujjatlarga qo'yadilar. Bu belgi tashkilotning sifat menejmenti tizimi yoki ekologik boshqaruv tizimi kabi tizimlari belgilangan standartlarga muvofiqligini tasdiqlaydi. Muvofiqlik belgisi tashkilotning rasmiy hujjatlarida, shuningdek reklama materiallarida ham qo'llanilishi mumkin, ammo bu mahsulotning o'zida qo'llanilmasligi kerak. Xodimlar Xodimning kompetentligini tasdiqlovchi muvofiqlik belgisi sertifikatlarga va xodimning boshqa malaka hujjatlariga qo'yiladi. Bu belgi xodimning ma'lum bir sohadagi bilim va ko'nikmalarini tasdiqlaydi. Xodimlar uchun muvofiqlik belgisi sertifikatlashtirish natijalariga ko'ra beriladigan sertifikatlarda ko'rsatiladi va xodimning malakasi belgilangan talablarga javob berishini ko'rsatadi. Akkreditatsiya natijalari bo'yicha muvofiqlik belgisini qo'llash qoidalari Akkreditatsiya attestatlarida qo'llash Akkreditatsiya natijalari bo'yicha muvofiqlik belgilari kelishuv asosida akkreditatsiya attestatlariga qo'yiladi. Rasmiy hujjatlarda qo'llash Akkreditatsiyadan o'tgan sertifikatlashtirish organlari, laboratoriyalar va nazorat organlari tomonidan beriladigan rasmiy hujjatlarda ham qo'llaniladi. Laboratoriya hisobotlarida qo'llash Bunday hujjatlarga muvofiqlik sertifikati va sinov bayonnomasi kiradi. Ular laboratoriyaning akkreditatsiyadan o'tganligini va uning natijalari ishonchli ekanligini ko'rsatadi. Mahsulotni muvofiqlik belgisi bilan markirovka qilish qoidalari Muvofiqlik belgisini qo'yish joyi Muvofiqlik belgisini qo'yish joyi muvofiqlik belgisini taqdim etuvchi tomonidan ariza beruvchi bilan birgalikda mahsulot turiga qarab belgilanadi. Qo'shimcha ma'lumot tili O'zbekiston Respublikasi iste'molchilari uchun mo'ljallangan obyektlar haqidagi qo'shimcha ma'lumot davlat tilida bayon etilishi kerak. Markirovka usullari Markirovka usullari muvofiqlik belgisining aniq tasvirini va tashqi ta'sirlarga chidamliligini ta'minlashi kerak. Markirovkani nazorat qilish Mahsulotni muvofiqlik belgisi bilan markirovka qilish muvofiqlik sertifikati egasi tomonidan vakolat berilgan shaxslar tomonidan amalga oshirilishi kerak. Muvofiqlik belgisini markirovka qilish texnologiyasi Tayyor mahsulotni tamg'alash Muvofiqlik belgisi bilan tayyor mahsulot, qadoqlash birligi yoki rasmiylashtirilgan hamroh hujjatlarni tamg'alash. Ishlab chiqarish jarayonida qo'llash Ishlab chiqarish jarayonida maxsus texnologik jihozlar yordamida mahsulotga, uning qadoqlamasiga va hamroh hujjatlarga muvofiqlik belgisining yassi yoki relyefli tasvirini tushirish. Tayyor komponentlardan foydalanish Muvofiqlik belgisi tasvirlari tushirilgan butlovchi qismlar, qadoqlash materiallari va hamroh hujjatlar blanklaridan foydalanish. Maxsus tashuvchilarni biriktirish Maxsus tayyorlangan muvofiqlik belgisi tashuvchilarini (yorliqlar, etiketkalar, o'zi yopishadigan lentalar va boshqalar) biriktirish.

Sertifikatlashtirishning xalqaro amaliyoti Kirish: Sertifikatlashtirish haqida umumiy ma'lumot Sertifikatlashtirish ta'rifi Sertifikatlashtirish - bu uchinchi tomon tomonidan mahsulot, jarayon, tizim yoki shaxsning belgilangan talablarga muvofiqligini yozma ravishda tasdiqlash jarayonidir. Bu ishlab chiqaruvchi, iste'molchi va davlat o'rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi muhim mexanizmdir. Sertifikatlashtirish orqali mahsulot yoki xizmatning ma'lum standartlarga mosligi tasdiqlanadi, bu esa iste'molchilar uchun ishonchli kafolat vazifasini o'taydi. Asosiy maqsad va ahamiyati Sertifikatlashtirishning asosiy maqsadi mahsulot va xizmatlarning xavfsizligini ta'minlash, sifatini oshirish va global savdoni qo'llab-quvvatlashdir. U iste'molchilarni himoya qilish, sifatsiz va xavfli mahsulotlarning bozorga kirishini oldini olishga xizmat qiladi. Bundan tashqari, sertifikatlashtirish kompaniyalarga raqobatbardoshlikni oshirish, yangi bozorlarga kirish va ishonchli hamkor sifatida o'z obro'sini mustahkamlash imkoniyatini beradi. Xalqaro sertifikatlashtirishning zarurati Global savdo va raqobatbardoshlik Xalqaro sertifikatlashtirish global savdoda muhim rol o'ynaydi. Dunyoning turli mamlakatlarida ishlab chiqarilgan mahsulotlar xalqaro bozorga kirishda ma'lum standartlarga javob berishi talab etiladi. Sertifikatlash orqali kompaniyalar o'z mahsulotlarining xalqaro talablarga mosligini tasdiqlab, eksport imkoniyatlarini oshiradi va global miqyosda raqobatbardosh bo'ladi. Sifat va xavfsizlik talablarining uyg'unlashuvi Xalqaro sertifikatlashtirish turli mamlakatlardagi sifat va xavfsizlik talablarini uyg'unlashtirish vazifasini bajaradi. Bu savdo aloqalarini soddalashtiradi va tovarlarning erkin harakatlanishiga imkon beradi. Mamlakatlar o'rtasidagi texnik to'siqlarni bartaraf etish orqali xalqaro sertifikatlashtirish global iqtisodiyot samaradorligiga katta hissa qo'shadi. Texnologik rivojlanishga mos kelish Zamonaviy texnologiyalar va innovatsiyalar tezlik bilan rivojlanmoqda. Xalqaro sertifikatlashtirish tizimi bu o'zgarishlarga moslashib, yangi mahsulot va xizmatlarning xavfsizligi va sifatini ta'minlaydi. Bu, ayniqsa, IT, tibbiyot jihozlari, avtomobilsozlik kabi tez rivojlanayotgan sohalarda muhim ahamiyatga ega. Sertifikatlashtirish va standartlashtirish farqlari Standartlashtirish Mahsulot, jarayon yoki xizmatlar uchun umumiy qoidalar, ko'rsatmalar va xususiyatlarni ishlab chiqish jarayonidir. Standartlar mahsulotlar, xizmatlar va tizimlarning o'zaro mosligini ta'minlaydi. Farqlar Standartlashtirish - bu talablarni belgilash jarayoni. Sertifikatlashtirish esa bu talablarga muvofiqlikni tekshirish va tasdiqlash jarayonidir. Standartlar qo'llanma bo'lsa, sertifikatlar bu qo'llanmaga amal qilinganini tasdiqlovchi hujjatdir. Sertifikatlashtirish Mahsulot, jarayon yoki tizimning muayyan standartlarga muvofiqligini mustaqil ravishda tekshirish va tasdiqlash jarayoni. Sertifikatlashtirish natijasida maxsus hujjat - sertifikat beriladi. Standartlashtirish va sertifikatlashtirish bir-biri bilan chambarchas bog'liq, ammo turli vazifalarni bajaradi. Standartlar mahsulotlarning xususiyatlarini belgilasa, sertifikatlar ushbu xususiyatlarga muvofiqligini tasdiqlaydi. Bu ikki jarayon birgalikda sifat va xavfsizlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Sertifikatlash tizimi turlari Majburiy sertifikatlashtirish Mahsulot yoki xizmat bozorga chiqarilishidan oldin qonun bilan belgilangan talablarga muvofiqligini tekshirish jarayoni. Bu inson hayoti, sog'lig'i, mulki va atrof-muhit xavfsizligini ta'minlashga qaratilgan. Ixtiyoriy sertifikatlashtirish Ishlab chiqaruvchi yoki xizmat ko'rsatuvchi o'z ixtiyori bilan o'tkazadigan sertifikatlashtirish. Bu raqobatbardoshlikni oshirish, bozorda obro' qozonish va iste'molchilar ishonchini qozonish uchun amalga oshiriladi. Sektorlar bo'yicha sertifikatlar Sanoat, xizmat ko'rsatish, oziqovqat, ta'lim va boshqa sektorlarga xos sertifikatlashtirish tizimlari. Har bir sohaning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda maxsus standartlar va baholash mezonlari qo'llaniladi. Bundan tashqari, mahsulot sertifikatlari, menejment tizimi sertifikatlari va shaxsiy malaka sertifikatlari ham mavjud bo'lib, ular turli maqsadlarga xizmat qiladi. Turli sohalarda qo'llaniladigan sertifikatlashtirish mexanizmlari mahsulot va xizmatlarning muayyan talablarga mosligini ta'minlashga yordam beradi. Xalqaro amaliyotda asosiy bosqichlar Ariza topshirish Sertifikatlashtirish organiga rasmiy murojaat qilish va zarur hujjatlarni taqdim etish. Bu bosqichda mahsulot yoki xizmat haqidagi barcha texnik ma'lumotlar, jarayonlar tavsifi va boshqa muhim hujjatlar taqdim etiladi. Tekshiruv va baholash Mahsulot namunalari va/yoki ishlab chiqarish jarayonlarini tekshirish, laboratoriya sinovlari, auditlar o'tkazish. Bu bosqichda mahsulot yoki tizimning standartlarga muvofiqlik darajasi baholanadi. Sertifikat berish Tekshiruv natijalari ijobiy bo'lganda, sertifikatlashtirish organi rasmiy sertifikat beradi. Sertifikatda muvofiqlik darajasi, amal qilish muddati va boshqa muhim ma'lumotlar ko'rsatiladi. Davomiy nazorat Sertifikatning amal qilish davrida davriy tekshiruvlar o'tkazib, mahsulot yoki tizimning doimiy ravishda talablarga muvofiqligini nazorat qilish. Bu bosqich mahsulot yoki xizmat sifatining barqarorligini ta'minlaydi. Xalqaro sertifikatlashtirish jarayoni shaffoflik, xolislik va professional yondashuvga asoslanadi. Har bir bosqichda malakali mutaxassislar jalb qilinib, baholash va tekshiruv ishlari xalqaro standartlar talablariga muvofiq amalga oshiriladi. Xalqaro standartlar: ISO oilasi ISO 9001: Sifat menejmenti Tashkilotlarda sifat boshqaruv tizimini joriy qilish va takomillashtirish uchun xalqaro standart. Iste'molchilar ehtiyojlarini qondirish, jarayonlarni optimallashtirish va doimiy takomillashtirishga qaratilgan. ISO 14001: Ekologik menejment Tashkilotning ekologik siyosatini shakllantirish va atrof-muhitga ta'sirini boshqarish uchun xalqaro standart. Resurslardan oqilona foydalanish va ekologik xavflarni kamaytirish imkonini beradi. ISO 45001: Mehnat xavfsizligi Ish joyida mehnat xavfsizligi va sog'liqni saqlash tizimini boshqarish uchun xalqaro standart. Xodimlar uchun xavfsiz va sog'lom ish muhitini yaratishga yordam beradi. Boshqa ISO standartlari Energy management (ISO 50001), IT Service Management (ISO 20000), Information Security (ISO 27001) va boshqa ko'plab sohalar uchun standartlar mavjud bo'lib, ular tegishli sohalarda xalqaro miqyosda tan olingan. ISO standartlari International Organization for Standardization tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, hozirda 165 dan ortiq mamlakatlar tomonidan tan olingan. Bu standartlar bir xil talablar va baholash mezonlarini belgilash orqali global savdoni qo'llab-quvvatlaydi. ISO 22000 va oziq-ovqat xavfsizligi Iste'molchi xavfsizligi Oziq-ovqat zanjirida xavfsizlikni ta'minlash Xavflarni boshqarish HACCP prinsiplari asosida xavflarni aniqlash va nazorat qilish Hamkorlik va kommunikatsiya Oziq-ovqat zanjiri bo'ylab samarali ma'lumot almashish Doimiy takomillashtirish Oziq-ovqat xavfsizligi tizimini muntazam yangilash ISO 22000 standarti oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimini joriy qilish uchun xalqaro darajada tan olingan standartdir. U oziq-ovqat zanjirining barcha bosqichlarini qamrab oladi: fermerlar, oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilar, transport kompaniyalari, oziq-ovqat do'konlari va hatto restoranlargacha. Ushbu standartning asosiy afzalligi - u HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) prinsiplarini qo'llash orqali potensial xavflarni oldindan aniqlash va bartaraf etish imkonini beradi. Bu esa iste'molchilarni himoya qilish va oziq-ovqat bilan bog'liq kasalliklarning oldini olishga yordam beradi. ISO/IEC 17025: Laboratoriya akkreditatsiyasi Texnik kompetensiya Laboratoriya xodimlarining bilim va ko'nikmalari, uskunalar va metodikalarning aniqlik darajasi, o'lchash va sinov natijalarining ishonchliligi kabi texnik talablar qo'yiladi. Laboratoriya o'z faoliyati sohasida tegishli bilim va tajribaga ega bo'lishi kerak. Menejment tizimi Laboratoriya sifatli xizmat ko'rsatishi uchun zarur bo'lgan barcha jarayonlarni boshqarish usullari belgilanadi. Bu sifat siyosati, hujjatlarni boshqarish, nomuvofiqliklarni bartaraf etish, ichki auditlar o'tkazish kabi jarayonlarni o'z ichiga oladi. Xolislik va mustaqillik Laboratoriya o'z faoliyatini xolis va mustaqil ravishda, hech qanday tashqi ta'sirlarsiz amalga oshirishi kerak. Sinov natijalariga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan har qanday manfaatlar to'qnashuvi oldini olish choralari ko'riladi. ISO/IEC 17025 standarti sinov va kalibrlash laboratoriyalarining kompetentligiga qo'yiladigan umumiy talablarni belgilaydi. Bu standart bo'yicha akkreditatsiyadan o'tgan laboratoriyalar o'tkazgan sinovlar natijalari xalqaro miqyosda tan olinadi, bu esa mahsulotlarni turli bozorlarga eksport qilishda muhim ahamiyatga ega. Laboratoriya akkreditatsiyasi orqali ishlab chiqaruvchilar o'z mahsulotlarini har bir bozor uchun alohida sinovdan o'tkazish zaruriyatidan xalos bo'ladi, bu esa vaqt va moliyaviy resurslarni sezilarli darajada tejaydi.

Sertifikatlashtirishda sinash. Sinash dasturlari va usullari. Sinov bayonnomalari Sertifikatlashtirish Tushunchasi Sertifikatlashtirish Maqsadi Sertifikatlashtirish – mahsulot, xizmat yoki tizimning belgilangan standartlarga muvofiqligini rasmiy tasdiqlash jarayoni. Bu iste'molchilar ishonchini oshirish, bozor raqobatbardoshligini ta'minlash va xavfsizlikni kafolatlash uchun zarur. Ixtiyoriy Sertifikatlashtirish Korxonalar o'z mahsulotlari sifatini oshirish va bozorda ustunlikka erishish uchun ixtiyoriy ravishda amalga oshiradigan sertifikatlashtirish turi. Bu marketing vositasi sifatida ham xizmat qiladi. Majburiy Sertifikatlashtirish Qonunchilik bilan belgilangan tartibda o'tkaziladigan sertifikatlashtirish. Mahsulotlar bozorga chiqarilishidan oldin xavfsizlik va sifat talablariga javob berishi shart bo'lgan tartib-taomil. Sertifikatlashtirish tizimining qonunchilik asoslarini milliy standartlar va xalqaro ISO 9000 seriyali standartlar tashkil etadi. O'zbekistonda sertifikatlashtirishni O'zstandart agentligi nazorat qiladi va tartibga soladi. Sinash Nima va Uning Turlari Laboratoriya Sinovlari Nazorat qilingan sharoitda o'tkaziladigan aniq sinovlar • Kimyoviy tarkibni aniqlash • Fizik-mexanik xususiyatlarni o'lchash Ishlab Chiqarish Sinovlari Ishlab chiqarish jarayonida o'tkaziladigan sinovlar • Texnologik jarayonlar nazorati • Yarim tayyor mahsulotlar sifati Ekspluatatsion Sinovlar Haqiqiy foydalanish sharoitida o'tkaziladigan sinovlar • Uzoq muddatli ishonchlilik • Haqiqiy sharoitda ishlashi Xavfsizlik Sinovlari Mahsulot xavfsizlik xususiyatlarini baholash • Elektr xavfsizligi • Yong'in xavfsizligi Sinash - bu mahsulotning muayyan xususiyatlari va xavfsizlik parametrlarini aniq o'lchash va baholash jarayoni. Sinovlar mahsulot sifatini kafolatlash va standartlarga muvofiqligini tasdiqlash uchun asosiy vosita hisoblanadi. Sertifikatlashtirish Jarayonidagi Asosiy Bosqichlar Tashabbus Sertifikatlashtirish uchun ariza berish va tegishli hujjatlarni taqdim etish. Ushbu bosqichda mahsulot haqidagi texnik ma'lumotlar, standartlar va sertifikatlashtirish sxemasi aniqlanadi. Tayyorgarlik Zarur hujjatlarni tahlil qilish, sinov dasturini tuzish va namunalar tanlash. Sertifikatlashtirish organi sinov laboratoriyasini tanlaydi va muhim parametrlarni belgilaydi. Bajarish Mahsulot namunalarining sinovini belgilangan standartlarga muvofiq o'tkazish. Ishlab chiqarish sharoitlarini tekshirish va sifat boshqaruv tizimini baholash. Rasmiylashtirish va Monitoring Sinov natijalariga ko'ra sertifikat berish va keyingi inspeksion nazoratni rejalashtirish. Sertifikat berish yoki rad etish haqida qaror qabul qilish. Har bir bosqichda muayyan hujjatlar to'ldiriladi va javobgar shaxslar tomonidan tasdiqlanadi. Jarayonning har bir qadami alohida bajarilishi va tekshirilishi muhim ahamiyatga ega. Sinash va Audit: Farqlari Sinash Sinash mahsulotning texnik xususiyatlarini aniqlash va miqdoriy baholash jarayonidir. U laboratoriya sharoitida o'tkaziladi va aniq o'lchov natijalarini beradi. • Aniq o'lchov asboblari qo'llaniladi • Miqdoriy ko'rsatkichlar olinadi • Fizik, kimyoviy va boshqa xususiyatlar o'rganiladi • Natijalar raqamlar va faktlar bilan ifodalanadi • Standartlarga muvofiqlik tekshiriladi Audit Audit esa ishlab chiqarish jarayonlari, sifat boshqaruv tizimlari va hujjatlarning standartlarga muvofiqligini tekshirish jarayonidir. U ko'proq tizimli va jarayonlarga yo'naltirilgan. • Hujjatlar tahlil qilinadi • Jarayonlar kuzatiladi • Sifat tizimi baholanadi • Xodimlar bilan suhbat o'tkaziladi • Tashkiliy muvofiqligi tekshiriladi Sinash va audit bir-birini to'ldiruvchi jarayonlar hisoblanadi. Sinash mahsulotning o'ziga qaratilgan bo'lsa, audit ishlab chiqarish tizimi va jarayonlariga yo'naltirilgan. To'liq sertifikatlashtirish uchun ko'pincha har ikkala jarayon ham zarur bo'ladi. Sinash Bo'yicha Xalqaro Standartlar ISO/IEC 17025 Sinov va kalibrlash laboratoriyalarining umumiy kompetentlik talablari. Bu standart laboratoriyalarning texnik salohiyatini va natijalar ishonchliligini baholash uchun xalqaro darajada tan olingan mezonlarni belgilaydi. ISO 9001 Sifat menejmenti tizimlari uchun talablar. Tashkilotlarga o'z jarayonlarini boshqarish va mahsulot sifatini izchil ta'minlash uchun zarur bo'lgan tizimni yaratish imkonini beradi. ASTM Standartlari Amerika materiallar va sinovlar jamiyatining maxsus sinov usullari. Bu standartlar muayyan materiallar va mahsulotlar uchun batafsil sinov protseduralari va spetsifikatsiyalarni o'z ichiga oladi. GOST Standartlari MDH davlatlarida qo'llaniladigan texnik standartlar. O'zbekistonda ko'plab sohalar uchun GOST standartlari hali ham asosiy me'yoriy hujjat hisoblanadi. Bu standartlar sinov jarayonlarini uyg'unlashtirish va natijalarning xalqaro miqyosda tan olinishini ta'minlash uchun zarur. Ular sinov usullari, jihozlari, xodimlar malakasi va sifat boshqaruviga bo'lgan talablarni belgilaydi. O'zbekistonda mahalliy standartlar ko'pincha xalqaro normalarga moslashtiriladi. Tashqi va Ichki Sinov Laboratoriyalari Mustaqil Sinov Laboratoriyalari Uchinchi tomon laboratoriyalari sifatida xizmat ko'rsatadilar Korxona Laboratoriyalari Ishlab chiqaruvchining o'z laboratoriyalari Akkreditatsiyalangan Laboratoriyalar Rasmiy tan olingan va ma'qullangan laboratoriyalar Tashqi laboratoriyalar (mustaqil sinov laboratoriyalari) korxonadan mustaqil bo'lib, uchinchi tomon sifatida xolis natijalar beradi. Ular ko'pincha bir nechta mahsulot turlari bo'yicha ixtisoslashgan va ISO/IEC 17025 standartiga muvofiq akkreditatsiyadan o'tgan bo'ladi. Ichki laboratoriyalar (korxona laboratoriyalari) bevosita ishlab chiqaruvchiga tegishli bo'lib, kundalik ishlab chiqarish nazorati va mahsulot ishlab chiqish jarayonida foydalaniladi. Bu laboratoriyalar ham akkreditatsiyadan o'tkazilishi mumkin, ammo ular bergan natijalar rasmiy sertifikatlashtirish uchun ko'pincha tashqi tasdiqlashni talab qiladi. Sinash Dasturi: Tushunchasi va Ahamiyati Rejalashtirish Vositasi Sinash dasturi – barcha sinov jarayonlarini tartibga soluvchi va yo'naltiruvchi hujjat. U qanday sinovlar, qaysi tartibda va qanday parametrlar bo'yicha o'tkazilishini belgilaydi. Standartlashtiris h Quroli Sinov jarayonlarini standartlashtirish va takrorlanishini ta'minlash. Dastur barcha sinovlar bir xil sharoitlarda va usullarda o'tkazilishini kafolatlaydi. Huquqiy Asos Sertifikatlashtirish organi va ariza beruvchi o'rtasidagi kelishuv hujjati. Nizoli vaziyatlarda sinov hajmi va shartlari bo'yicha asosiy ma'lumot manbai hisoblanadi. Resurslarni Boshqarish Laboratoriya resurslaridan samarali foydalanish imkonini beradi. Dastur asosida sinov jarayonlarini rejalashtirish va resurs ajratish mumkin. Sinash dasturi sertifikatlashtirish jarayonida muhim bo'lgan barcha xususiyatlarni qamrab olishi kerak. U sertifikatlashtirish organi tomonidan ariza beruvchi bilan kelishilgan holda tuziladi va sinovlarni o'tkazuvchi laboratoriya uchun asosiy yo'riqnoma vazifasini bajaradi.

Ariza beruvchining muvofiqlik deklaratsiyasini rasmiylashtirish tartibi Kirish: Muvofiqlik Deklaratsiyasi tushunchasi Muvofiqlik deklaratsiyasi nima? Muvofiqlik deklaratsiyasi - bu ishlab chiqaruvchi yoki importyor tomonidan o'z mahsuloti yoki xizmatining belgilangan texnik reglamentlar va standartlarga muvofiqligini tasdiqlovchi rasmiy hujjat. Bu hujjat orqali ariza beruvchi o'z mahsulotining xavfsizligi va sifatiga shaxsan kafolat beradi. Qonunchilikdagi asoslar O'zbekiston qonunchiligida muvofiqlik deklaratsiyasi "Mahsulotlar va xizmatlar sifatining texnik jihatdan tartibga solinishi to'g'risida"gi Qonun bilan tartibga solinadi. Bu qonun mahsulotlar va xizmatlarni texnik jihatdan tartibga solish, sifat nazorati va bozorga kirishni tartibga solish maqsadida ishlab chiqilgan. Muvofiqlik Deklaratsiyasining maqsadi Mahsulot xavfsizligi va sifat kafolati Muvofiqlik deklaratsiyasi iste'molchilarni sifatsiz mahsulotlardan himoya qiladi. Bu hujjat orqali ishlab chiqaruvchi o'z mahsulotining inson hayoti, sog'lig'i va atrof-muhit uchun xavfsizligini kafolatlaydi. Bozorga kirish imkoniyati Deklaratsiya rasmiylashtirish mahsulotlarni O'zbekiston bozoriga qonuniy kiritish va erkin muomalada bo'lishi uchun asosiy sharoitlardan biridir. Bu raqobatbardoshlikni ta'minlashga yordam beradi. Eksport salohiyatini oshirish Standartlarga muvofiqlikni tasdiqlash orqali mahalliy ishlab chiqaruvchilar xalqaro bozorlarga chiqish imkoniyatiga ega bo'ladilar, chunki bu mahsulot sifatining e'tirof etilishiga asos bo'ladi. Deklaratsiya kimlar uchun majburiy? Ishlab chiqaruvchilar Mahalliy mahsulot yaratuvchilar Importyorlar Xorijdan mahsulot olib keluvchilar Sotuvchilar Mahsulotni realizatsiya qiluvchilar Muvofiqlik deklaratsiyasi O'zbekiston Respublikasida ro'yxatdan o'tgan va rasmiy faoliyat yuritayotgan barcha jismoniy va yur idik shaxslar uchun majburiydir. Bu shaxslar mahsulotlar O'zbekiston bozoriga kiritilishidan oldin, ularning texnik reglamentlar va standartlarga muvofiqligini tasdiqlashlari kerak. Bundan tashqari, mahsulotlarni sotishdan avval sotuvchilar ham ularning deklaratsiyalangan talablarga muvofiqligini tekshirishga va faqat tegishli hujjatlarga ega bo'lgan mahsulotlarni sotishga majburdirlar. Me'yoriy-huquqiy asoslar "Mahsulotlar va xizmatlar sifatining texnik jihatdan tartibga solinishi to'g'risida"gi Qonun Asosiy qonunchilik hujjati O'zbekiston Vazirlar Mahkamasi qarorlari Ijro tartib-qoidalari O'zbekiston davlat standartlari (O'z DSt) Texnik talablarni belgilaydi Xalqaro standartlar ISO va boshqa xalqaro me'yorlar Muvofiqlik deklaratsiyasi tizimi bir qator qonunchilik hujjatlari bilan tartibga solinadi. Ushbu me'yoriy-huquqiy baza mahsulot va xizmatlarning xavfsizligi va sifatini ta'minlashga qaratilgan bo'lib, deklaratsiyani rasmiylashtirish va baholash tartibini belgilaydi. Muvofiqlik deklaratsiyasining afzalliklari Bozorda ishonch va raqobatbardoshlik Muvofiqlik deklaratsiyasi rasmiy tasdiqnoma vazifasini bajaradi va mahsulotga iste'molchilar ishonchini oshiradi. Bu esa bozorda raqobatbardosh afzalliklar yaratadi va savdo hajmini oshirishga yordam beradi. Soddalashtirilgan ruxsat berish tartibi Muvofiqlik deklaratsiyasi sertifikatlashtirish bilan solishtirganda odatda soddalashtirilib, vaqt va mablag'larni tejashga imkon beradi. Ayniqsa, past xavfli mahsulotlar uchun bu jarayon ancha yengilroq kechadi. Xalqaro bozorlarga kirish Milliy standartlarga muvofiqlikni tasdiqlovchi hujjat bo'lganligi uchun, bu Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi kabi mintaqaviy bozorlarga mahsulotlarni eksport qilishni soddalashtiradi. Asosiy tushunchalar va atamalar Deklarant Muvofiqlik deklaratsiyasini beruvchi shaxs yoki tashkilot Muvofiqlik Mahsulotning belgilangan talablarga mos kelishi Akkreditatsiya Sinovlarni o'tkazish huquqini tasdiqlash Sertifikatlashtirish Rasmiy talablarga javob berishni tasdiqlash tartibi Muvofiqlik deklaratsiyasini to'g'ri tushunish uchun yuqoridagi va boshqa bir qator maxsus atamalarni bilish muhim. Deklarant - bu mahsulotning muvofiqligini tasdiqlash uchun ariza beruvchi va mas'uliyatni oluvchi tomon. Muvofiqlik - bu mahsulotning belgilangan texnik reglament talablariga mos kelishi. Ariza berish jarayoni umumiy ko'rinishi 1-bosqich: Deklaratsiya zarurligini aniqlash Mahsulot turi va texnik reglamentlarni o'rganish 2-bosqich: Zarur hujjatlarni to'plash Mahsulot hujjatlari va sinovlarni o'tkazish 3-bosqich: Ariza shaklini to'ldirish Rasmiy arizani to'g'ri shakllantirish 4-bosqich: Hujjatlarni taqdim etish va ekspertiza Vakolatli organga topshirish 5-bosqich: Deklaratsiyani ro'yxatdan o'tkazish Davlat reestriga kiritish va tasdiqlash 1-bosqich: Deklaratsiya zarurligini aniqlash 1 Texnik reglamentlar tekshiruvi Mahsulotingiz qaysi texnik reglament doirasiga tushishini aniqlang. Bu O'zbekiston texnik reglamentlari yoki xalqaro standartlar bo'lishi mumkin. 2 Mahsulot kategoriyasini aniqlash Mahsulot kategoriyasi xavf darajasiga qarab, majburiy yoki ixtiyoriy deklaratsiyalash tartibini belgilaydi. Mahsulot pasporti, TNVED kodi va tarkibini o'rganing. 3 Ixtisoslashtirilgan maslahat Standartlashtirish va sertifikatlash markazlari bilan bog'laning va aniq yo'lyo'riqlar oling. Bu vaqtingiz va resurslaringizni tejaydi. Agar mahsulotingiz majburiy sertifikatlashtirilishi kerak bo'lsa, deklaratsiya o'rniga sertifikat olishingiz kerak bo'lishi mumkin. Shuning uchun birinchi navbatda mahsulot kategoriyangizni aniq belgilash juda muhim. 2-bosqich: Zarur hujjatlarni to'plash Hujjat turi Tavsifi Manba Mahsulot texnik pasporti Asosiy texnik ko'rsatkichlar Ishlab chiqaruvchi Sinov bayonnomasi Akkreditatsiyalangan laboratoriya xulosasi Laboratoriya Ishlab chiqarish sxemasi Mahsulot yaratish jarayoni Ishlab chiqaruvchi Tarkibiy qismlar ro'yxati Komponentlar va materiallar Ishlab chiqaruvchi Ro'yxatdan o'tganlik hujjati Korxona ro'yxati guvohnomasi Davlat organlari Hujjatlar to'plami mahsulot turiga qarab farqlanishi mumkin. Kimyoviy mahsulotlar uchun xavfsizlik pasporti, oziq-ovqat mahsulotlari uchun gigiyenik xulosa, elektr uskuna uchun elektr xavfsizligi to'g'risidagi hujjatlar qo'shimcha talab qilinishi mumkin. Mahsulot sinovlari va laboratoriya ko'rigidan o'tkazish Laboratoriya tanlash Faqat O'zbekiston standartlar agentligi tomonidan akkreditatsiyalangan laboratoriyalar xulosasi qabul qilinadi. Mahsulot turi bo'yicha ixtisoslashgan laboratoriyani tanlang. Sinov turlari Mahsulot turiga qarab kimyoviy, fizik, mexanik, elektr xavfsizligi va boshqa sinovlar o'tkazilishi kerak. Texnik reglamentda ko'rsatilgan nazorat parametrlarini tekshirtirishingiz zarur. Sinov bayonnomasi Sinovlar natijasi bo'yicha bayonnoma tuziladi. Bu hujjat ariza uchun asosiy tasdiqlovchi hujjatlardan biri hisoblanadi va ko'pincha 1 yil davomida o'z kuchini saqlaydi.

Bir xil turdagi mahsulotlarni sertifikatlash tizimi Taqdimot Maqsadi Sertifikatlash tizimini tushuntirish O'zbekistonda amal qilayotgan sertifikatlash tizimining asosiy tamoyillari va mexanizmlari haqida tushuncha berish Qonuniy asoslarni yoritish Sertifikatlash tizimiga oid normativ-huquqiy hujjatlar va ularning amaliy tatbiqi haqida ma'lumot berish Jarayonlarni ko'rsatish Sertifikat olish bosqichlari va talablarini aniq misollar orqali tushuntirish Ushbu taqdimot davomida O'zbekiston Respublikasida bir xil turdagi mahsulotlarni sertifikatlash tizimining barcha jihatlari bilan tanishasiz. Taqdimot davomida sertifikatlash tizimining huquqiy asoslari, jarayonlari, afzalliklari va rivojlanish yo'nalishlariga e'tibor qaratiladi. Sertifikatlash Tizimining Ahamiyati Sertifikatlash tizimi faqatgina rasmiy hujjat berish jarayoni emas, balki butun iqtisodiyot va jamiyat uchun muhim ahamiyatga ega mexanizmdir. Sifatli mahsulotlar ishlab chiqarishda, iste'molchilar huquqlarini himoya qilishda va milliy mahsulotlar raqobatbardoshligini oshirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Iste'molchi xavfsizligi Mahsulotlarning sifat va xavfsizlik talablariga javob berishini ta'minlaydi Ishonch o'rnatish Ishlab chiqaruvchi va xaridor o'rtasidagi ishonchni mustahkamlaydi Xalqaro savdo Eksport imkoniyatlarini kengaytiradi, xalqaro bozorlarga kirishni osonlashtiradi Raqobatbardoshlik Korxonalar o'rtasida sog'lom raqobat muhitini yaratadi O'zbekistonda Sertifikatlash Asoslari "O'zstandart" agentligi O'zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlash agentligi sifatida asosiy vakolatli organ hisoblanadi. Barcha sertifikatlash jarayonlarini muvofiqlashtiradi va nazorat qiladi. Davlat va xususiy laboratoriyalar Akkreditatsiyadan o'tgan davlat va xususiy laboratoriyalar tarmog'i mahsulot sinovlarini o'tkazish va sertifikatlashtirish jarayonlarini amalga oshirishda muhim rol o'ynaydi. Xalqaro integratsiya O'zbekiston sertifikatlash tizimi xalqaro standartlarga moslashtirilgan bo'lib, ISO va IEC talablariga javob beradi. Bu mahalliy sertifikatlarning xalqaro miqyosda tan olinishiga yordam beradi. O'zbekistonda sertifikatlash tizimi davlat nazorati ostida bo'lsa-da, xususiy sektor ishtiroki ham keng yo'lga qo'yilgan. Bu hamkorlik mahsulot sifatini ta'minlashda va sertifikatlash jarayonlarini takomillashtirishda samarali natijalar bermoqda. Sertifikatlash Tizimi Rivojlanish Tarixi 1992-1995 Mustaqillikdan so'ng milliy sertifikatlash tizimining shakllanishi. "O'zstandart" agentligining tashkil etilishi va dastlabki milliy standartlar ishlab chiqilishi. 1996-2005 Qonunchilik bazasining takomillashtirishi, xalqaro standartlarni o'zlashtirish va majburiy sertifikatlash tizimining kengayishi davri. 2006-2015 ISO va IEC standartlariga moslashuv, sertifikatlash laboratoriyalarini modernizatsiya qilish, xalqaro hamkorlikning kuchayishi. 2016-hozir Elektron hujjat aylanishiga o'tish, raqamli sertifikatlash tizimini joriy etish, tadbirkorlik subyektlari uchun qulayliklarni oshirish. O'zbekiston sertifikatlash tizimi o'z rivojlanish yo'lida muhim bosqichlarni bosib o'tdi. Dastlab milliy standartlarni ishlab chiqish va asosiy tizimni yaratishdan boshlab, bugungi kunda zamonaviy raqamli texnologiyalar qo'llangan tizimgacha bo'lgan yo'lni bosib o'tdi. Normativ-Huquqiy Baza "Texnik jihatdan tartibga solish to'g'risida"gi Qonun Mahsulot va xizmatlarning texnik reglamentlari, standartlashtirish va sertifikatlash tartibi belgilanadi. Bu qonun sertifikatlashning asosiy tamoyillari va metodologiyasini aniqlab beradi. Prezident Farmonlari O'zbekiston Respublikasi Prezidentining sertifikatlashtirishga oid farmonlari va qarorlari sertifikatlash jarayonlarini tartibga soladi va takomillashtiradi. Vazirlar Mahkamasi qarorlari Sertifikatlash tartib-qoidalari, mavjud standartlar va ularni qo'llash bo'yicha tafsilotlarni belgilovchi qarorlar va nizomlar ishlab chiqilgan. O'zbekistonda sertifikatlash tizimi mustahkam huquqiy asosga ega. Qonunchilik bazasi doimiy ravishda takomillashtiriladi va xalqaro talablarga moslashtiriladi. So'nggi yillarda ishlab chiqaruvchilar uchun sertifikatlash jarayonlarini soddalashtirish va shaffofligini oshirishga qaratilgan bir qator huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Sertifikatlash Tizimining Tuzilishi O'zbekiston standartlashtirish va sertifikatlash agentligi Asosiy nazorat organi Sertifikatlash organlari va markazlari Hududiy va ixtisoslashgan bo'limlar Sinov laboratoriyalari tarmog'i Mahsulot sinovlari o'tkazadigan muassasalar Sanoat standartlari va texnik qo'mitalar Tarmoqlar bo'yicha standartlar ishlab chiquvchilar O'zbekiston sertifikatlash tizimi vertikal va gorizontal bog'liqlikka ega murakkab tuzilishdir. Tizimda majburiy va ixtiyoriy sertifikatlash turlari mavjud bo'lib, majburiy sertifikatlash inson hayoti, sog'lig'i va atrof-muhit xavfsizligiga ta'sir ko'rsatadigan mahsulotlarga nisbatan qo'llaniladi. Hozirda O'zbekistonda 200 dan ortiq akkreditatsiya qilingan laboratoriyalar mavjud bo'lib, ular mahsulotlarning turli xususiyatlarini sinab ko'rish imkoniyatiga ega. Sertifikatlash Qamrovi 12,000+ Mahsulot turlari O'zbekistonda sertifikatlashtirilgan mahsulotlar turlarining umumiy soni 70% Mahalliy ishlab chiqarish Mahalliy ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sertifikatlashtirish qamrovi 4 Asosiy sohalar Oziq-ovqat, mashinasozlik, qurilish, farmatsevtika O'zbekistonda sertifikatlash tizimi juda keng qamrovli bo'lib, deyarli barcha mahsulot turlariga tegishli standartlar ishlab chiqilgan. Asosiy e'tibor oziq-ovqat, mashinasozlik, qurilish materiallari va farmatsevtika sohasidagi mahsulotlarga qaratilgan, chunki bu mahsulotlar inson hayoti va sog'lig'iga bevosita ta'sir ko'rsatadi. So'nggi ma'lumotlarga ko'ra, O'zbekistonda 12 mingdan ortiq mahsulot turlari uchun sertifikatlashtirish talabnomasi mavjud bo'lib, ularning aksariyati majburiy sertifikatlash ro'yxatiga kiritilgan.

Xalqaro akkreditatsiya tashkilotlari (ILAC, IAF, EA va boshqalar). Milliy akkreditatsiya organlari (COFRAC, UKAS, TURKAK va boshqalar) O‘zbekistonda akkreditatsiya Akkreditatsiya nima? Ta'rifi Akkreditatsiya - bu rasmiy va nufuzli tashkilot tomonidan boshqa tashkilotning ma'lum standartlarga muvofiqligini rasmiy tan olish jarayoni. Bu muvofiqlikni baholash organlarining texnik vakolatlarini va ishonchliligini tasdiqlash hisoblanadi. Maqsadi Akkreditatsiyaning asosiy maqsadi - iste'molchilar, davlat organlari va boshqa manfaatdor tomonlar uchun ma'lum xizmat ko'rsatuvchi tashkilotlar ishonchli ekanligini kafolatlash. Bu sifat nazorati va xalqaro tan olinishni ta'minlaydi. Sohalari Akkreditatsiya laboratoriyalar, sertifikatlashtirish organlari, ta'lim muassasalari va boshqa ko'plab sohalarda qo'llaniladi. Har bir soha uchun maxsus xalqaro standartlar va talablar mavjud bo'lib, bular global miqyosda tan olingan. Xalqaro akkreditatsiyaning ahamiyati Global tan olinish Xalqaro akkreditatsiya tufayli, bir mamlakatda akkreditatsiyadan o'tgan laboratoriya natijalarini boshqa mamlakatlarda ham tan olinadi. Bu eksport va import jarayonlarini sezilarli darajada soddalashtiradi. Ishonchni mustahkamlash Xalqaro miqyosda tan olingan akkreditatsiya tashkilotlar va ularning xizmatlariga bo'lgan ishonchni oshiradi. Bu esa bozorda raqobatbardoshlikni ta'minlaydi va xalqaro hamkorlikni kengaytiradi. Harakatchanlik imkoniyatlari Ta'lim sohasida xalqaro akkreditatsiya talabalar va mutaxassislarning mamlakatlar orasida erkin harakatlanishini ta'minlaydi. Diplomlar va malaka sertifikatlarining tan olinishi global mehnat bozorida katta afzallik beradi. Akkreditatsiyaga qo'yiladigan xalqaro talablar Xalqaro standartlar Akkreditatsiya jarayonida qo'llaniladigan asosiy standartlar qatoriga ISO/IEC 17011, 17025, 17020, 17021, 17024 va boshqalar kiradi. Bu standartlar tashkilotlarning vakolatlarini baholash uchun aniq mezonlarni belgilaydi. Har bir standart ma'lum turdagi tashkilotlar uchun mo'ljallangan bo'lib, ularning faoliyat sohasiga qarab tanlanadi. Masalan, laboratoriyalar uchun ISO/IEC 17025, sertifikatlash organlari uchun ISO/IEC 17021 qo'llaniladi. ESG va DEQAR tizimlari Yevropa oliy ta'lim sohasida Standards and Guidelines for Quality Assurance (ESG) va Database of External Quality Assurance Results (DEQAR) tizimlari faoliyat ko'rsatadi. ESG - bu oliy ta'lim sifatini ta'minlash uchun ishlatiladigan standartlar va ko'rsatmalar to'plami. DEQAR esa turli akkreditatsiya natijalari va hisobotlarini saqlash va ulardan foydalanishni osonlashtiruvchi ma'lumotlar bazasidir. O'zbekiston va xalqaro akkreditatsiya Joriy holat O'zbekistonda "O'zstandart" agentligi qoshidagi O'zbekiston Akkreditatsiya Markazi (O'zACC) faoliyat ko'rsatmoqda. Markaz laboratoriyalar va muvofiqlikni baholash organlarini akkreditatsiya qilish bilan shug'ullanadi. Tashkiliy tuzilma O'zbekistonda akkreditatsiya tizimi davlat nazorati ostida bo'lib, xalqaro standartlarga moslashtirilgan milliy standartlar asosida ishlaydi. Tizim muntazam ravishda takomillashtirilmoqda. Xalqaro hamkorlik O'zACC IAF va ILAC bilan faol hamkorlik qiladi. O'zbekiston tashqi bozorlarga chiqish va eksport imkoniyatlarini kengaytirish uchun xalqaro akkreditatsiya tashkilotlari bilan aloqalarni mustahkamlamoqda. Rivojlanish yo'nalishlari O'zbekiston hukumati akkreditatsiya sohasini xalqaro standartlarga yanada moslashtirish, hamda IAF va ILAC bilan o'zaro tan olish bitimlarini imzolash yo'nalishida ishlarni olib bormoqda. Xalqaro tashkilotlar: Umumiy tahlil ILAC Xalqaro Laboratoriyalar Akkreditatsiyasi Hamkorligi. Laboratoriyalar va inspeksiya organlarini akkreditatsiya qiluvchi tashkilotlar o'rtasidagi hamkorlikni ta'minlaydi. IAF Xalqaro Akkreditatsiya Forumi. Sertifikatlash va tekshirish organlarini akkreditatsiya qiluvchi milliy tashkilotlarni birlashtiradi. EA Yevropa Akkreditatsiyasi. Yevropa davlatlarining akkreditatsiya organlari o'rtasidagi hamkorlikni ta'minlovchi mintaqaviy tashkilot hisoblanadi ILAC: Tarixi va tashkil topishi 1977 ILAC rasman tashkil topdi. Dastlab bu tashkilot sinov laboratoriyalarining akkreditatsiyasi bo'yicha tajriba almashish uchun norasmiy konferensiya sifatida paydo bo'lgan. 1996 ILAC rasmiy memorandumni imzoladi, bu esa uni butun dunyoda rasmiy tan olingan tashkilotga aylantirdi. Memorandum a'zolar o'rtasida o'zaro tan olish bitimini tuzishni maqsad qilgan. 2000 ILAC a'zolari o'rtasida O'zaro Tan Olish Bitimi (MRA) imzolangan. Bu bitim laboratoriya sinov natijalarining xalqaro miqyosda tan olinishiga asos bo'ldi. Hozirgi kun ILAC bugungi kunda 100 dan ortiq davlatdan akkreditatsiya tashkilotlarini birlashtiradi va global laboratoriya akkreditatsiyasi sohasida yetakchi xalqaro tashkilot bo'lib xizmat qilmoqda. ILAC'ning asosiy vazifalari Global tan olish Laboratoriya natijalarini xalqaro miqyosda e'tirof etish Hamkorlikni rivojlantirish Milliy akkreditatsiya organlari o'rtasida hamjihatlikni ta'minlash Standartlarni takomillashtirish Laboratoriyalar uchun xalqaro standartlarni ishlab chiqish Texnik yordam ko'rsatish Rivojlanayotgan mamlakatlarga akkreditatsiya tizimlarini yaratishda yordam berish Innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash Yangi texnologiyalar uchun akkreditatsiya yondashuvlarini ishlab chiqish

Akkreditatsiya organlariga qo‘yilgan talablar. O’z DSt ISO/IEC 17011:2009 (ISO/IEC 17011:2004 IDT) Стандартнинг мақсади ва қўлланиш соҳаси Компетентликни таъминлаш Стандарт аккредитация органларининг компетентлигини, ҳаракатлар изчиллигини ва беғаразлигини таъминлаш учун талабларни белгилайди. Мувофиқликни баҳолаш Аккредитация соҳасига синовлар, калибрлаш, инспекция, менежмент тизимлари, персонал, маҳсулот, жараёнлар ва хизматларни сертификатлаш киради. Ишончни таъминлаш Стандарт манфаатдор томонларга мувофиқликни баҳолаш органларининг компетентлигига ишонч ҳосил қилиш имконини беради Стандартнинг тарихи ва қабул қилиниши 1 Тайёрланиши Стандарт Узбекистон стандартлар институти томонидан қабул қилинган. 2 Киритилиши Россия Федерациясининг техник жиҳатдан тартибга солиш ва метрология бўйича федерал агентлиги томонидан киритилган. 3 Қабул қилиниши 2018 йил 28 сентябрда Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаш бўйича Давлатлараро кенгаш томонидан қабул қилинган. 4 Кучга кириши 2019 йил 1 июндан Россия Федерациясининг миллий стандарти сифатида кучга кирган. Стандартнинг асосий тушунчалари Аккредитация Учинчи томон томонидан мувофиқликни баҳолаш органига нисбатан тасдиқлаш, унинг мувофиқликни баҳолаш бўйича муайян вазифаларни бажариш учун компетентлигини расмий тан олиш. Аккредитация органи Аккредитацияни амалга оширувчи ваколатли орган. Одатда аккредитация органи ҳукумат томонидан ваколат олади. Мувофиқликни баҳолаш органи Мувофиқликни баҳолаш фаолиятини амалга оширувчи ва аккредитация объекти бўлиши мумкин бўлган орган. Аккредитация соҳаси ва фаолият турлари Синовлар Маҳсулот ва материалларнинг хусусиятларини аниқлаш учун лаборатория синовлари. Калибрлаш Ўлчов асбобларининг аниқлигини таъминлаш учун калибрлаш хизматлари. Инспекция Маҳсулот, жараён ёки хизматларнинг талабларга мувофиқлигини текшириш. Сертификатлаш Менежмент тизимлари, персонал, маҳсулот, жараёнлар ва хизматларни сертификатлаш. Стандарт намуналар Стандарт намуналарни ишлаб чиқариш ва тасдиқлаш. Аккредитация органига қўйиладиган умумий талаблар Юридик шахс Аккредитация органи юридик шахс ёки унинг аккредитация фаолияти учун юридик жавобгарликни ўз зиммасига олишга қодир бўлган муайян қисми бўлиши керак. Аккредитация бўйича келишув Аккредитация органи ҳар бир мувофиқликни баҳолаш органи билан юридик жиҳатдан мажбурий муносабатлар процедураларини яратиши керак. Аккредитация белгисидан фойдаланиш Аккредитация органи аккредитация белгисидан ва аккредитация мақомига бошқа ҳаволалардан фойдаланиш қоидаларини белгилаши керак. Беғаразлик талаблари Аккредитация беғараз амалга оширилиши керак. Аккредитация органи ўз аккредитация фаолиятининг беғаразлиги учун жавобгар бўлиши керак. Беғаразликни таъминлаш механизмлари Беғаразлик сиёсати Аккредитация органининг беғаразлик сиёсатини ҳужжатлаштириш Манфаатлар тўқнашувини бошқариш Манфаатлар тўқнашувини аниқлаш ва бошқариш процедуралари Манфаатдор томонлар иштироки Беғаразликни таъминлашда манфаатдор томонларнинг самарали иштироки Хавфларни аниқлаш ва баҳолаш Беғаразликка таҳдидларни доимий равишда аниқлаш ва баҳолаш Қолдиқ хавфларни таҳлил қилиш Юқори раҳбарият томонидан қолдиқ хавфларни таҳлил қилиш Аккредитация органининг тузилишига қўйиладиган талаблар Ташкилий тузилма Ваколатлар ва жавобгарлик чизиқларини кўрсатган ҳолда Юридик мақом Юридик мақом ва эгалар тўғрисида маълумот Юқори раҳбарият Аниқ белгиланган ваколатлар ва жавобгарлик Қўмиталар Аккредитация жараёнига жалб қилинган қўмиталар Ресурсларга қўйиладиган талаблар Персонал компетентлиги Аккредитация жараёнида иштирок этувчи персоналнинг билим ва кўникмалари Персонал сони Барча аккредитация фаолиятини бошқариш учун етарли миқдордаги компетент персонал Персонал ҳақида ёзувлар Малака, ўқитиш, компетентлик, тажриба ва профессионал алоқалар тўғрисидаги ёзувлар Аутсорсинг Аутсорсинг шартлари ва процедуралар Персонал компетентлигини бошқариш Компетентлик мезонларини аниқлаш Аккредитация жараёнида иштирок этувчи персонал учун компетентлик мезонларини белгилаш Дастлабки баҳолаш Персоналнинг компетентлигини дастлабки баҳолаш Ўқитиш Ўқитиш эҳтиёжларини аниқлаш ва махсус ўқитишга киришни таъминлаш Доимий мониторинг Персоналнинг компетентлиги ва иш самарадорлигини мониторинг қилиш Баҳоловчилар ва техник экспертларга қўйиладиган талаблар Баҳоловчилар Аккредитация органи томонидан мувофиқликни баҳолаш органини баҳолаш учун тайинланган шахс. Баҳоловчилар қуйидаги билим ва кўникмаларга эга бўлиши керак: • Баҳолаш принциплари, амалиёти ва техникаси • Менежмент тизимларининг умумий принциплари ва воситалари • Аккредитация органининг қоидалари ва жараёнлари • Аккредитация талаблари ва схемалари Техник экспертлар Аккредитация органи томонидан тайинланган, баҳоловчи раҳбарлиги остида ишлайдиган, баҳоланаётган аккредитация соҳасида махсус билим ёки экспертлик кўникмаларига эга бўлган, аммо мустақил баҳоламайдиган шахс. Техник экспертлар баҳоловчи сифатида малака ёки тайёргарликка эга бўлиши шарт эмас, аммо улар аккредитация жараёнида қўлланиладиган тегишли талаблар ва процедуралар билан таништирилиши керак.