Ushbu mavzu bo'yicha ma'lumotlar O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024 yil 30 martdagi 177-son qarori 1-ilovasi asosida shakllanitirlgan.
Milliy standartlarni ishlab chiqish, tasdiqlash, ro‘yxatdan o‘tkazish, bekor qilish hamda ularga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish
Asosiy tushunchalar:
dastlabki standart — standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan yoki ushbu texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan taqdirda, Standartlar instituti tomonidan standart loyihasida keltirilgan talablar, ilmiy ishlanmalar, tadqiqotlarni davom ettirish maqsadga muvofiq deb topilgan uch yil muddatgacha qabul qilingan standart;
milliy standart — Standartlar instituti tomonidan qabul qilingan hamda keng jamoatchilik uchun ochiq bo‘lgan standart;
Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita — faoliyatning yo‘nalishlari bo‘yicha standartlashtirish tizimini rivojlantirishni amalga oshirishda ishtirok etuvchi maslahat-kengash organi;
standartlashtirish obyekti — mahsulot, tovarlar, xizmatlar (keyingi o‘rinlarda — mahsulot), jarayonlar, menejment tizimlari, atamalar, shartli belgilar, tadqiqotlar (sinash), o‘lchash (shu jumladan, namunalarni tanlash) hamda sinash usullari, tamg‘alash, muvofiqlikni baholash tartib-taomillari va boshqa obyektlar;
tashabbuskor — milliy standartni ishlab chiqish bo‘yicha tashabbus ko‘rsatgan, jumladan, respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik birlashmalari hamda boshqa tashkilotlar va fuqarolar;
o‘zaro kelishuv — ko‘pchilik manfaatdor taraflarning mavjud masalalar bo‘yicha e’tirozlari yo‘qligi bilan tavsiflanadigan hamda barcha taraflarning fikrlarini inobatga olishga va mos kelmayotgan nuqtai nazarlarni yaqinlashtirishga qaratiladigan jarayon natijasida erishiladigan umumiy kelishuv.
3. O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo‘yicha quyidagi toifadagi normativ hujjatlar qo‘llaniladi:
milliy standartlar;
xalqaro (mintaqaviy) standartlar;
xorijiy mamlakatlarning standartlari.
4. Milliy standartlarni ishlab chiqish qonuniylik, manfaatdor taraflarning o‘zaro kelishuvi, xolislik, standartlardagi takrorlanishlar va ziddiyatlarning oldini olish tamoyillariga asoslanadi.
Milliy standartlarni o‘zaro kelishuv asosida qabul qilish, ekspertizadan o‘tkazish, bekor qilish hamda ularga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritishda, davlat organlari va boshqa tashkilotlarning Standartlar instituti faoliyatiga har qanday shaklda aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Milliy standartlarning tuzilishi va ularga qo‘yiladigan talablar
5. Milliy standartlarni bayon etish, rasmiylashtirish va mazmuniga qo‘yiladigan talablar asos bo‘luvchi milliy standartlarda belgilanadi. Ushbu asos bo‘luvchi standartlarning qo‘llanishi majburiy hisoblanadi.
6. Milliy standart uning mazmuniga muvofiq bo‘lgan hamda standartlashtirish obyektini aks ettiruvchi qisqa nomga ega bo‘lishi lozim. Hujjat nomi aniq va ravon bo‘lishi kerak.
7. Milliy standartda uning boshqa bandlariga, shuningdek, boshqa standartlarga havola qilish ularning o‘zaro aloqasini ko‘rsatish yoki takrorlanishlarning oldini olish uchungina yo‘l qo‘yiladi.
8. Milliy standartning matni lo‘nda, oddiy va ravon tilda bayon etilishi kerak. Bunda hujjatning har bir bandi to‘liq va tugallangan ma’no hamda mazmunga ega bo‘lishi lozim.
Milliy standartda foydalaniladigan tushunchalar va atamalar turlicha izohlash imkoniyatini istisno etadigan, agar mavjud bo‘lsa, ularning qonunchilik hujjatlarida qabul qilingan ma’nosiga muvofiq yagona shaklda qo‘llaniladi.
9. Milliy standartda quyidagilarning qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yilmaydi:
og‘zaki nutq shakllari;
davlat tilida teng ma’noli so‘zlar va tushunchalar bo‘lgan taqdirda, xorijiy tillarning atamalari;
eskirgan hamda ko‘p ma’noni anglatadigan so‘zlar va iboralar, majoziy taqqoslashlar, sifatlashlar, kinoyalar.
10. Milliy standartning matni umume’tirof etilgan grammatik, orfografik va punktuatsiya qoidalari asosida tuziladi.
11. Milliy standartda qo‘llaniladigan atamalarning ta’riflari ushbu standartda keltiriladi.
12. Milliy standartda umumiy qabul qilingan qisqartmalar qo‘llanilishi va boshqa qisqartmalarga tushunchalar berilishi mumkin.
13. Milliy standartning matni quyidagi tuzilish elementlariga bo‘linishi mumkin: bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlar, kichik bandlar. Bo‘limlar bandlarga yoki tegishli bandlar bilan kichik bo‘limlarga bo‘linishi mumkin. Bandlar kichik bandlarga bo‘linishi mumkin.
Har bitta band yoki kichik band standartni alohida qoidalarini o‘z ichiga olishi hamda to‘liq va tamomlangan matnga ega bo‘lishi kerak.
14. Bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlar va kichik bandlar arab raqamlari bilan raqamlanadi.
Bo‘limlar standartning butun matnida ketma-ket raqamlangan bo‘lishi kerak.
Bo‘lim raqamiga bo‘lim va kichik bo‘lim raqamlari, band raqamiga esa nuqtalar (nuqta) bilan ajratilgan bo‘lim, kichik bo‘lim va band raqamlari (yoki bo‘lim va band raqamlari) kiradi.
15. Milliy standartlarning bo‘limlari va kichik bo‘limlari sarlavhalarga ega. Sarlavhalar tegishli bo‘limlar, kichik bo‘limlar, bandlarning mazmunini aniq va qisqa aks ettirishi kerak.
16. Milliy standartni rasmiylashtirishda loyihaning matni A4 formatidagi qog‘oz varag‘ining bir tomonida uning matnini kamaytirmasdan joylashtirilishi kerak. Sahifaning tartib raqami sahifaning pastki o‘ng burchagida joylashtirilishi kerak, 1 raqamidan boshlab raqamlanadi.
Milliy standart, qoida tariqasida, Misrosoft Word redaktoridan va quyidagi parametrlardan foydalangan holda tayyorlanadi:
“Times New Roman” 12 o‘lchamli shrift;
sahifaning chap hoshiyasi 3 sm, o‘ng hoshiyasi 1,5 sm, past va yuqori hoshiyalari 2 sm;
birinchi qatorning satr boshisi 1,27 sm;
xatboshi besh-olti belgiga teng va bir xilda bo‘lishi lozim.
17. Milliy standart loyihasi matnini tayyorlashda grek yoki boshqa alifbolarning harflarini, formulalarni, alohida shartli belgilar Microsoft Word redaktoridan foydalangan holda belgilanishi kerak. Bunda yozilgan matnning zichligi, qolgan matn zichligiga yaqinlashtirilgan bo‘lishi kerak.
18. Milliy standart davlat tilida qabul qilinadi va chop etiladi. Milliy standartlar Standartlar instituti yoki tarjimonlik xizmatini ko‘rsatuvchi tadbirkorlik subyektlari tomonidan shartnoma asosida boshqa tillarga tarjima qilinishi mumkin.
19. Milliy standartlar matn tilidan qat’i nazar, hujjat nomining davlat tilidagi quyidagi qisqartirishlari bilan belgilanadi:
O‘zbekiston milliy standarti — O‘zMSt (O‘zbekiston Milliy Standarti);
tartib raqami;
ikki nuqta bilan ajratilgan tasdiqlash yili;
Dastlabki standart — DS (Dastlabki Standart).
20. Milliy standart bo‘limlarining sarlavhasi, tarkibi va tuzilishi standartlashtirilayotgan mahsulotning xususiyatlari va unga qo‘yiladigan talablarni inobatga olgan holda belgilanadi.
Mahsulotlarga texnik talablarni belgilashni nazarda tutuvchi milliy standartlar quyidagi bo‘limlardan iborat bo‘lishi mumkin:
tasnif, asosiy parametrlar va (yoki) o‘lchamlar;
umumiy texnik talablar;
qabul qilish qoidalari;
tamg‘alash, qadoqlash, tashish va saqlash.
Standartlashtirish obyektiga qarab, bo‘limlar Standartlar instituti bilan kelishilgan holda o‘zgartirilishi mumkin.
Foydalanilishi aholi salomatligi va (yoki) mulkiga, shuningdek, atrof-muhitga zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan mahsulotlar uchun standartlarga “Xavfsizlik talablari” va “Atrof-muhitni muhofaza qilish talablari” bo‘limlar kiritiladi. Ushbu bo‘limlarda faqat standartlashtirish obyektining o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, xavfsizlik, atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologiya talablari kiritilishi lozim.
Bunda konstruktiv va boshqa texnik talablarni o‘rnatish va ularga rioya qilish bilan ta’minlanadigan talablar “Umumiy texnik talablar” bo‘limida o‘rnatiladi.
Milliy standartlarda mahsulotga va uning tasnifiga, atamalarga, shartli belgilarga, sinash (o‘lchash), namunalar tanlash, tamg‘alash usullariga, muvofiqlikni baholash tartib-taomillariga, boshqarish tizimlariga doir talablar belgilanishi mumkin.
Milliy standartlarda huquqiy normalar kiritilishi taqiqlanadi.
21. Bir turdagi mahsulot va xizmatlarning butun guruhiga standartlarni ishlab chiqish imkoni bo‘lmaganda, mahsulot va xizmatlarning muayyan turi, markasi, modeliga, yoki bir turdagi mahsulotning ushbu guruhiga taalluqli bo‘lgan, barcha mahsulotni qamrab olmaydigan, muayyan mahsulot va xizmat guruhiga standartlar ishlab chiqiladi.
22. Milliy standart loyihasidagi tamg‘alashga oid ma’lumotlar qonunchilik hujjatlarida hamda texnik reglamentlar va standartlarda belgilangan ma’lumotlarga muvofiq bo‘lishi kerak.
23. Xizmatlarga tegishli standartlar tarkibi quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga oladi:
muayyan sohada xizmatlarni standartlashtirish bo‘yicha asosiy qoidalar;
atamalar va ularning ta’riflari;
xizmatlar va (yoki) ularni amalga oshiruvchi tashkilotlar tasniflanishi;
sifat (qulaylik, tejamlilik, ergonomiklik, estetiklilik va boshqalar) va xavfsizlik (yong‘in, seysmik, kimyoviy, sanitar, radiatsion, ekologik, energiya samarador) ko‘rsatkichlari, mol-mulk but saqlanishi talablari.
Milliy standartlarni ishlab chiqish va kelishish tartibi
24. Milliy standartlar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan ishlab chiqiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan sohalar va mahsulotlar bo‘yicha standartlar Standartlar instituti tomonidan ishlab chiqiladi.
25. Tashabbuskorlar standart ishlab chiqish bo‘yicha Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaga, ushbu texnik qo‘mita mavjud bo‘lmaganda esa, Standartlar institutiga murojaat qiladi.
26. Milliy standartlar tashabbuskorlarning taklifi hamda ilm-fan va texnologiyalarning rivojlanishini inobatga olgan xolda qabul qilingan Standartlashtirish rejasi asosida ishlab chiqiladi.
Milliy standartlar quyidagilar inobatga olingan holda ishlab chiqiladi:
ilmiy tadqiqotlarning (sinashning) va o‘lchashning natijalari;
ilm-fan va texnika yutuqlari;
mahsulotning yangi turlarini, jarayonlarni va xizmatlarni qo‘llash orqali orttirilgan amaliy tajriba;
xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari hamda standartlashtirish obyektiga doir talablarni belgilaydigan boshqa hujjatlar.
27. Milliy standartni ishlab chiqish va tasdiqlash tartibi quyidagi bosqichlardan iborat:
milliy standartni ishlab chiqish uchun Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki tashabbuskor tomonidan texnik topshiriq ishlab chiqilib, Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan tasdiqlanadi;
milliy standart Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada manfaatdor taraflarning vakillari bilan birgalikda ishlab chiqiladi;
milliy standartda belgilanadigan talablar sinov va ilmiy izlanishlar natijalari asosida manfaatdor taraflar tomonidan o‘zaro kelishilgan holda belgilanadi.
28. Milliy standartlarni ishlab chiqishning boshlanishi va yakunlanishi to‘g‘risidagi axborot Standartlar institutining rasmiy veb-sayti va elektron portaliga joylashtiriladi.
29. Loyiha tasdiqlanguniga qadar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan manfaatdor vazirliklar, idoralar va boshqa tashkilotlar bilan kelishilishi lozim.
Bunda loyiha bo‘yicha kelib tushgan takliflar loyihani ishlab chiqqan Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan umumlashtiriladi, ko‘rib chiqiladi, zaruratga ko‘ra, loyihaga tegishli o‘zgartirishlar kiritiladi.
30. Milliy standartlar loyihalari Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga va elektron portaliga jamoatchilik muhokamasiga qo‘yiladi.
Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga va elektron portaliga joylashtirilgan milliy standartlar loyihalari oltmish kalendar kun ichida jamoatchilik muhokamasidan o‘tkaziladi.
Jamoatchilik muhokamasi yakunlari bo‘yicha kelib tushgan takliflar o‘n besh kalendar kuni ichida Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita, u bo‘lmaganda esa, Standartlar instituti tomonidan ko‘rib chiqilib, manfaatdor taraflar bilan o‘zaro kelishuv asosida kelishilgan holda qabul qilinadi. Jamoatchilik tomonidan kelib tushgan takliflar qabul qilinganligi yoki rad etilganligi to‘g‘risidagi ma’lumot Standartlar institutining rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi. Bunda rad etilganligi to‘g‘risidagi ma’lumotda rad etilishining sabablari aniq ko‘rsatilishi lozim.
Jamoatchilik muhokamasidan so‘ng Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki texnik qo‘mita mavjud bo‘lmaganda esa, Standartlar instituti tegishli soha mutaxassislarini jalb etgan xolda uch ish kuni ichida milliy standart loyihasini o‘zaro kelishuv asosida texnik muhokama qilishni tashkil qiladi.
31. Texnik muhokama qilingan milliy standart yoki dastlabki standart loyihasini uch ish kuni ichida qaror qabul qilish uchun Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga kiritishga tayyorlashni tashkil etadi.
32. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita raisining qarori bo‘yicha Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yig‘ilishi onlayn va oflayn shakllarda o‘tkazilishi mumkin.
Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning mas’ul kotibi milliy standart yoki dastlabki standart loyihasini muhokama qilish uchun uni qabul qilish bo‘yicha bayonnoma va xulosa loyihasini jamoatchilik muhokamasidan so‘ng uch ish kuni ichida Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita a’zolariga Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita majlisini o‘tkazish to‘g‘risida, uni o‘tkazish shakli ko‘rsatilgan holda elektron shaklda axborot-telekommunikatsiya umumiy foydalanish tarmoqlari, Internet jahon axborot tarmog‘i orqali hamda Standartlar institutining rasmiy veb-sayti orqali xabarnoma yuboradi.
Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita raisi tomonidan milliy standart loyihasi yoki dastlabki standart bo‘yicha kelishmovchiliklar mavjud emasligi aniqlangan taqdirda, o‘zaro kelishuvga erishilgan hisoblanadi.
O‘zaro kelishuvga erishilgandan so‘ng Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaning mas’ul kotibi milliy standart yoki dastlabki standartni qabul qilish bo‘yicha o‘zaro kelishuvga erishish to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan bayonnoma va xulosani imzolash uchun Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita raisiga kiritadi.
33. Milliy standart loyihasini qabul qilish bo‘yicha Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan bayonnoma va xulosa rasmiylashtiriladi va ushbu standart loyihasi bilan bayonnoma qabul qilingan kundan boshlab o‘n kalendar kun ichida Standartlar institutiga ekspertizadan o‘tkazish va qabul qilish uchun yuboriladi.
Bunda milliy standart loyihasiga uni ekspertizadan o‘tkazish va davlat ro‘yxatiga olish hamda tasdiqlash uchun elektron nusxada (Word va PDF formatda) yoki qog‘oz shaklida standart loyihasi, Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita bayonnomasi va xulosasi, standartni ishlab chiqishga asos bo‘luvchi barcha hujjatlar (murojaat xati, tushuntirish xati, asosiy chora-tadbirlar rejasi, ilmiy izlanishlar natijalari to‘g‘risidagi xulosa, sinov bayonnomalari) ilova qilinadi.
34. Dastlabki standartni ishlab chiqish va kelishish talablari:
dastlabki standart bilan o‘rnatilgan ko‘rsatkichlar (talablar) O‘zbekiston Respublikasida amalda bo‘lgan tegishli mahsulotlarga oid milliy standartlar, xalqaro (mintaqaviy) standartlar va xorijiy mamlakatlarning standartlari talablaridan past bo‘lishiga va takrorlanishiga yo‘l qo‘yilmaydi;
dastlabki standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada, agarda Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan taqdirda, Standartlar institutida milliy standartga qo‘yilgan talablar asosida ishlab chiqiladi, kelishiladi, ekspertizadan o‘tkaziladi va muayyan qisqa muddatga qabul qilinadi;
ishlab chiqilgan milliy standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada yoki u mavjud bo‘lmaganda Standartlar institutida “milliy standart” ko‘rinishida qabul qilish lozim deb topilmagan taqdirda, Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki Standartlar instituti xulosasiga asosan dastlabki standart ko‘rinishida uch yil muddatgacha qabul qilinishi mumkin. Bunda dastlabki standart keyinchalik, ishlab chiqaruvchi tomonidan dastlabki standart foydalanilishi davomida yetarli tajriba to‘plangani, unda keltirilgan talablar, ilmiy ishlanmalar, tadqiqotlar o‘z tasdig‘ini topgani to‘g‘risida xulosa asosida “milliy standart” sifatida o‘rnatilgan tartibda qabul qilinadi.
Dastlabki standartning amal qilish muddati tadqiqotlar tugallanmaganligini tasdiqlovchi hujjatlar va Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita yoki Standartlar instituti xulosasiga asosan faqat bir marta ikki yilgacha muddatga uzaytirilishi mumkin.
Milliy standartlarni ekspertizadan o‘tkazish tartibi
35. Ekspertizaga qo‘yiladigan umumiy talablar quyidagilardan iborat:
milliy standartlar mamlakatimiz ilm-fani va xorijiy ilm-fan yutuqlariga asoslanishi;
amaldagi qonunchilik, boshqa normativ-huquqiy hujjatlar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi ishtirokidagi xalqaro shartnomalar talablariga zid bo‘lmasligi;
milliy standartni qabul qilishda o‘zaro kelishuvga erishilganligi.
36. Milliy standart loyihasining ekspertizasi Standartlar instituti tomonidan o‘n ish kunidan oshmagan muddatda o‘tkaziladi va uning natijasi bo‘yicha ekspert xulosasi rasmiylashtiriladi.
Standartlar instituti ekspertiza jarayoniga tegishli sohada mutaxassislarni shartnoma asosida jalb qilishi mumkin.
Standartlar instituti tomonidan ishlab chiqilgan milliy standart loyihasining ekspertizasi ushbu milliy standartni ishlab chiqish jarayonida ishtirok etmagan hamda ishlab chiqqan mutaxassislarning bevosita bo‘ysunuvida bo‘lmagan mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi.
Ekspertiza asos bo‘luvchi standartlar asosida o‘tkaziladi va xulosa rasmiylashtiriladi.
Ekspertizaning ijobiy natijalari bo‘yicha rasmiylashtirilgan ekspert xulosasi standart loyihasini tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun asos bo‘ladi.
37. Ekspertizaning quyidagi tartib va turlari o‘rnatiladi:
normanazorat;
terminologik;
metrologik;
ochiq e’lon qilishga tegishli bo‘lmagan ma’lumotlar nazorati;
texnik ekspertiza;
nashriyot tahriri.
38. Normanazoratda quyidagilar tekshirilishi kerak:
havolalarning to‘g‘riligi va qonuniyligi, zarur axborot qidiruv belgilarini to‘g‘ri yozilganligi (nomi, belgilanishi, mahsulotlarni umumiy davlat tasniflagichidagi kodi (MUT), standartlarni umumiy davlat tasniflagichidagi guruhi (SUT belgilar, qisqartirish, kiritilish sanasi va/yoki amal qilish muddati, ishlab chiqilgan hujjat o‘rniga normativ hujjat to‘g‘risida ma’lumot), tegishli tashkilotlar bilan kelishilganligi, jadvallarning va chizmalarning to‘g‘ri to‘ldirilganligi, hujjatlarni rasmiylashtirilishi va tuzilishi to‘g‘riligi.
39. Terminologik ekspertiza belgilangan ilmiy-texnik atamalar, xalqaro (mintaqaviy) va milliy terminologik standartlarga rioya qilish to‘g‘ri qo‘llanilishini tekshirish bosqichi hisoblanadi.
40. Metrologik ekspertizada standartlarning metrologiya sohasidagi amaldagi qonunchilikka muvofiqligi tekshiriladi.
41. Ochiq e’lon qilishga tegishli bo‘lmagan ma’lumotlar kiritilgan standartlar amaldagi qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda tekshiriladi.
42. Texnik ekspertizani o‘tkazishda quyidagilar tekshiriladi:
milliy standartlarni tuzish, bayon etish, rasmiylashtirish mazmuni va belgilanishiga qo‘yiladigan umumiy talablar asos bo‘luvchi standartlar talablariga muvofiqligi;
milliy standart nomining texnik topshiriqqa (mavjud bo‘lsa), standartlar mazmuniga va standartlashtirish rejalariga muvofiqligi, standartlashtirish obyektining standart toifasiga muvofiqligi;
milliy standart mazmuni va ifoda etilishining to‘g‘riligi, autentikliligi;
milliy standart ko‘rsatkichlarining texnik reglamentlar, xalqaro (mintaqaviy) standartlar va milliy standartlari talablariga muvofiqligi;
takrorlanish omili va mavjud o‘zaro bog‘liq bo‘lgan amaldagi milliy standart bilan orasida ziddiyat mavjud emasligi.
43. Nashriyot tahriri ilmiy-adabiy va texnik tahrirni o‘z ichiga oladi.
44. Milliy standart qayta ko‘rib chiqishga quyidagi hollarda qaytariladi:
O‘zbekiston Respublikasining qonunchilik hujjatlariga zid bo‘lganda;
O‘zbekiston Respublikasining milliy standartlashtirish tizimi talablariga javob bermasa;
Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitada va Standartlar instituti tomonidan rasmiylashtirilgan bayonnomada o‘zaro kelishuv shartlari ushbu Nizomning 27-bandiga muvofiq bajarilmagan bo‘lsa.
45. Ushbu Nizomning 44-bandida keltirilgan sabablarga ko‘ra milliy standart loyihasi qayta ko‘rib chiqish uchun tegishli Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitaga qaytariladi.
Ekspertiza xulosasiga asosan milliy standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita a’zolari va manfaatdor taraflar ishtirokida o‘ttiz ish kunida qayta ko‘rib chiqiladi hamda Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan bayonnoma rasmiylashtirilgan holda qayta ekspertiza qilish uchun Standartlar institutiga kiritiladi.
Milliy standart loyihasi Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tomonidan ushbu bandning ikkinchi xatboshisida ko‘rsatilgan muddatda qayta ekspertizadan o‘tkazish uchun Standartlar institutiga kiritilmaganda, loyiha yangi kiritilgan hisoblanadi hamda uni qayta ekspertizadan o‘tkazish uchun mazkur bandning oltinchi xatboshisida belgilangan miqdorda to‘lov amalga oshiriladi.
Milliy standart loyihasi taqdim etilgan kundan boshlab yetti ish kunidan ko‘p bo‘lmagan muddatda takroriy ekspertizadan o‘tkaziladi.
Bunda takroriy ekspertizani dastlabki ekspert xulosasida ko‘rsatilmagan kamchiliklar bo‘yicha o‘tkazishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Milliy standart loyihasi ekspertizasi faqat Standartlar instituti tomonidan shartnoma asosida (bir sahifasi uchun bazaviy hisoblash miqdorining 50 foizi) amalga oshiriladi. Bunda ekspertiza uchun to‘lovlar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita tashkil etilgan respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari va xo‘jalik birlashmalari yoki tashabbuskorlar bilan tuzilgan shartnoma asosida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Milliy standartlarni tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi
46. Milliy standartlar ekspertizaning ijobiy xulosasi asosida Standartlar instituti tomonidan besh ish kuni ichida qaror qabul qilish yo‘li bilan tasdiqlanadi.
Qarorda milliy standartning belgilanishi bo‘yicha tartib raqami ko‘rsatiladi.
Milliy standartlar cheklanmagan muddatga va dastlabki standartlar uch yil muddat davrda amal qilishga qabul qilinishi mumkin.
Bunda milliy standartni amalga kiritish sanasi va amal qilish muddati ko‘rsatiladi.
47. Milliy standartlar davlat ro‘yxatiga olish va tasdiqlash uchun elektron nusxada (Word va PDF formatda) hamda qog‘oz shaklida topshiriladi.
Bunda milliy standart loyihasiga uni davlat ro‘yxatiga olish va tasdiqlash uchun Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita bayonnomasi va xulosasi, standartni ishlab chiqishga asos bo‘luvchi barcha hujjatlar (tushuntirish xati, chora-tadbirlar rejasi, ilmiy izlanishlar natijalari to‘g‘risidagi xulosa, sinov bayonnomalari) nusxalari va ekspertiza xulosasi ilova qilinadi.
48. Standartlar instituti tomonidan milliy standartni tasdiqlash bo‘yicha qabul qilingan qaror ushbu milliy standart toifasi bo‘yicha davlat reyestriga kiritiladi.
49. Milliy standartning birinchi sahifasida davlat ro‘yxatiga olingan sana va raqam ko‘rsatiladi va avtomatlashtirilgan tizim orqali milliy standartning barcha sahifalari, ro‘yxatga olish ma’lumotlarini o‘z ichiga olgan QR-kod (matrik shtrixli kod) bilan tasdiqlanadi.
50. Milliy standart keng jamoatchilik tomonidan foydalanish uchun Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga qabul qilingan kundan boshlab besh kalendar kuni ichida joylashtiriladi va muntazam yangilab boriladi.
51. Qabul qilingan milliy standartlar rasmiy e’lon qilingan kundan e’tiboran ko‘pi bilan oltmish kundan keyin kuchga kiradi.
Milliy standartlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish hamda ularni bekor qilish tartibi
52. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish, milliy standartlarni almashtirish, alohida talablarga qo‘shimchalar kiritish yoki ularni chiqarib tashlash, milliy standartlarning amal qilish muddatlarini uzaytirish yoki tiklash, ularga yangi talablar kiritish va ularni xalqaro (mintaqaviy) standartlar bilan uyg‘unlashtirish amaldagi qonunchilikning buzilishiga olib kelmaydigan hollarda amalga oshiriladi.
53. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish mazkur standartni ishlab chiquvchi yoki Standartlar instituti tomonidan amalga oshiriladi.
54. Milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish yoki uni bekor qilish bo‘yicha takliflar Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar tomonidan ko‘rib chiqiladi. Standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mita mavjud bo‘lmagan sohalar, yo‘nalishlar va mahsulotlar bo‘yicha milliy standartlar Standartlar instituti tomonidan ko‘rib chiqiladi.
Bunda milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish yoki uni bekor qilish ushbu Nizomning 26 va 27-bandlari hamda asos bo‘luvchi milliy standartlar talablari asosida amalga oshiriladi.
55. Milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish loyihalari uning matnini qisman o‘zgartirish (almashtirish), talablarni chiqarib tashlash yoki qo‘shish hamda milliy standartning amal qilish muddatini uzaytirish, chegaralash, chegaralashni bekor qilish orqali amalga oshiriladi.
Milliy standartlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish loyihasini ekspertizadan o‘tkazish va tasdiqlash tartibi mazkur Nizomning 4 va 5-boblarida nazarda tutilgan tartibga asosan amalga oshiriladi.
56. Milliy standartga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritishda uning ilovalari, jadvallari, bo‘limlari, bandlari va kichik bandlarining raqamlanishi o‘zgarmaydi.
57. Milliy standartlarni bekor qilish uchun quyidagilar asos bo‘ladi:
mazkur standartlarning O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi talablariga zid ekanligi;
mazkur standartlar o‘rniga yangi milliy, xalqaro (mintaqaviy) standart amalga kiritilganligi;
mazkur standartni qo‘llashning dolzarbligi yo‘qolganligi.
58. Milliy standartni bekor qilish tashabbusi bilan chiqqan shaxslar uni bekor qilish uchun Standartlashtirish bo‘yicha milliy organga standartni bekor qilish maqsadga muvofiq ekanligini asoslantirgan holda o‘z takliflarini yuboradi.
Bunda milliy standartni bekor qilish bo‘yicha Standartlar institutining tegishli qarori qabul qilinadi.
59. Milliy standartlarga o‘zgartishlar kiritish va ularni bekor qilish to‘g‘risidagi axborot Standartlar institutining rasmiy veb-saytiga hamda elektron portaliga joylashtiriladi, shuningdek, jamoatchilik muhokamasini o‘tkazish oltmish kalendar kuni ichida amalga oshiriladi.
